Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1933, Side 30

málin, varð aðalviðfangsefni hans á lífsleiðinni, sem
trúvísindamanns og pjóðarleiðartoga. — Að loknu
námi í Brno gekk hann í æðra skóla í Wien og tók
Iofsamlegt próf þaðan sumarið 1872. Pó að hann ætti
enn langt nám fyrir höndum, má segja, að hann komi
óslitið við sögu ættjarðar sinnar frá því ári.
í Wien kynntist hann af eiginreynd stjórnarherr-
um Austurríkis, niðjum þeirra, sem höfðu innlimað
ættjörð hans eftir orustuna við Hvitafjall í nóvember
1620 og kúgað hina fornu menningarþjóð síðan. Með
byrjun 19. aldar hófst öflug frelsishreyflng i hinum
kúguðu landshlutum; skáldin riðu þar á vaðið og
reyndu að tala kjark í þjóðina, og góðir ættjarðar-
vinir gerðu tilraunir til þess að spyrna á móti þjóð-
erniskúgun Austurríkismanna, en árangurinn varð
enginn eða verri en enginn, því að við hvert átak
hinnar kúguðu þjóðar hertu valdhafarnir á fjötrun-
um. Foringjann vantaði. Pað varð ævistarf Masaryks
að þroska þjóðina og vekja hana til meðvitundar um
réttindi hennar, og þetta starf sitt vann hann svo vei,
að þegar frelsisdagur Tékkóslóvaka rann upp, í lok
heimsstyrjaldarinnar, mátti segja, að öll þjóðin stæði
saman sem einn maður, samhuga og reiðubúin til
þess að taka við hnossinu, sem úrslit styrjaldarinnar
færðu henni. Tékkóslóvakar sluppu við barnasjúk-
dómana, sem urðu svo þungir á flestum nýju ríkjun-
um, er risu upp á rústum styrjaldarinnar. Og þetta
má einkum þakka Masaryk, þó aö íleiri legðu þar
gott til mála.
Pegar Masaryk hafði lokið prófl sinu í Iatinuskól-
anum I Wien 1872, langaði hann mest til að gerast
starfsmaður við sendisveitir Austurríkis erlendis,
einkum til þess að kynnast öðrum löndum. En þó
varð visindahneigð hans sterkari og hann innritaðist
við háskólann í Wien og lagði fyrir sig heimspeki,
latínu og grísku. Hann hafði kynnzt heimspeki Platós,
og er hann spuröi einn kennara sinn ráða um, hvernig
(26)