Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2001, Page 248

246
Höskuldur Þráinsson
hann standi yfir. Það er hins vegar orðfræðilegt fyrirbæri, fólgið í
merkingu sagnarinnar lesa, að sú sögn er dvalarsögn í þeim skilningi
að hún vísar til verknaðargerðar sem tekur tíma.
Það er svo aftur annað mál að það hvort unnt er að nota vera að
með sögn til að tákna framvindu þess verknaðar eða atburðar sem hun
vísar til (þ. e. að verknaðurinn eða atburðurinn standi yfir) fer eftir þvi
hverrar gerðar hann er. Ef um er að ræða augnablikssögn, þ.e. sögn
sem táknar verknað eða atburð sem tekur ekki tíma, þá gengur þetta
ekki. Þannig hefur orðasambandið Myndin er að detta yfirleitt ekki þa
merkingu að atburðurinn standi yfir heldur að hann sé í þann veginn
að gerast. Og það er ekki heldur hægt að nota orðasambandið vera að
til að tákna slíka framvindu ef um er að ræða sögn sem táknar ástand.
Þess vegna er ekki hægt að segja *Hann er að búa á Akureyri. Þetta
er að sínu leyti hliðstætt því að ekki er hægt að nota fleirtölu af orð-
um sem tákna eitthvað sem ekki er teljanlegt (kaffi, sykur, hveitu
mjólk ...) og ekki er heldur hægt að stigbeygja lýsingarorð (eða stig'
breyta þeim) ef slíkt rekst á við merkinguna (sbr. dauður - *dauðari
- *dauðastur).
Niðurstaðan er því sú að Jón Axel hafi með grein sinni (2000) 1
raun rennt stoðum undir þá skoðun að hjálparsagnasamböndin hafa +
lh.þt. og vera að + nh. séu einmitt gjama notuð í íslensku til að tákna
mismunandi horf og um leið fært sannfærandi rök fyrir því að hugtak-
ið verknaðargerð sé annars eðlis. í þessu felst hins vegar ekki að þess1
hjálparsagnasambönd séu alltaf notuð á þennan hátt og nú víkur sög-
unni að því.
4. Meira um málfræðiformdeildir og nafngiftir hjálparsagnasam-
banda
4.1 Umform og nafngiftir
f 2. kafla hér á undan var lögð áhersla á mikilvægi þess að greina foö11
frá merkingu og færð rök að því að rétt (og nauðsynlegt) sé að kalla
nútíðarform sagna nútíð hvort sem það vísar til líðandi, ókomins eða
jafnvel liðins tíma (söguleg nútíð). Það er ekki ósvipað því að vi
segjum að orðið fjöldi sé eintala þótt það geti vísað til margra einstak