Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2001, Page 37

Um sagnbeygingu ... ífœreysku ogfleiri málum 35
skýrt aðgreind tíðarmerki og samræmismerki í formi orðanna þess að
tíðarhaus og samræmishaus séu aðgreindir í setningarlegu formgerð-
inni. Sú formgerð krefst þess svo aftur að sagnfærsla verði í aukasetn-
ingum, af ástæðum sem lýst var hér á undan. Slík færsla er nefnilega
forsenda þess að hægt sé að gáta beygingarþætti sagnarinnar. Þannig
fæst skýring á tengslum ríkulegrar sagnbeygingar annars vegar og
sagnfærslu hins vegar, skýring sem ekki gengur í hring eins og þær til-
raunir sem fyrr var lýst. Hér þarf a.m.k. ekki að segja fyrst að einhver
tiltekinn beygingarþáttur í máli eins og íslensku hljóti að vera „sterk-
ur“ af því að hann kalli á sagnfærslu og segja svo að sagnfærsla verði
í málinu af því að hlutaðeigandi beygingarþáttur sé sterkur. Það er al-
mennari tilgáta sem liggur að baki, nefnilega sú að orðhlutafræðileg
(morfólógísk) aðgreining beygingarmerkja hljóti að kalla á setninga-
fræðilega aðgreiningu samsvarandi beygingarhausa. Það er svo þessi
setningarlega formgerð sem veldur sagnfærslunni vegna almennra
lögmála um gátun (eða pörun, e. matching) þátta.
I öðru lagi er því haldið fram að setningarleg einkenni eins og
sagnfærsla í aukasetningum geti verið til vitnis um það að beygingar-
hausinn sé klofinn, enda leiðir það af því sem haldið var fram hér á
undan um það að slík sagnfærsla verði ekki í málum sem hafa óklof-
inn beygingarhaus.20
Það er mikilvægt að átta sig vel á því hvað felst í því sem hér var
rakið. Það skýrist kannski best ef þessi skýringartilgáta er borin sam-
an við tilgátu Vikners (sjá m.a. Vikner 1997-98). Vikner heldur því
fram að tengslin milli ríkulegar sagnbeygingar og sagnfærslu gangi í
báðar áttir, ef svo má segja: Ef sagnbeygingin er ríkuleg er sagnfærsla
í málinu og ef sagnfærsla er í málinu hlýtur það að hafa ríkulega sagn-
beygingu. Hér er hins vegar sagt að ríkuleg sagnbeyging af tiltekinni
gerð (aðgreind merki fyrir tíð og samræmi) kalli á klofinn beygingar-
haus (aðgreinda hausa fyrir tíð og samræmi) og klofinn beygingarhaus
hafi í för með sér sagnfærslu í aukasetningum. Hins vegar er því EKKI
20 Eins og rakið er í grein Höskuldar 1996 getur setningarlegi vitnisburðurinn líka
verið fólginn í fleiri atriðum. Þar er því t.d. haldið fram að leppsetningar (það-setn-
ingar) með áhrifssögnum komi aðeins fyrir í málum með klofinn beygingarhaus.