Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2001, Qupperneq 211

Er lífeftir Bjöm?
209
texta heldur líka á teikningar, ljósmyndir, kvikmyndir, töflur, tölvu-
texta og margmiðlunarefni; læsir á það sem stendur í texta og líka það
Sem ekki er sagt eða sýnt. Nemendur þurfa að geta lesið milli línanna,
^regið ályktanir og tengt efnið því sem þeir hafa áður lesið eða séð.
Eg vil líka sjá tímanum varið til að kynna fyrir nemendum fjöl-
^reytilegar textategundir og til að efla skilning þeirra á sérstöðu og
sérkennum ólíkra texta. Nemendur búa við fjölskrúðugra textaum-
^verfí en áður hefur þekkst og hafa frá unga aldri talsverða þjálfun í
að aðgreina textategundir og gera sér grein fyrir því hvað tilheyrir
hverri þeirra. Sumar textategundir lærast prýðilega utan skólans en
aðrar síður og þær textategundir sem njóta mestrar virðingar í samfé-
laginu þarf skólinn að sjá um að kynna fyrir nemendum. Allar texta-
tegundir hafa sín sérkenni og sínar leikreglur og — það sem er enn
mikilvægara — allir textamir tala saman og hafa áhrif á það hvemig
v'ð skynjum textaumhverfx okkar. Við emm öll, kennarar og nemend-
Ur’ stödd í miðju samtali þar sem allt sem er sagt eða skrifað er að
hluta til svar við einhvexju sem áður hefur verið sagt eða skrifað. ‘Við
|ærum ekki orðin úr orðabókum, heldur fáum við þau úr munni fólks-
jfts í kringum okkur’, sagði rússneski bókmenntafræðingurinn Mik-
Uail Bakhtin (hér tilvitnað eftir Mercer 2000:80). Og orðin bera með
Ser reynslu og gildismat þeirra sem á undan okkur hafa farið.
^urgir hafa velt fyrir sér tengslum máls og hugsunar. Einn þeirra
er níssneskur samtímamaður Bahktins, sálfræðingurinn Vygotsky
1896) en hugmyndir hans hafa fengið byr undir vængi á síðustu
^um. Ejnn námsþátturinn sem ég vildi sjá í íslenskum skólum er
Julfun í nota tungumálið sem tæki til að hugsa með; ég vildi sjá
verslu lagða á mikilvægi málsins við hvers kyns þrautalausnir.
ygotsky telur að þróun mannlegrar greindar eigi rætur í meimingu
Sem byggij- á samskiptum þar sem tungumálið gegnir meginhlutverki.
,!/ at? því sem gæti komið í staðinn fyrir málfræðigreininguna er
Ja fun í þvf að nota tungumálið, ekki síður en augu og hendur, við
jjUsn erfiðra verkefna. Rannsóknir hafa leitt í ljós að tungumálið leik-
„ y svo stórt hlutverk að bam getur orðið ófært um að leysa verk-
mð ef þvj
er ekki leyft að tala sig í átt að lausn (sjá Þuríði Jóhanns-
0ttur 2001:59 og tilvitnanir hennar).