Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1933, Page 87

Innlendur fræðabálkur
Úr »Samtíningi« síra Friðriks Eggerz.
Síra Friörik Eggertsson, er sig nefndi löngum Eggerz, prestur
í Skarðsþingum, síöast í Akureyjum, yar á sínum tíma þjóðkunn-
ur maður að fjárgœzlu og hagsýni, og var þetta raunar ættgengt
i flesta ættliðu, er að honum stóðu i aldir aftur, liið alkunna
breiðfirzka höfðingjakyn. Hitt mun síður kunnugt, að síra Friðrik
var talsverður fróöleiksmaður og fræðasafnandi roikill, og var
það ekki síður ættgengt meö þeim frændum mörgum. Sira Frið-
rik hefir verið liinn mesti hirðumaður um alla hluti, eigi síður
um bækur og handrit en annað. Hann ritaði hreina hönd og skýra.
Er þvl meiri munur á að handleika hnndrit, sem frá honum eru
runnin, en frá flestum öðrum fróðleiksmönnum, hvort heldur
hanu hefir beinlinis skrifað þau sjálfur eða liirt þau eftir forfeður
sína, frændur eða aðra. Á efstu árum sinum sinnli síra Friðrik
fastast guðfræðilegum efnum, og er sumt af því prentað; mun
seinni tima mönnum virðast það nokkuð gamalkennt. En lengi
fram eftir ævinni virðist hann meir hafa haft hugann við ver-
aldleg efni, bæði innlend fræði alls konar og búskaparrit og
hagvísindi.
Síra Friðrik hefir samið sögu af frændum sínum Skarðverjum
og Hrappseyjarmönnum, og er sú bók í eiginhandarriti varðveitt i
handritasafni landsbókasafns, en að fyrirlagi stjórnar safnsins frá
fyrri tíð er sú bók eigi til almenningsnota um nokkura áratugi;
mun það hafa vakaö fyrir stjórn safnsins, að vidsjárvert myndi
sumt það, er liöfundurlnn færði þar fram, einkum um andstæð-
inga sína og föður síns, jafnvel þótt oft sé þar um nákomna
frændur og venzlamenn að ræða. Sitt hvað fleira þjóðlegra fræða
er varðveitt undan hendi síra Friðriks Eggerz, og er nú hér tekið
nokkuð úr einu slíku liandriti hans. Er það mikil bók, 956 þétt-
skrifaðar blaðsíður, og varðveitt nú í handritasafni landsbóka-
safns (Lbs. 2005, 4to.). Sira Friðrik hefir sjálfur gefið þessu hand-
riti nafn, kallað það »Samtining« og látið gylla það á kjöl, en af
titilblaðinu sjálfu er það að ráða, enda auðsætt við lestur, að all-
margt hefir liann beinlínis skrifað upp úr handritum (einkum
Gísla Konráðssonar), en talsvert er þar þó samið af sjálfum hon-
um, ýmist efíir munnlegum frásögnum eða af eiginraun og þekk-
ingu. Sumt i þessu handriti mun vera svipuðum annmörkum
bundíð sem rit það eftir hann, er að ofan getur; sumar sagnir
hans eru aftur vart prenthæfar af öðrum ástæðum, þótt fótur sé
fyrir þeim (svo sem um ættmenn Sveinbjarnar rektors Egilssonar,
um Porgrím gullsmið Tómasson á Bessastöðum, föður Dr. Gríms
Thomsens, og sitt hvað fleira). Síra Friðrik hefir vafalaust órað
sjálfan fyrir svipuðum dómum, þvl að svo kveður hann að orði
i formála fyrir þessari bók sinni, »Samtiningi«, um þessar frá-
sagnir sínar, að »nokkurar þeirra geti sýnzt eigi svo lagaðar, að
rýmist við oflof það, sem annaðhvort er í ábatavon eða af hræsni
uppsett eftir dauða menn«, jafnvel þótt »reynd hafi á orðiö, að þeir
(83)