Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2000, Blaðsíða 128

126
Flugur, smágreinar og umrœðuefni
er rétt að leggja áherslu á það að þær upplýsingar sem gengið er út frá
í mynd 1 og töflu 1 eru ekki fullkomlega sambærilegar þar sem ein-
göngu er stuðst við tölur fyrir atkvæði af gerðinni a + lokhljóð í ís-
lensku en aftur á móti við meðaltöl af ólíkum málhljóðum fyrir sænsku.
Þrátt fyrir þetta hef ég leyft mér að bera þessar tölur saman í því skyni
að reyna að finna einhverja skýringu á því skynjunarvandamáli sem
greint var frá í upphafi þessara skrifa.
Mismunur á fasta í atkvæðisrími í íslensku og sænsku gæti átt stór-
an þátt í því að íslendingur í Svíþjóð á erfitt með að greina á milli at-
kvæða af gerðinni v:c og vc: í sænsku. Hér væri þó líka forvitnilegt
að skoða hvaða áhrif hljóðgildismunur langra og stuttra sérhljóða hef-
ur í þessu sambandi, en hann er væntanlega kerfisbundnari og víðtæk-
ari í sænsku en íslensku (nær t.d. til sérhljóðsins a, þannig að a ífara
og katt er ekki borið fram á sama hátt, en í íslensku er þessi munur
þekktastur þegar e og o eiga í hlut en hann nær ekki til a, sbr. t.d.
Jörgen Pind 1999:100-101 o.v.). Það er ekki ólíklegt að hljóðgildis-
munur á stuttum og löngum sérhljóðum geti valdið því að innbyrðis
munur á lengd hljóða í atkvæðum af gerðinni vc og v:c verði minni en
ella. Þetta væri fróðlegt að kanna nánar, m.a. í ólíkum mállýskum.
Að lokum er vert að benda á að möguleikar til aðgreiningar lok-
hljóða í innstöðu og bakstöðu eru ekki hinir sömu í íslensku og sænsku,
en reyndar kemur mállýskumunur líka við sögu þar. í sunnlenskri ís-
lensku er t.d. enginn munur á ffamburði orðmynda eins og Lada og lata
(af latur) en í norðlenskri íslensku kemur þar ffam munur í fráblæstri.
Ef við tökum svo Ladda með fer lengdin að skipta máli. í sunnlensku
felst munur lokhljóðanna í fata og fatta einkum í aðblæstrinum en í
norðlensku kemur ffáblástur líka við sögu ífata. í sænsku er munurinn
á orðmyndunum lada ‘hlaða’ og lata (af lat ‘latur’) aftur á móti einkum
fólginn í röddun, þótt fráblástur komi líka fyrir, og þar verður munurinn
áfadda (af fadd ‘bragðlaus’) og fatta ‘skilja’ líka fólginn í rödduninni
því að aðblástur er sjaldgæfur í sænsku. Það væri gaman að vita hvaða
áhrif þessir ólíku möguleikar til aðgreiningar hafa á raunlengd og hlut-
fallslengd lokhljóða í sænsku og íslensku og á það hvemig íslensk (t.d.
sunnlensk) eym skynja sænsk lokhljóð og hvemig íslensk talfæri (t.d.
sunnlensk) mynda þau. Þetta þyrfti að rannsaka betur.