Tímarit Verkfræðingafélags Íslands


Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.01.1916, Blaðsíða 13

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.01.1916, Blaðsíða 13
vissa daga, er almenningur skal vinna að vegabót- um, og skal þá allur almenningur mæta til vinnu, en ef einhver mætir ekki, skal leigja mann í hans stað á hans kostnað, og sæti hann sektum að auki. I »instrúxi« hreppstjóra frá 1809 er þeim skip- að að gangast fyrir og árlega niðurskipa vegaruðn- ingi og vegabótum samkvæmt Jb. og kgbr. frá 1776. Því má geta nærri, enda eru til nógir vitnis- burðir um það, að þessi skylduvinna nægði ekki til að koma á viðunandi vegum um landið. Um akvegi var alls ekki að ræða, aðeins hafa verið bættar svo torfærur í bygðum, að þar var mögulegt að komast fyrir ríðandi menn og klyfjahesta. En fjallvegir hafa orðið að mestu út undan. Þegar viðreisnarhugur fór að vakna lijá þjóðinni sjálfri, gátu menn ekki unað þessu lengur. Árið 1831, liinn 28. jan. (á fæðingardag konungs) var stofnað í Reykjavík »Hið íslenska fjallvegafjelag«, til þess að bæta fjallvegina. Tók fjelag þella þegar til starfa með talsverðri atorku, enda var þvi þrem árum síðar veiltur 400 dala árlegur styrkur úr jarðabókar- sjóði. Fjelagið rjeði menn fyrir daglaun til þess að vinna fyrir sig, og það þólti íljótt koma í Ijós, að miklu meiri árangur sæist eftir þá vinnu, heldur en eftir skyldu-dagsverkin í sveitunum. Ennfremur var á árunum 1844 til 1846 bygt sæluliús á Ivolviðar- hóli af samskotum einstakra manna. En efalaust hefur öllum verið það ljóst, að þetta viðfangsefni, vegagerðir um landið, var ofvaxið kröftum einstakra manna. Emhættismannafundurinn, sem haldinn var í Reykjavík 1839, tók sjer meðal annars fyrir hendur, að semja lagafrv. um vegi, og var það rætt aftur á næsta fundinum, 1841. Ekki varð samt neitt úr þeirri lagasetningu. I5egar alþingi hið endurreista kom fyrst saman, 1855, bað það konung að leggja frv. til laga um vegi fyrir næsta þing; svo var gert, og var málið síðan til meðferðar á þingunum 1857 og 1859, og var síðan gefin út »Tilskipun um veg- ina á íslandi«, 15. niarz 1861. I3ar er vegum skift í þjóðvegi og aukavegi, og skyldu amtmenn ákveða skiftinguna eftir tillögum hreppstjóra og sýslumanna. Til þess að standast kostnað við þjóðvegina, var lagt á sjerstakt vegabótagjald, sem nam ’/2 dagsverki eftir verðlagsskrá á hvern verkfæran mann, og skyldi hver hreppur greiða sýslumönnum gjaldið úr sveitar- sjóði á manntalsþingum. Aukavegum skyldi haldið við með skylduvinnu, sem var jafnað niður á menn eftir efnum og ástæðum, og átlu hreppstjórar að hafa á hendi stjórn þeirrar vinnu. í tilskipun þessari eru einnig nokkur teknisk ákvæði um gerð veganna, hliðstæð tilsvarandi ákvæð- um í kgbr. frá 1776. Hefði mátt vænta, að í þeim yrði vart við einhverja framför, en því er ekki að heilsa. Sem dæmi skal nefna þessi ákvæði: wÞjóðvegi skal bæta með ruðningum, ef á þann hátt má fá fasta braut. Ef svo stórir steinar koma fyrir i vegi þeim, er ryðja skal, að þeim verður ekki komið úr brautinni, þá skal beggja megin þeirra gera mjórri brautir, er aftur ná saman i aðalgötunni«. »Yfir mýrlendi skal jafnaðarlega gera steinbrýr, en þegar yfirvaldi virðisl, að því verði ekki með nokkru móti við komið vegna landslagsins, þá má gera þar brýr úr torfhnausum; skulu torfbrýr þessar vera l1/* danskri alin hærri til hliðanna en grund- völlurinn. Breidd minst 21/* al.«. Með þessum lögum fengu stjórnarvöld landsins, sýslumenn og amtmenn, í fyrsla sinn fje til umráða til vegabótanna, og var nú unnið miklu ineira að vegabótum en áður. En eins og lilskipunin sjálf stóð á mjög lágu stigi að því er teknisku hliðina snerli, eins var og verklegri tilhögun vegabóta þeirra, sem unnar voru samkvæmt henni, mjög ábótavant, svo að fullyrða má, að þeirra sjer nú mjög lítt stað. Tilskipunin hjelst í gildi til 1875. Gallar þóttu koma í Ijós á henni, og sá helstur, að fjallvegir yrðu út undan, því að vegabótafjeð gerði ekki meir en hrökkva lil að halda færum vegum um bygðirnar. A hinu fyrsta löggjafarþingi, 1875, bar .1 ó n Sigurðsson frá Gautlöndum fram frv. til laga um vegina á íslandi, og gekk það fram með litlum breytingum, og varð að lögum sama ár. I3ar var vegum öllum skift í fjallvegi og bygðavegi, en bygðavegunum aftur í sýsluvegi og breppavegi. Var nú ákveðið að landssjóður skyldi einn kosta vega- bætur á fjallvegunum, en þjóðvegagjaldið samkv. tilsk. frá 1861 skyldi eftiileiðis ganga til sýsluveg- anna. Loks skyldi til hreppsveganna varið árlega ’/j dagsv. fyrir hvern verkfæran mann i hreppnum. Önnur ákvæði tilskipunarinnar frá 1861 voru látin haldast í gildi. Á grundvelli þessara laga var svo starfað til 1887. Fjárveitingunum úr landssjóði er samkvæmt þeim varið eingöngu til vegabóta á fjallvegum fyrstu árin. En fljótt fara menn að íinna til þess, að þetta er óeðlilegt, og er þá farið að víkja frá grundvelli laganna með því, að veita nokkrar uppliæðir úr landssjóði til þess að bæta sýsluvegi á aðalpóstleið- um. Og loks bera þeir Jón Þórarinssonog Þórarinn Böðvarsson fram nýtt frv. til vegalaga á alþingi 1887, og varð það að lögum sama ár. í þessum lögum er vegunum skift í aðalpóst- vegi, sýsluvegi, fjallvegi og hreppavegi. Ivostar landssjóður aðalpóstvegina, en liggi aðalpóslvegur eftir sýslu endilangri, skal helmingur sýsluvega- gjaldsins (þjóðvegagjaldsins gamla) ganga lil hans. Fjallvegi, sem ekki eru aðalpóstleið eða sýsluvegur,

x

Tímarit Verkfræðingafélags Íslands

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Verkfræðingafélags Íslands
https://timarit.is/publication/860

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.