Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.04.1970, Blaðsíða 13

TÍMARIT VFl 1970
23
skipulagsbreytingum, sem um er
rsett. Fari svo að litlu eða engu sé
hœgt að breyta, verður að meta það
upp á nýtt, hvort tímabært sé að
stefna að kennslu verkfræðinga til
lokaprófs hér á landi.
Ski])ulíig verkfræði og tæknináms.
Þegar rætt er um skipulag náms
verður að hafa hugfast, hver tilgang-
urinn eða markmiðið með náminu er.
Okkar skólakerfi, og þá sérstaklega
háskólinn og undirbúningsmenntunin
undir hann, er byggt upp fyrst og
fremst til að fullnægja þörfum ríkis-
valdsins fyrir embættismenn. Að
meginstofni er kerfið gamalt og
byggt upp fyrir þarfir embættis-
kerfisins fyrr á öldum, þó að ýmsar
breytingar og lagfæringar hafi að
sjálfsögðu verið gerðar á því. I
sjálfu sér má segja, að það sé furðu-
legt, hversu vel þetta gamla kerfi
hefur getað aðlagast þörfum tímans
og útskrifað embættismenn og aðra,
sem ganga beint inn í störf i nútíma-
þjóðfélagi. En þetta kerfi hefur stað-
ið það lengi, að full þörf er á að
endurskoða það.
Ef við lítum á þjóðfélagið eins og
það var, t. d. fyrir síðustu aldamót,
þá var annars vegar allur almenn-
ingur misríkur, en álíka mikið
menntaður í skóla, og hins vegar
langskólagengin embættismannastétt,
sem myndaði eins konar hirð um
stjórnarvöldin. Fræðsla fyrir al-
menning var einungis bundin við
bóklegar greinar, öll starfsfræðsla
fór fram á vinnustað. Embættis-
mennirnir voru hátt yfir allan al-
menning hafnir, enda þurfti svo að
vera til að skipulag héldist á þjóð-
félaginu, og stjórnarvöldin gætu
haldið uppi röð og reglu með fá-
mennri stétt embættismanna.
Kröfur þjóðfélagsins í dag eru
orðnar mjög frábrugðnar þessu. Nú
er svo komið, að fáir komast af
menntunarlausir. Stærstu starfshóp-
arnir í þjóðfélaginu þurfa allmikla
menntun, til að geta sinnt sínum
störfum. Síðan fer fjöldi þeirra
minnkandi, sem þurfa lengra nám,
allt þar til komið er að fámennum
hópi manna með mjög langt nám og
rannsóknarstarf að baki. Með öðr-
um orðum, í dag þarf skólakerfið að
framleiða menn á öllum stigum
menntunar, flesta með allgóða und-
irstöðuþekkingu, en síðan minni og
minni hóp eftir því sem námstím-
inn lengist. Það er álit nefndarinn-
ar, að þetta sé einungis hægt að gera
ef skólakerfið er byggt upp á þess-
um grundvelli þ.e.a.s., að áfangar í
námi séu tiltölulega stuttir, og hver
áfangi veiti ákveðin atvinnuréttindi.
Jafnnauðsynlegt er að hafa kerfið
það opið, að hægt sé að fara margar
leiðir að sama marki og hafa sem
greiðasta leið bæði frá skólakerfinu
út í atvinnulífið og frá atvinnulífinu
inn í skólana. Á þennan hátt gætu
menn öðlast atvinnuréttindi eftir
einhvern áfanga í námi, unnið síðan
í nokkur ár, og eftir þann tima á-
kveðið, að þeim muni falla betur ann-
að starf sem krefðist meiri menntun-
ar. Þeir gætu þá lokið öðrum áfanga
í námi og öðlast við það ný starfs-
réttindi. Með því að hafa námsbraut-
irnar sem opnastar fást menn með
nokkuð mismunandi undirbúnings-
menntun inn í starfsgreinarnar, en
það er mjög æskilegt I nútíma þjóð-
félagi, því þarfirnar eru ákaflega
margar og mismunandi.
I þessu sambandi kunna menn að
spyrja, hvernig er þetta hægt? Eru
ekki kröfur til atvinnuréttinda I
mismunandi fögum svo breytilegar,
að það þurfi langa sérskóla fyrir sér-
hver atvinnuréttindi ? Nefndin vill
svara þessu I höfuðdráttum neitandi.
Það er stór hluti námsins, sem er og
hlýtur að vera sameiginlegur kjarni
frá einu námsstigi til annars. Auk
þess þarf að gera kröfur til, að
nemendur hafi tileinkað sér ákveðin
fagleg vinnubrögð og ákveðna
grundvallarþekkingu, sem mundi þá
vera tengd námsstigum. Þessa sam-
eiginlegu hluti þarf að skilgreina og
safna saxnan í námskjarna. Utan um
þá má svo spinna sérgreinanám
þannig, að menn með mismunandi
nám og starfsréttindi geti átt kost á
framhaldsnámi með sem minnstum
töfum. 1 vissum tilvikum þyrfti svo
að hafa stutta sérskóla.
1 sambandi við þau grundvallar-
sjónarmið, sem hér hefur verið lýst,
þyrfti að endurskoða allt iðnnám,
tækninám og menntaskólanám.
Jafnframt yrðu þessi sjónarmið rikj-
andi í skipulagningu á verkfræði-
náminu. 1 slíkri endurskipulagningu
þyrfti að skilgreina sem bezt, hvaða
kröfur á að gera til sérhvers náms-
stigs, bæði um almenna þekkingu og
fagleg vinnubrögð. 1 öðru lagi þarf
að reyna að lækka aldur stúdenta
með endurskipulagningu á námsefni
og hagræðingu á kennsluháttum.
Sérhvert ár, sem maður er við nám,
er dýrt bæði fyrir einstaklinginn og
þjóðfélagið.
1 samræmi við þau höfuðsjónarmið,
sem hér hafa verið talin, leggur
nefndin til, að komið verði á fót
hér á landi kennslu til lokaprófs í
verkfræði, sem VFl getur viður-
kennt sem fullgilda verkfræði-
menntun. Námið taki 4 ár eftir
stúdentspróf eða hliðstætt próf, og
ætti að jafngilda a. m. k. B. Sc.
gráðu og veita full atvinnuréttindi
hér á landi. Jafnframt sé stuðlað að
því að verulegur hluti þeirra, sem
útskrifast, leiti sér framhalds-
menntunar og þjálfunar erlendis og
kynnist þannig háttum annarra
þjóða og tæknimenningu.
Með tilkomu 4 ára almenns verk-
fræðináms mundi án efa fjölga þeim,
sem færu í verkfræði. Nefndin er
þeirrar skoðunar, að almennt verk-
fræðinám eigi að vera mjög góð und-
irstaða fyrir ótal mörg störf í þjóð-
félaginu, sem aðrar stéttir gegna í
dag, t. d. í viðskiptum, rekstri og
stjórnun, svo nokkuð sé nefnt. Nefnd-
in er því ekki hrædd um atvinnu-
leysi innan stéttarinnar, ef rétt er á
málum haldið. Sumir munu segja, að
með 4 ára verkfræðinámi séu gerðar
minni kröfur til menntunar hjá
stéttinni en nú er. Nefndin telur, að
við getum skipulagt okkar nám það
vel, að þeir sem útskrifast hér heima
eftir 4 ár, séu jafnfærir um að
mæta þeim verkefnum, sem þeirra
bíða hér á landi, og þeir, sem verið
hafa árinu lengur við suma erlenda
háskóla. Auk þess mun örugglega það
stór fjöldi fara til framhaldsnáms er-
lendis, að þeirra sérþekking mun
auka við þá heildartækniþekkingu,
sem nú er í landinu.
Haustið 1964 tók Tækniskóli Is-
lands til starfa. Námið þar skiptist i
undirbúningsnám, sem tekur 2 ár, og
hið eiginlega tæknifræðinám, sem
tekur 3 ár. Þeir sem lokið hafa hinu
2 ára undirbúningsnámi hafa I mörg-
um greinum s. s. stærðfræði, eðlis-
og efnafræði menntun hliðstæða
þeirri, sem krafizt er til stúdents-
prófs. Kennsla í náttúrufræði og mál-
um er hins vegar minni. 1 tækni-
skólanum er nemendum haldið mjög
vel að námi og eiga að því loknu að
hafa menntun, sem jafngildir
„akademi-ingeniör“ gráðu frá Dan-
mörku eða „bachelor" gráðu frá
Bandaríkjunum. Tæknifræðingar með
þessa menntun eiga að geta innt af
hendi mikinn hluta af þeim störfum,
sem verkfræðingar vinna nú, en þeir
hafa mjög takmarkaða möguleika til
framhaldsnáms. Það nær ekki nokk-