Freyr - 01.05.1960, Side 32

184
FREYR
ÓLAFUR SIGURÐSSON:
HLUNNINDI
....... Prestakall með æðardún og lax
uppgripsheyskap, sel og kofnatekju.
Þura i Garði.
Þarna eru upptaldir aSalkostir þeirra
jarða, sem nefndar voru hlunnindaj arðir
í gamla daga og fylgdu mörgum beztu
prestssetrum landsins.
En nú hefur selnum fækkað og kofu-
tekju (það er lundaungi) stunda fáir nú
orðið og kofuát er að leggjast niður, en
kofa þótti herramannsmatur fyrrum, sam-
anber vísuna:
Þrennt ég veit í þeirri sveit
sem þreytta gleður rekka,
kakan heit og kofan feit
og kaldar áfir að drekka.
(Ókunnur höf.)
Aftur á móti hefur æðardúnn og lax því
meira hækkað í mati og verði.
Það var ánægjulegt að heyra frá Þór
Guðjónssyni, veiðimálastjóra, um vaxandi
laxveiði víða í landinu og vaxandi lax-
veiðimenningu.
Sérstaklega var það ánægjulegt fyrir
mig, sem var leiðbeinandi um lax- og sil-
ungsveiði í landinu um 19 ára skeið, frá
1928—1947.
í upphafi starfs míns lagði ég þessa
spurningu fyrir mig: Hvaða atriði eru það,
sem komu bergvatnsám Borgarfjarðar,
Elliðaánum og Haffjarðará, upp i það að
vera fullar af laxi ár hvert. Svarið var
nærtækt og einfalt. — Neta- og kistuveiði
var hætt, en einungis veitt á stöng.
í landinu var fjöldi af laxám með ágæt-
um skilyrðum til að framfleyta laxi, sem
þá voru svo að segja laxlausar. Maður gat
freistast til að álykta sem svo, að ekki
mundi nema nokkur ár, þar til síðasti lax-
inn yrði veiddur í einni eða annarri ánni,
því að margar ár eru til í landinu, sem
heita „Laxár, en eru fvrir löngu upp veiddar
og kemur þar aldrei lax nú.
Ályktun mín varð því þessi: Ef allar ár
í landinu, sem enn gengur lax um, væru
meðhöndlaðar eins og áðurnefndar ár,
mundi stofninn vaxa smátt og smátt þeg-
ar árin færðust yfir.
Það voru enskir laxveiðimenn, sem inn-
leiddu í Borgarfjarðarhérað laxveiðimenn-
ingu, eins og Sigurður Fjeldsteð í Ferju-
koti orðaði það, samhliða því sem þeir
eyðilögðu veiðivarg eftir mætti, t. d. sel og
fiskiendur. Það sem þurfti að gera, var að
koma veiðieigendum í skilning um, að
mennileg meðferð ánna væri fyrsta skil-
yrðið fyrir ræktun þeirra. En það var
hægara sagt en gert að koma eigendum
ánna, sem dreifðir voru víðsvegar um
landið, inn á þessa skoðun.
Ég lagði ótrauður land undir fót og hélt
fundi með bændum við árnar og stofnaði
fiskiræktar- og veiðifélög. Alltaf voru
nokkrir góðir menn, sem skildu, að laxinn
laut sama lögmáli og búpeningurinn, því
fleira sem sett var á, þvi fyrr fjölgaði, og
að laxveiði var ekki nein blind höpp úr
sjónum heldur einungis það, sem þeir
sjálfir höfðu alið upp í ánni sinni.
Á þessu tímabili stofnaði ég nær 50 slík
félög, sum stór með marga tugi og nokkur
yfir 100 veiðieigendum, en sum aftur smá.
Mörg af þessum félögum starfa enn, en
sum eru liðin undir lok. En hin menning-
arlegu áhrif hafa haldið áfram og ádrátt-
ur og önnur fyrirhyggjulaus netaveiði
hefur ekki verið tekin upp aftur.
En þessar félagsstofnanir hefðu verið ó-
framkvæmanlegar ef kaflinn í laxveiðilög-
gjöfinni, um fiskirækt og veiðifélög, hefði
ekki verið eins viturlega saminn og hann
er, en það var verk Pálma rektors.
Annað atriði í laxveiðilöggj öfinni, sem
mun verða áhrifaríkast til framdráttar
laxveiðinni í landinu, er bannið við lax-
veiði í sjó.
Þegar ég kom heim frá Noregi, eftir að
hafa kynnt mér laxveiðimál Norðmanna,
sátu að starfi 3 ágætir menn í milliþinga-
nefnd við að endurskoða laxveiðilögin frá
1880. Það voru þeir Pálmi rektor Hannes-
son, Ólafur Lárusson prófessor og Jörund-
ur Brynjólfssfon alþingismaður.
Þeir skiptu verkum þannig: Pálmi skyldi,