Freyr - 01.01.1931, Blaðsíða 16

8
F R E Y R
Köfnunarefnisáburðariðnaður Norðmanna og Þjóðverja.
Af Harðangurshásléttunni frá takmörk-
um Austur- og Vesturlandsins falia straum-
vötn til Mösvatnsins.
Fyrir 20 árum er Norsk Hydro bygði
sínar fyrstu verksmiðjur var vatnsstaða
þess hækkuð með stíflum, svo það er nú
geymir fyrir 800 milljónir teningsmetra af
vatni. Frá vatninu fer fram vatnsmiðlun
til aflstöðva köfnunarefnisáburðarverk-
morkaflstöðinni. Framleidd orka þeirrar
stöðvar er 200 þúsund hestöfl. En á ný
er vatnið leitt í þvínær 5 km. löngum
jarðgöngum og frá þeim leiðslur er hafa
300 metra fallhæð niður til aflstöðvarinn-
ar í Saaheim. Sú stöð framleiðir 150 þús.
hestöfl. þá er alt aflið beizlað 384 þús.
hestöfl alls. Á undirlendinu við Saaheim
hefir á síðustu 20 árum vaxið upp Rjúk-
Leunaverksmiðjurnar i Merseborg
smiðja Norsk Hydro. Vatnið er leitt eftir
jarðgöngum og frá þeim tekið í lokuðum
leiðslum, er liggja hlið við hlið niður fjalls-
hlíðarnar. Á leið sinni fellur það gegnum
hverja aflstöðina eftir aðra, þar til það
nær botni Vestfjarðardalsins, þá er fall-
orka vatnsins að fullu hagnýtt.
Efsta aflstöðin er Fröistul. Hin fram-
leidda orka hennar er 34 þúsund hestöfl.
Frá henni fellur vatnið eftir Máná, sem
er lygn út að Skarsfossi, efsta falli Rjúk-
anfossins. Frá stíflu við Skarsfossinn er
vatnið leitt fram hjá gamla Rjúkanfarveg-
inum í 5 km. löngum jarðgöngum. Frá
þeim liggja hlið við hlið 11 túrbínleiðslur,
sem hafa 300 metra fallhæð niður að Ve-
anbær, samhliða þróun saltpétursiðnaðar-
ins, er nú telur 10 þús. íbúa. öll þessi mikla
raforka, er notuð til að binda köfnunar-
efni loftsins til framleiðslu köfnunarefnis-
áburðar, aðallega saltpéturs.
Við framleiðsluna nota Norðmenn nú
tvær aðferðir. Hin eldri þeirra er Birki-
lands og Eydes gamalþekta aðferð, þar sem
loftstraum er þrýst móti feykistórri raf-
glóðarskífu. Myndast þá samhliða bruna
loftsins saltpétursýrlingur, sem síðan er
breytt í saltpéturssýru, er hún mettuð
kalki og við það myndast kristallað salt,
saltpéturinn.
Fyrir tveim árum voru verksmiðjurnar
auknar með sérstöku tilliti til þess að nota