Freyr - 01.04.1955, Qupperneq 41

FREYR
129
Guðmundur Gíslason Hagalín:
Konan í dalnum og dœturnar sjö.
Bókaútgáfan „NORÐRI" 1954.
Bækur Norðra eru yfirleitt smekklega til fara. Svo er
og um þessa bók. Er sá þáttur bókaútgáfu ætíð þakkar-
efni, og því meira, sem bókin hefur fleira og betra að
flytja. Og Hagalín er ekki lengur neitt barn f lögum um
bókagerð, enda í hópi okkar ritfærari manna. Hefur hin
nýja gerð Islendingasagna vaxið í höndum hans, og er
honum sæmd að. Þegar augum er rennt yfir þessa bók,
verður trauðla annað sagt, en að hlutur hans hafi enn
vaxið, og sé að mörgu hinn ágætasti. Nýtur frásagnar-
stíll hans sín víða prýðilega. Þó verð ég að játa, að
mér fannst hinn vestfirzki málblær höfundar ekki eiga
að fullu heima í skagfirzkum frásögnum. Þó þykir mér
mjög vænt um þá rækt, sem Hagalín hefur lagt við þann
málblæ, sem hann nam við kné móður sinnar. Hefur
hann með þeim frásagnarháttum auðgað tunguna mjög
að blæbrigðum. En trú mín er, að hann mundi um
ýmislegt hnjóta, ef saga móður hans væri sögð undir
skagfirzkum frásagnarháttum og málvenjum. Trúlegt er
og, að um þessa hnökra hnjóti þeir einir, sem það eitt
kunna af tungu vorri, er þeir námu af vörum skagfirzkra
mæðra. En hvar mundu þessi blæbrigði vernduð, ef ekki
i slíkum bókum, sem hér ræðir um?
En hvað sem þessu líður, er víst, að hlutir höfundar
og útgefanda eru þeim til sæmdar. Þó eru það hinir rírari
þættir bókarinnar. Hinn þaulvígði þáttur hennar er
sagan sjálf, og þó einkum hinn óskráði þáttur hennar,
— þáttur sem enginn getur skrásett, nema lífið sjálft,
— þroskasaga konunnar, —baráttusaga hetjunnar. —
Þroskasagan er að vísu ágætlega dregin af hendi höfund-
ar, það sem hún nær. Þar blasir við okkur við-
kvæmt og bljúggeðja barn á heimiii, sem alls þarf við
til afkomunnar, tápmikill unglingur, ófyrirleitin stelpa,
sem jafnvei svífst þess ekki, að vaða Héraðsvötn í krapa-
burði, og labbar nær daglangt án fataskipta, eftir að
hafa fengið sér vetrarbað í Vötnunum, og með eitt og
annað af hliðstæðum athöfnum í háttum sínum. Við
sjáum hana breytast úr þessu baldna gerfi í hjálpfúsa,
hugdjarfa konu, ástríka eiginkonu, fórnfúsa móður, án
þess að sleppa nokkru sinni hendi af víkingnum í sál
sinni og háttum, enda krefst lífið þess af henni, að við
hann sé lögð full rækt.
Baráttusögu hetjunnar verður svo hver að draga eftir
því, sem hann er drengurinn til. Hún liggur milli línanna
í bókinni. Þar er aðeins bent á baráttuna við veikindi,
ástvinamissi, mislynda veðráttu, fjöll og firnindi, veg-
leysur og torfærur, vanskilinn bókstaf, lítið og þýft tún,
fallandi húsakost og alls staðar gengið með sigur af
hólmi. En þar er líka bent á eitt og annað, sem gengið
hefur til liðs, íslenzka hjálpfýsi og gestrisni, endurgold-
inn drengskap, hjálpandi hönd þegar hennar er þörf, og
síðast en ekki síst trú, — trú á hjálparmögn hulinna
valda, trú á sigur. —
En hún er líka saga þess manngildis, sem berst og
sigrar, án þess að níða skóinn af þeim, sem næst standa,
þeirrar menningar, sem feiur lífsnautn sína í slíkum
sigrum; án þess að krefjast mats eða mælinga á þeim
fórnum, sem sigrana hafa skapað. Sá þáttur verður ekki
skýrður, — né skilinn til fulls, — af bókfelli, enda verður
það, sem á bak við hann stendur, hvorki vegið á vog
né máli mælt.
Hafi þeir ,sem að gerð bókarinnar unnu, þökk fyrir
sín handtök. En fyllstu þökk mína vildi ég færa Moniku
í Merkigili fyrir hinn óskráða bátt bókarinnar, fyrir það
manngildi, sem stendur að baki hinnar arfgengu jötun-
mennsku, sem sögu hennar hefur skapað. —
Guðm. Jósafatsson.
notaðar í búfjárrækt, eru fullkomið handa-
hóf. Hrútar eru að vísu valdir undan „góð-
um ám“ og naut undan „góðum kúm.“ En
hin þrautgóða og langsæja ræktun, á borð
við hreinræktun hinna brezku kynja er
víðsfjarri. Meðan handahófið ræður og ekki
er vitað um alla ættstuðla kynbótagripanna
langt aftur, getur alltaf verið grunnt á göll-
um, og þeir komið fram, er minnst varir.
Kynbótastarfsemi búfjárins verður að
byggja upp alveg af nýjum grunni. Það
verður ekki gert af þeim mönnum, sem eru
jafn harðánægðir með sjálfa sig og þann
árangur, sem þeir eru búnir að ná, eins og
þeir Gísli, Jón og Helgi.
Ritað í Yztafelli um áramótin 1954—55.