Freyr - 01.07.1950, Síða 19

FRE YR
185
ingu að ræða gegn offramleiðslu fyrir inn-
anlandsmarkaðinn.
Þá er þess að vænta að sá breytti við-
skiptagrundvöllur, sem lögunum um geng-
islækkun o. fl. er ætlað að skapa, og þarf
að skapa, leiði til þess að allir þeir skatt-
ar og skattaukar, tollar og tollaukar, sem
á undanförnum árum voru settir á alveg
sérstaJclega til að standa undir „dýrtíðar-
ráðstöfunum“ (niðuþgreiðslum, styrkjum
o. s. frv.) falli niður með afnámi þeirra,
en þau útgjöld munu að m. k. hafa numið
500 kr. á ári á hvert mannsbarn í landinu,
síðustu tvö árin. Að sjálfsögðu myndi af-
nám þeirra gjalda koma fram við bænda-
stéttina í sama hlutfalli og þau lögðust á
hana á sínum tíma. Að sönnu hefir enn
ekkert frumvarp komið fram á Alþingi um
afnám þessara kvaða, en það væri fá-
heyrður prettur við þjóðina, ef hún ætti,
jafnt og áður, að greiða hina sérstöku
„dýrtíðarskatta“, eftir að hún hefir geng-
izt undir að gera það átak til viðreisnar
verðlags og viðskiptaálaginu, sem í geng-
islækkunarlögunum felst.
Það sem nú hefir verið talið, verður að
tilfæra „tekjumegin" fyrir landbúnaðinn,
þegar gerður er upp reikningur fyrir hann.
um halla og ábata af gengislækkuninni. Á
móti því kemur svo, í fyrsta lagi, að bænda-
stéttin, eins og aðrir neytendur í landinu,
verður að greiða allar innfluttar vörur
hærra verði en áður, svo sem gengislækk-
uninni nemur. Hvort allir þeir þættir, sem
skapa endanlegt útsöluverð þeirra hækka
að jafnri tiltölu og innkaupsverð, veltur
m. a. á tollalöggjöf, verzlunarháttum o. fl.
og verður engu spáð hér um, hversu þar
tekst til, ■— en þó er þetta ærið mikilsvert
atriði fyrir afkomu allra landsmanna.
Þegar rætt er um neyzluvörukaup í
þrengsta skilningi, stendur bændastéttin
að því leyti betur að vígi en aðrir neytend-
ur, að hún hefir betri skilyrði til að not-
færa sér eigin framleiðslu og í því augna-
miði má telja að hún sé á vissan hátt ó-
háð gengisbreytingum. Úr þessu má þó ekki
mikið gera, eins og lifnaðarhættir gerast
nú, en það hafði mikið gildi á verðbreyt-
ingatímum áður fyrr.
Ætlast mun til að verðhækkun á rekstr-
arvörum til landbúnaðarreksturs, af völd-
um gengislækkunar, megi koma fram á
verðlagi landbúnaðarafurða (innanlands)
svo og sú almenna kauphækkun, sem vísi-
talan segir til, meðan kaupgjald tekur
breytingum samkvæmt henni. Verði sú
verðhækkun afurðanna ekki til að þrengja
markað þeirra innanlands, á því landbún-
aðurinn ekki að hljóta neinn halla af
hækkun þessara gjaldaliða. Þessu er þó
valt að treysta, og verður að því komið
síðar.
Þó fyrirsjáanleg verðhækkun á útlend-
um neyzluvörum verði bændum, svo sem
öðrum, all tilfinnanleg, verður hækkunin
á stofnfjárvörum (kapitalvörum) þeim
að tiltölu þyngri í skauti. Þar kemur til
um allt byggingarefni, vélar, flutninga-
tæki, o. s. frv. Hér er um beina útgjalda-
aukningu að ræða, sem engrar ívilnunar
eða uppjafnaðar er að vænta á. Þörf
bænda fyrir þessar vörur er að vísu al-
menn, en þó ærið misjöfn, þar sem marg-
ir þeirra hafa þegar komið sér allvel fyrir
í þessu tilliti. Afleiðingaríkast getur þetta
orðið fyrir þá, sem eru að reisa bú af
grunni, bæði hús og annað. Þar sem stofn-
kostnaður þeirra hlýtur óumflýjanlega að
leggjast þyngra á reksturinn, en hinna,
sem þegar hafa búði í haginn fyrir sig
undir öðru verðlagi um stofnkostnað.
Þá er ótalið það, sem vænta má að
komi fram við bændastéttina fremur sem
óbein en bein afleiðing gengislækkunar-
innar og þeim ráðstöfunum, sem henni
eiga að vera samfara, en það er brottfall
niðurgreiðslnanna á verði landbúnaðaraf-
urða. Eins og kunnugt má vera, voru þær
gerðar til að halda kaupgjaldsvísitölunni
niðri, af því það taldist ríkissjóði ódýrara
að borga afurðaverðiö niður, en að greiða
öllum starfsmönnum sínum laun með
þeirri vísitöluhækkun, sem fullt markaðs-
verð afurðanna hefði valdið. Þar sem hér
var um greiðslur að ræða úr ríkissjóði til
framleiðenda, gengu ýmsar fávísar sálir
með þann misskilning, að þetta væri styrk-
ur til framleiðenda. Hverjsu fjarstætt og
fráleitt það er að niðurgreiðslurnar hafi