Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.2006, Side 42

42 LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2006
Helgarblað DV
Vandamál sem kostar samfálagm Ivo milljarða a ari
Fyrír nokkrum árum var stinningarvandi karlmanna leyndarmál, Fáum efnokkrum kom til hugar að segja
frá þvíi fjölmiðlum. Svo kom Viagra á markaðinn. Síðan erjafn iítið málað ræða stinningarvanda eins og
hvern annan sjúkdóm. Nú hefurkomið upp nýtt Jabú'-umræðuefni: Þvagieki. Vandamál sem fæstir vilja
ræða opinberlega. Samt þjást þúsundir kvenna oghundruð karímanna afþessu vandamáli sem meðal
annars gerirþað að verkum að þau verða félagslega einangruð. Þvagleki eralvarlegra mál en svo að um
hann eigi að þegja. Þvagleki kostar samfélagið 2 milljarða á ári.
Guðmundur Geirsson þvagfæraskurð-
læknir starfar á þvagfæraskurðdeild Land-
spítala-háskólasjúkrahúss ogereinn þeirra
sem stóð að rannsókn á þvagleka hjá 10
þúsund íslenskum konum, jafnframt því
sem hann er formaður vinnuhóps um
klínískar leiðbeiningar fyrir heilsugæslu-
stöðvarnar. Hann segir okkur fyrst af rann-
sókninni:
„Við sendum spurningalista til tíu þús-
und kvenna á aldrinum 30-76 ára, þar sem
spurt var hvort þær hefðu lekið þvagi síð-
asta mánuðinn. 38% þeirra svöruðu ját-
andi. Flestar höfðu lekið lítið, aðrar mikið.
Mest var um áreynsluþvagleka, sem stafar
af veikleika í grindarbotnsvöðvum og/eða
hringvöðva og veldur minnkuðu viðnámi
frá blöðru."
Bæði eldri og yngri
„Þvagleki er þrisvar sinnum algengari
hjá konum en karlmönnum og vandamálið
eykst með aldrinum - því eldri sem konur
verða, því meiri líkur eru á þvagleka."
Hvers vegna var miðað við lágmarks-
aldurinn 30 ára?
„Vegna þess að áreynsluleki er sjald-
gæfari hjá konum undir þrítugsaldri og er
þá fyrst og fremst bundinn barneignum.
Flestir á aldrinum 30-76 ára eru úti í þjóð-
félaginu en það eru meiri líkur á að eldra
fólk sé komið inn á stofnanir og þvagleki er
mun algengari hjá eldra fólki. Allt að 80-
90% þeirra sem eru með heilabilun hafa
þvagleka því þau hafa ekki stjórn á blöðr-
unni.
Þvagleki kemur því oft fyrir hjá fólki með
sjúkdóma í taugakerfinu, eins og MS, Park-
inson- og Alzheimer-sjúkdóma. Bráðaieka
er hægt að meðhöndla með lyfjagjöf."
Áreynsluþvagleki algengastur
En hvað er þvagleki og hvernig er hann
greindur?
„Þvagleki greinist með því að viðkom-
andi kvartar um hvers konar leka á þvagi
sem hann getur ekki stjórnað. Það eru til
mismunandi gerðir af þvagleka. Aigengasta
gerðin er svokallaður áreynsluþvagleki sem
kemur fyrst og fremst fyrir hjá konum, oft
eftir barneignir þar sem verður veikleiki í
grindarbotninum.
Grindarbotninn styður undir þvag-
blöðru og þvagrásina. Það slaknar oft á
þessum vöðvum við barnsfæðingar, en
einnig við ákveðna sjúkdóma. Það leiðir til
áreynslubundins þvágleka, til dæmis við að
hlæja, stunda leikfimi, hoppa og jafnvel að
ganga úti. Því meira sem er í blöðrunni,
þeim mun meiri verður lekinn. Því þarf að
tæma blöðruna áður en farið er í áreynslu
til að koma í veg fyrir leka.“
Bráðaleki
„önnur tegund þvagleka er bráðaleki,
sem hagar sér öðruvísi en áreynsluleki. Við
bráðaleka getur fólk ekki stjórnað blöðr-
unni, hún dregst ósjálfrátt saman. Fólk
finnur sterka þvaglátaþörf en getur ekki
stjórnað henni. Það þarf ekki endilega að
vera undir áreynslu, það getur verið nóg að
standa upp. Svo getur vandamálið verið
sambland af þessum tveimur tegundum,
álagsbundið og bráðaleki.
Fyrst og fremst er vandamálið greint
með því að fá sjúkrasögu viðkomandi. Ef
viðkomandi lýsir hreinum áreynsluleka, þá
er það greint með því að hann er látinn
hósta og við það að sjá lekann sést þvag-
rásin koma niður; þar er veikleikinn. Stund-
um er blaðran fyllt í blöðruspeglun upp í
300 ml, viðkomandi látinn hósta, standa
Einföld aðgerð: TVT - togfrítt skeiðarband -
er skurðaðgerð við áreynsluleka sem miðar að
því að styrkja blöðruhálsinn án þess að tog
verði á leggöngum eða upphækkun þar á.
Netið er ekki fest, heldur krækir það sig í vef-
inn sem það fer í gegnum og fylgir honum við
allar hreyfingar. Aðgerðin læknar hreinan
áreynsiuleka í allt að 86% tilfella, auk þess að
bæta verulega líðan hjá 11% til viðbótar.
upp eða hoppa og þá sér maður lekann. Ef
sagan bendir hins vegar til að um bráðaleka
geti verið að ræða er gerð svokölluð þrýsti-
rannsókn á blöðrunni. Þá er settur grannur
leggur inn í blöðruna og þrýstingurinn
mældur þegar hún er að fyllast. Ef blaðran
er ofvirk koma samdrættir í hana. Slíka
blöðru er hægt að meðhöndla með lyfjum
eða svokallaðri raförvun."
Lyf sem virka sértækt á blöðru-
vöðvann
Eru einhverjar nýjungar sem geta lagað
þetta ástand, eru lyf til dæmis að verða
betri?
„Já, lyfin eru að verða sérhæfðari og
virka meira sértækt á blöðruvöðvann en
áður. Það eru ákveðnir viðtakar í blöðrunni
sem þessi lyf virka á og hemja hana. Við
þessu eru einkum notuð þrjú lyf, Detrusitol,
Vesicare og eitt nýtt sem heitir Emselex.
Þau hafa öll svipaða virkun og nánast
einasta aukaverkun þeirra er munn-
þurrkur."
Ergripið inn ímeð lyfjagjöf, effólk hefur
orðið vart við þvagleka kannski í eina, tvær
vikur?
„Nei, venjulega hefur fólk með þvagleka
haft hann í einhvem tíma. Ein til tvær vikur
benda fremur til ertingarástands í blöðr-
unni, blöðrubólgu eða slíkt. Þá, eins og
alltaf er gert, yrði fyrst athugað hvort sýking
eða blóð væri í þvaginu."
Þvagblaðra
Hreinlæti og einangrun
Er ekki hætta á að það verði þurrkur ílík-
amanum hjá þeim sem missir mikið þvag?
„Nei, í raun hefur það ekkert með það að
gera. Reyndar er ekki ráðlagt að drekka mjög
mikið, bara hæfilega. Ekki meira en tvo til
tvo og hálfan lftra á sólarhring, nema fólk
stundi mikla líkamsrækt og svitni mikið. Það
er oft og tíðum sem konum er sagt að drekka
mikinn vökva, allt upp í fjóra lítra, og þá er
eðlilegt að það verði álag á blöðmna. Varð-
andi magn leka, þá sætta sumar konur sig
ekki við neinn leka, meðan aðrar sætta sig
við leka í eitt, tvö bindi. Þannig er það ekki
hættulegt að missa vökva. Fyrst og fremst er
þetta hreinlætisvandamál og félagslegt
vandamál."
Hvernig þá?
„Fólk með þvagleka veigrar sér við að
fara út á meðal fólks, sérstaklega ef þessu
fylgja tíð og bráð þvaglát. Fólk með bráða-
þvagleka missir oft mikið þvag í einu og
blotnar alveg og veigrar sér því við að vera
innan um aðra. Það kallar á félagslega ein-
angmn."
Karlmenn og þvagleki
Þannig að þvagleki kvenna stafar oftar
en ekki af barnsfæðingum. En hvað með
þvagleka karlmanna?
„Hjá karlmönnum getur verið um að
ræða undirliggjandi sjúkdóm. Það getur
verið taugaröskun sem veldur því að þeir
geta ekki stjórnað blöðmnni. Einnig geta
það verið blöðmhálskirtilsvandamál
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
30-39 40-49 50-59 60-69 70-79
Hversu oft hefur þú haft þvagleka?
(Á síðdstliðnum fjórum vikum)
□ Aldrei □ Einu sinni í viku □ 2-3 sinnum í viku □ Einu sinni d dag
eða sjaldnar eða oftar
t---------------------------------r