Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2001, Síða 252

250
Höskuldur Þráinsson
sagnmyndum og sagnasamböndum nafn eins og hér er lýst (sjá Björn
Guðfinnsson 1958:66-67 — framsetningin er einfölduð lítið eitt hér):
(23) nútíð:
þátíð:
núliðin tíð:
þáliðin tíð:
framtíð:
þáframtíð:
skildagatíð:
þáskildagatíð:
ég tala
ég talaði
ég hef talað
ég hafði talað
ég mun tala
ég mun hafa talað
ég mundi tala
ég mundi hafa talað
Um nútíð segir að hún vísi til þess „sem fram fer á líðandi stundu eða
alltaf gerist“ og um þátíð segir að hún vísi til þess „sem liðið er^
Merking eða hlutverk annarra tíða er ekki skilgreind í þesari útgáfu. '
Nemendur (og kennarar) eiga því ekki annarra kosta völ en læra þess-
ar nafngiftir utan að. Að þeim lærdómi loknum geta þeir greint „tíð
sagna í þar til gerðum greiningartextum og þurfa kannski ekki að
velkjast í miklum vafa en þeir eru litlu nær um það hvað tíð er.
Sá ruglingur sem málfræðingar hafa komið af stað er þá m.a. fólg'
inn í því að benda á að sumt af því sem talið er í (23) hefur ekkert með
tíð að gera. Það er í raun fyrst og fremst aðgreining þátíðar frá nútíð
sem er tíðaraðgreining, eins og rakið var í kafla 3.1, þ.e. vísun til þesS
„sem liðið er“ eins og Bjöm Guðfinnsson orðar það. Þessi aðgreining
tengist svo aðgreiningu á því hvort tekið er fram að verknaði sé lokið
eða ekki (hjálparsögnin hafa) og ýmiss konar háttarmerkingu (óvissæ
skilyrðing ... hjálparsögnin munu). Sagnasambandið vera að + nh.111 a
líka nota til þess að sýna að verknaður standi yfir (framvinduhorf), en
það er líka notað á fleiri vegu. Þetta er að sumu leyti svipað því senl
finna má í ýmsum nágrannamálum okkar en að öðm leyti ólíkt.
Þetta hafa íslenskir málfræðingar eins og Stefán Einarsson, Baldur
Ragnarsson, Jón R. Gunnarsson, Kristján Ámason, Jón G. Friðjons-
son, Þórunn Blöndal, Jóhannes Gísli Jónsson, Höskuldur Þráinsson,
12
Það er hins vegar gert að nokkru leyti í eldri útgáfu, eins og ég hef áður
bent á
(1999:209).