Freyr - 01.09.1954, Síða 4

256
FRE YR
meS að venjast umhverfi i nýrri sveit en í
kaupstað, því
„grjótið er þeim gramast,
sem gróðurilminn þrá,“
Allir þrá í rauninni frið og frelsi framar
öllu öðru. Sveitin gefur hvorttveggja.
Hvergi er meiri friður og kyrrð en á fögr-
um vordegi „blómabrekku undir“. Þar verð-
ur heldur enginn einmana, — því blóma-
skrautið og „bláloftin hljómandi af söng-
fuglaóm“ veita manni heilbrigt viðtal. Þetta
heilbrigða viðtal náttúrunnar hefir gefið
fólkinu vit og þroska til að varðveita ís-
lenzkt þjóðerni um ára- og aldaraðir.
„Ástkæra ylhýra málið“ hefir bezt varð-
veitzt í sveitunum, og gerir það enn. En
veigamesti þáttur í þjóðernisbaráttunni er
að varðveita óspillt móðurmál sitt. Má því
segja, að lífsneisti þjóðarinnar hafi lifað
bezt í sveitum landsins.
„En oft er þröngt í búi og dimmt í dala-
kofa“, segir Davíð. Ekki er alltaf vor og
sumar i sveitinni. Oft hefir veturinn á ís-
landi verið harður og óvæginn og fólkið
ekki nógu vel undir hann búið að ytri gæð-
um. Þetta hefir mjög breytzt til hins betra
á síðustu áratugum. Öryggið til afkomunn-
ar hefir orðið meira, og vellíðan fólksins
aukizt. — Enn þarf þó að herða róðurinn,
svo að sveitirnar beri þann glæsisvip, sem
þær eiga skilið. Þó að við réttilega dá-
sömum sveitalífið og séum stolt af menn-
ingu sveitafólksins og þrótti, þá göngum við
þess ekki dulin, að vel má á halda, ef sveita-
menningin á að halda sínum sessi í þjóðfé-
laginu. Kaupstaðir og þorp hafa betri að-
stöðu, að mörgu leyti, til að veita ungling-
unum margháttaðri fræðslu en sveitirnar,
enda elst upp í kaupstöðunum margt af
glæsilegu og vel menntu fólki, og er það
gleðilegt. — En það þarf að keppa að því að
gera aðstöðu æskufólksins í sveitinni til lær-
dóms og aukinnar þekkingar jafn góða
og í þéttbýlinu, án þess þó að það þurfi að
slitna úr tengslum við æskuheimilin. Það
þarf fyrst og fremst að auka velmegun
sveitanna með góðum húsakosti, mikilli
ræktun, fjölgun býla, góðum vega- og síma-
samböndum, rafmagni o. fl. — Það þarf að
rísa í hverju héraði menningarstofnun, þar
sem héraðsbúum sé auðvelt að sækja þekk-
ingarforða sinn til, samhliða því, sem þeir
teyga i sig bjartsýni og þrótt frá náttúrunni
sjálfri í heimahögunum. Þetta er, sem bet-
ur fer, allt að þokast í áttina. Hin glæsi-
lega menningarstofnun á Laugarvatni í Ár-
nessýslu er talandi vottur þess.
Okkar land á marga fræga og fagra staði,
fræga sögulega séð og fagra frá náttúrunn-
ar hendi, nema hvorutveggja sé. Þannig á
þjóðin sameiginlega Þingvelli, sem eru allt
í senn, sögulega frægir, dásamleg náttúru-
smíð og yndislega fagrir.
„Þar hefir steinninn mannamál
og moldin sál,“
segir Davíð. Ég harma það, að íslendingar
skuli ekki alltaf hafa háð sitt Alþing á Þing-
völlum, þar sem saga þjóðarinnar er svo
við tengd. Ég hefi þá trú, að farsæld fylgi
þeim stað framar öðrum stöðum á landinu,
til þess að taka þar mikilvægar ákvarðan-
ir fyrir land og lýð. Og vel mætti það at-
hugazt af glöggum og þjóðhollum mönnum,
hvort ekki væri rétt, þegar byggt verður
nýtt þinghús fyrir Alþingi, að sú þinghöll
verði reist á Þingvöllum. —
Við Snæfellingar og Hnappdælir eigum
marga fræga og fagra sögustaöi, en líklega
mun Helgafell í Helgafellssveit bera þar
hæst, þar sem Þórólfur Mostraskegg og
Snorri goði gerðu garðinn frægan. Enn
finnst mér tign og máttur hvíla yfir þeim
stað. — Og hér á láglendinu, neðan Hnappa-
dals, rís Eldborg í Eldborgarhrauni, sem er
í senn fögur og merkileg náttúrusmíð, og
sögulega merk, þar sem getið er um gosið
og myndun hennar í landnámabók og tengd
við sögu Selþóris, landnámsmannsins á
Rauðamel. Mér finnst Eldborg gefa hérað-
inu umhverfis hlýjan og tignarlegan svip.
Svona veit ég að það er í fleiri sveitum og
héruðum, að fræg og fögur náttúrusmíð
laða og heilla hugann. Og þó að norðaustan-
næðingurinn sé oft napur hér á Snæfells-
nesi, þá koma þó hér mörg kyrr og fögur
sumarkvöld.
„Og seg mér hvað indælla auga þitt leit,
íslenzka kvöldinu í fallegri sveit.“