Akranes - 01.07.1950, Blaðsíða 5

Kafli úr skúlaslitaræðu
vorið
Nú, þessa björtu vordaga, bruna um
landið þvert og endilangt stórar bifreiðar
'fullar af ungum farþegum. Einhver sér-
stakur vorblær og kraftur er yfir ferð þess-
ara bifreiða. Hér er ekki á ferðinni luið
fólk og lífsþreytt. Glaður söngur og æsku-
léttir lilátrar óma út um gluggana, sem
ljómandi augu horfa út um, gamanyrðin
fjúka, húrraópin dynja. Og á afangastöð-
unum streyma út hópar af ungu lífsglöðu
fólki, vel klæddu og vel á sig komnu. Það
er frjálslegt í framgöngu, óþjáð í yfir-
bragði, — það á þetta land.
Þetta er íslenzk skólaæska nútímans,
kynslóð, sem gengur út í lífsbaráttuna bet-
ur búin að efnum og menntun en nokkur
kynslóð önnur á undanförnum þúsund
árum Islands byggðar.
Þegar við, sem eldri erum og eitthvað
skólagengin, sjáum þessa ungu hópa, fer
ekki hjá því, að hugur okkar hvarfli aftur
í tímann til samanburðar, jafnvel þótt
ekki sé nema nokkur ár.
Mér kemur í hug fallegt mai-kvöld fyr-
ir tveimur árum. Við hjónin gengum yfir
að gagnfræðaskólanum hérna til að taka
á móti 80 gagnfræðingum frá Akureyri,
sem áttu að gista í skólanum um nóttina.
Ég man, að okkur fannst strax til um,
hversu glæsilegur þessi hópur var, og al-
veg sérstaklega hversu vel búinn. Þarna
voru piltar og stúlkur í nýjum, dýrum og
vönduðum ferðafötum í ameriskum stíl,
marglitar slæður, „stæl-bindi“. Okkur
varð það, að bera saman þennan hóp og
okkur og skólasystkinin okkar, þótt ekki
sé lengra síðan en ig—20 ár siðan við
fórum okkar ferðalög. Við vorum senni-
lega eins glöð, eins fjörug, og nærri þvi
eins frjálsleg. En hóparnir okkar voru ekki
eins fínt og dýrt búnir, þeir báru velsæld-
ina og meðlætið ekki eins utan á sér. Sum
okkar voru t. d. á slíkum ferðum í bætt-
um fötum, heimaunnum peysum og trefl-
um. Við keyptum okkur sjaldan mat á
skólaferðum okkar, heldur höfðum skrinu-
kost. Við vorum lika flest í heimavist og
borðuðum möglunarlaust vetur eftir vetur
mat, sem kostaði eitthvað um kr. 1.35 á
dag, þar sem helztu réttirnir voru hafra-
grautur, tros, vellingur og slátur, og kaffi-
brauðið kringlur og tvíbökur, og okkur
datt hótelmatur aldrei í.hug.
Þrátt fyrir fárra ára bil er munur nokk-
ur á útliti og yfirbragði skólafólksins, sem
nú er á fertugsaldrinum og þess, sem er
í skólunum þessi árin. Á milli eru stríðs-
árin og stríðsgróðinn og margs konar
framfarir.
En sé litið ennþá lengra aftur í tím-
195«
ann, nokkra áratugi, t. d., og skoðuð kjör
þeirra, sem þá stunduðu nám, en þá voru
skólarnir fáir. Þá voru ekki farin glæsi-
leg og dýr ferðalög til fræðslu og skemmt-
unar. En á hverju hausti komu skólapilt-
arnir í vaðmálstreyjum sinum yfir fjöll
og firnindi, vegleysur og óbrúaðar ár,
gangandi eða á afsláttardrógum.
Nú ætla ég ekki að fara að halda því
Eftir
Ragnar Jóhannesson skólastj.
Gagnfræðaskólans.
fram, að hið fyrrverandi ástand í þessum
efnum sé æskilegt og eftirsóknarvert. Lítill
efi er á því, að æskulýðurinn er að mörgu
leyti betur undir lífið búið nú en þá, bæði
andlega og hkamlega, hann ber ekki leng-
ur merki skortsins og skókreppunnar, enda
þarf menntaða menn og fjölsvinna til
að hagnýta sér möguleika og tækni nú-
tímans.
En er nú hið siðferðilega þrek þeim
mun sterkara en var áður? Er starfsvilj-
inn, trúmennskan og þolgæðið í jafn háum
sessi og áður og þykja þessar dyggðir eins
eftirsóknarverðar og áður. Margir glögg-
sýnir og hugsandi menn draga í efa, að
svo sé. Ekki ber að saka æskulýðinn ein-
an um að svo er, heldur þá eldri, sem
förlazt hefur meðalhóf og sálarstyrkur í
hringiðu tveggja heimsstyrjalda.
1 einu dagblaðanna var fyrir skömmu
útdráttur úr erlendri grein, sem ræddi um
Nihilista mitimans, og átti þar ekki við
ofbeldisstefnumenn með þvi nafni, heldui
hluta af æskulýð nútimans, sem ætti sér
ekkert markmið, fá eða engin áhugamál,
en latneska orðið n i h i 1 þýðir ekkert.
Og greinarhöfundur taldi upphaf og rót
þessa meins væri það, að uppeldistækni,
kennsluaðferðir og félagsstarfsemi legði
óþarflega mikið upp í hendurnar á ungl-
ingummi. Það væri hugsað fyrir þá og
unnið 'fyrir þá, þeir þyrftu ekki einu
sinni að hafa fyrir því að skemmta sér
sjálfir, aðrir gerðu það fyrir þá. I þessu
er mikið satt. Nú lesa unglingar miklu
minna en áður, þurfa þess ekki, kvik-
myndirnar eru fyrirhafnarminni og leggja
efnið ólesið fyrir þau, og ekki þarf á
ímyndunaraflinu að halda til að horfa
á kvikmynd og með svæfingu imyndunar-
aflsins er frumlegri hugsun hætta búin, en
ímyndunarafl og hugsæi barna og ungl-
inga er miklu næmara en fullorðinna. —
Það verður æ algengara, að unglingar
gefast upp við að sjá sér fyrir viðfangs-
efnum í skemmtunum, félagslífi eða störf-
um. Þau eru orðin vön því, að aðrir geri
það. Þess vegna liggur í því stórhætta, að
kennarar og aðrir uppalendur láti leiðast
til ofstjórnar og ofkennslu, ef nota mætti
það orð. Það er t. d. mín persónuleg skoð-
un, sem styrkist fremur en hitt, að fram-
haldsskólum eigi fyrst og fremst að stjórna
á þann hált að efla ábyrgðartilfinningu
nemendanna, svo að þeir finni að þeir
eiga að stjórna gerðum sínum að mestu
leyti sjálfir, og að ábyrgð og afleiðing fylgi
hverri athöfn,, en þurfi ekki að láta aðra
segja sér í hvert skipti hvað gera á og
segja. Sé ekki hægt að stjórna framhalds-
skóla á þennan hátt, er stjórnin misheppn-
uð. Auðvitað á þetta sjónarmið þvi betur
við sem nemendurnir eru þroskaðri. Þess
vegna er það firra, að hægt sé að stjórna
gagnfræðaskóla t. d. eftir sömu megin-
reglum og barnaskóla.
Á sama hátt hlýtur að verða að gera
stórbreytingu á kennsluaðferðum, gera
kennsluna lífrænni, losna við sparðatín-
ing og neikvæða ítroðslu, en miða skóla-
starfið meira og meira við það að finna
nemendum viðfangsefni, sem brýnir
frumleik í liugsun, trú á sjálfan sig og
hæfileika sina, getuna til að vera sjálfum
sér nógur i iiámi, starfi og skemmtana-
lífi, löngunina til að leysa verkefnin sjálf-
ur í stað þess að láta aðra gera það, þörf-
ina til að stjórna sér sjálfur, en ekki að
stjórnast af öðrum.
Eftir þessu sjónarmiði vildi ég óska, að
þessi skóli gæti starfað. Hann vill fá ne-
endum sínum viðfangsefni, sem reyna á
þá og stæla, en veita þeim frjálsræði, sem
gefur tækifæri að velja og hafna eftir eig-
in mati á giundvelli ábyrgðartilfinningar
og siðferðaþroska.
Frá ISnskóla
Akraness
Iðnskólanum var sagt upp 14. apríl.
Hann var settur 1. október, og hafði því
starfað hálfan sjöunda mánuð. 15. marz
byrjuðu prófin, og gengu 25 nemendur
undir próf að þessu sinni.
Auk skólastjóra störfuðu níu kennarar
við skólann.
Fullnaðarprófi luku 12 iðnemar. Þrir
nemendur fengu einkunn yfir átta, það
voru:
Gunnar Sigtryggsson, húsasmiður
aðaleinkunn 8,93
Kristján Garðarsson, skipasm.
aðaleinkunn 8,73
Ársæll P. Bjarnason, netjagerðarm.
aðaleinkunn 8,58
AKRANES
77