Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2001, Side 46

44
Höskuldur Þráinsson
sem máli skiptir fyrir okkur, því að sögnin ‘segja’ er brúarsögn þannig
að íslenska röðin gæti m. a. s. gengið í samsvarandi aukasetningu í
dönsku. í ótvíræðum dæmum hefur Lockwood aftur á móti oftar
dönsku röðina en þá íslensku (sbr. 1955:156) þótt sú íslenska komi
líka fyrir (sbr. 1955:88):
(44)a. Tað var eitt meistaraverk, teir ofta tosaðu um.
það var meistaraverk (sem) þeir oft töluðu um
b. Har vóru nógv fólk, eg ikki kendi.
þar var margt fólk (sem) ég ekki þekkti
c. Við tað at stríðið við bygdarmenninar linkaði ikki av ...
þar sem að stríðið við þorpsbúa minnkaði ekki
Það er því svo að sjá að Lockwood hafi talið dönsku röðina sjálfgefna
í færeysku þegar hann var að semja málfræðibók sína eftir seinna
stríð. Dæmi hans sýna hins vegar hvort tveggja, enda hefur hann sjálf-
sagt safnað þeim úr ýmsum áttum.
í yfirlitsgrein sinni um rannsóknir í færeyskri setningafræði kemst
Bames svo að orði (1992:27) að íslenska röðin sé ekki algeng („not
common") í færeyskum aukasetningum, hvorki í talmáli né rituðu
máli, þótt reyndar hafi færeyski rithöfundurinn Heðin Brú notað hana
í riti og muni einnig hafa notað hana í tali (sbr. Sandqvist
1981:29-31). Síðan gefur Bames eftirfarandi dæmi:
(45)a. Hann spyr
hann spyr
b. Hann spyr
hann spyr
hví tað ikki eru fleiri tílíkar samkomur.
hví það ekki séu fleiri slíkar samkomur
hví tað eru ikki fleiri tílíkar samkomur.
hví það séu ekki fleiri slíkar samkomur
Bames telur því greinilega að íslenska röðin sé á undanhaldi og segir
reyndar bemm orðum að honum virðist („my impression is“) að ís-
lenska röðin komi einkum fram í skýringarsetningum (þá væntanlega
á eftir brúarsögnum) eða í fomlegum stíl („in archaising style“).
í kafla sínum um færeysku í handbók um germönsk mál orða
Bames og Weyhe (1994:215) það svo að unnt sé að „snúa við“ röðinni
á sögn og atviksorði, eins og vaninn sé að gera í íslensku (röðin „may
be reversed, as is normally always the case in Icelandic“, segja þeir).