Freyr - 01.05.1960, Síða 34

186
FRE YR
GARDYRKJUÞÁTTUR
Klipping berjarunna
RiDti- eSa öðru nafni rauðberjarunnar
mega teljast algengir í görðum víðs vegar
um land enda harðgerðasta tegund berja-
runna og jafnframt ein harðgerðasta teg-
und trjákenndra plantna sem völ er á í
garði.
Útbreiðsla sólberja er mun minni, enda
eru þau viðkvæmari og vandmeðfarnari,
gera t. d. meiri kröfur til hita. Fullyrða
má, að ah.t of lítið er gert af því að rækta
berjarunna til nytja. Flestir gróðursetja þá
samt í þeim tilgangi en gleyma skjótt að
hirða um þá eins og skyldi með þeim af-
leiðingum að berjatekjan verður rýr. Ekki
livað sízt er trassað að kiippa eða grisja og
laga þá til og að auki að veita þeim alhliða
næringu í ríkum mæli. Þeir, sem hlúa vel
að berjarunnum sínum, verða ríkulega laun-
aðir af safamikium og bætiefnaauðugum
ávöxtum, sem nota má á margvíslegan hátt
til matar.
Segja má, að markmið klippingar berja-
runna sé þrenns konar:
1. Að mynda opna runna þannig, að
birta, ylur og loft eigi auðvelt með að leika
um þá. Fái ruunnarnir að vaxa ósnertir,
verða þeir fljótlega þéttir og aukin ski'yrði
skapast fyrir árás kvilla, bæði á blöð og ber.
2. Að skapa sem stærsta klasa og ber.
Eldri greinar verða því að víkja fyrir þeim
yngri sem eru frjósamari.
3. Að laga til runnana svo vöxtur þeirra
beinist sem mest upp á við.
Á mörgum afbrigðum berjarunna hafa
greinarnar ti’hneigingu til að sveigjast út
og niður að moldu.
Til dæmis er þetta algengt með sólber og
algengara á eldri runnum en þeim yngri.
Oftast hefur þetta í för með sér, að þroskun
verður ójöfn, berin óhreinleg af mold og
jafnvel rotna. Berjatíns'a verður einnig
tafsamari. Nú munu ribs og sólberj arunnar
oftast 5—6 ára, þegar þeir eru gróðursett-
ir á frambúðarstað; eru þá oftast 4—5
greinar á plöntunum.
Fyrsta árið eftir gróðursetningu þurfa
þær ekki mikillar klippingar við. Það litla,
sem kemur til greina, beinist aðallega að
veikbyggðum greinum, sem fjarlægðar eru
alveg, og ennfremur að þeim greinum, sem
kunna að vera of kræklóttar eða sitja af-
laga, t. d. krosslægjur. Þróttmestu grein-
arnar eru ekki skertar, því þær eiga að bera
klasa annað árið, svo fremi plönutrnar séu
vænar við gróðursetningu.
Frá öðru ári má finna klasana á þéttum
og stuttum hliðargreinum, dverggreinum
sem öðru nafni nefnast aldingreinar.
Á sólberj arunnum er því þannig varið, að
strax og aldingrein er orðin 3—4 ára, fer
stærð klasa og berja minnkandi. Við eðli-
lega klippingu er því ráðíegast að fjarlægja
allar greinar, sem náð hafa þessum aldri.
Greinar, sem t. d. myndast í ár, eru klippt-
ar þannig burt árið 1963 eða 1964. Með því
að fjarlægja eldri greinar, er alltaf unnt
að yngja upp runnana, því nýjar og frjó-
samar greinar vaxa fljótlega upp frá rótar-
hálsi eða neðan til frá eldri greinum. Sé
um mikla nýmyndun sprota að ræða neðst
á eldri greinum, er stýft þar við, að öðrum
kosti eru gamlar greinar skornar eins ná-
lægt moldu og hægt er. Allar þær greinar,
sem leggjast mikið út eða sveigjast að
moldu, eru stýfðar strax og ber á þessari
tilhneigingu.
Ennfremur eru allar særðar greinar og
krossiægjur teknar burt. Nægir oftast að
skera skaddaðar greinar rétt innan við sár-
ið, séu þær mjög ungar, eldri greinar eru
alveg teknar. Við góða jarðvinnslu og rétta
notkun áburðar helzt eðlileg vaxtaraukn-
ing í fjölda mörg ár hjá runnum, sem
klipptir eru á fyrrnefndan hátt og nýmynd-
un sprota mun altlaf vera nægileg.
Þegar að klippingu ribsrunna kemur, þarf
að hafa í huga, að greinarnar þola að vera
nokkru eldri en á sólberjarunnum, án þess
að veruleg minnkun eigi sér stað á klösum
og berjum. Úr því greinar eru orðnar 4—5
ára dregur úr vexti berja.
Ti'högun klippingar er að öðru leyti hag-
að á svipaðan hátt og með sólber.