Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2001, Blaðsíða 172

170
Sigríður Sigurjónsdóttir og Joan Maling
germyndar.52 Eins og sýnt var fram á í kafla 5.2 eiga þessi atriði hins
vegar ekki við um -no/to-setningagerðina í úkraínsku sem virðist
hegða sér eins og venjuleg þolmynd og hafa formgerð svipaða því sem
lýst er í (36a).
Þá er athyglisvert að margir unglingar og fullorðnir virðast ekki
túlka þær ópersónulegu þolmyndarsetningar sem við prófuðum sem
þolmynd heldur sem ópersónulega germynd með hulið fomafn í frum-
lagssætinu. í huga sumra málhafa, unglinga og fullorðinna, virðast
ópersónulegar þolmyndarsetningar því hafa formgerð áþekka (36b) og
því er eðlilegt að gera ráð fyrir hliðstæðri formgerð fyrir nýju setn-
ingagerðina, sem enn er þó að mestu bundin við mál unglinga.
Að vissu leyti virðist mega líta á tilkomu nýju setningagerðarinnar
sem einföldun á málkerfinu. Ef málhafi hefur formgerð á borð við
(36b) í máli sínu og leyfir ópersónulegum þolmyndarsetningum að
hafa þá formgerð, þá er einfaldara að leyfa öllum sögnum að koma
fyrir í þessari formgerð en að takmarka hana við áhrifslausar sagnir. I
slíkri takmörkun felst einmitt munur ópersónulegrara þolmyndar og
nýju setningagerðarinnar, þ.e. ópersónulega þolmyndin er bundin við
áhrifslausar sagnir. Enn sem komið er virðast það aðallega vera böm
og unglingar sem hafa einfaldað málkerfi sitt á þennan hátt.53
í niðurstöðum okkar teljum við okkur sjá fyrstu skrefin í endurtúlk-
un nýju setningagerðarinnar frá þolmynd til germyndar. Þessi endur-
túlkun virðist hefjast með sögnum sem eru skyldubundið afturbeygð-
ar. Við teljum að næsta stig þróunarinnar sé endurtúlkun setninga með
ýmsa liði sem verða að vísa til frumlags eða tengjast því, t.d. önnur
52 Rétt er að taka fram að þessi setningagerð í pólsku er nokkur hundruð áruffl
eldri en í íslensku. Samt er augljóst að setningagerðin getur ekki hafa komið upp í ís'
lensku fyrir pólsk áhrif því engin slík tengsl hafa verið við Pólland eða pólskumæl'
andi fólk. Þessi setningagerð er ekki heldur til í næstu nágrannamálum íslensku, t.d-
ekki ensku, þannig að þessi breyting í íslensku virðist því ekki stafa af erlendum áhrif-
um. Hún virðist því gott dæmi um sjálfsprottna breytingu.
53 Helgi Skúli Kjartansson (1991:19) bendir einmitt á að nýja setningagerðin leiði
til einföldunar á málkerfinu. Samkvæmt lýsingu hans er hér um einföldun á beyging3'
kerfínu að ræða, þar sem munurinn á nefnifallsþolmynd og aukafallsþolmynd hverf-
ur í nýju setningagerðinni, þ.e. hjálparsögnin og lýsingarhátturinn samræmast aldrei
nafnliðnum.