Freyr - 01.07.1961, Blaðsíða 28

226
FRE YR
GÍSLI VAGNSSON:
U M ÆÐARVARP
Grein þessi er prentuð hér eftir handriti að útvarps-erindi.
Nú er vorið komið og æðurin senn að
nálgast varplandið. Ef vel viðrar, þegar líð-
ur að apríllokum, fer hún að hópa sig
framan við varplandið, feit og fjörug eftir
mildan vetur. Blikarnir eru komnir á bið-
ilsbuxurnar og renna hýrum augum til
kollnanna. En margur á sér meðbiðil og fer
þá eins og oftar, að dutlungar kvenkyns-
ins, eða hvað það nú er, ráða hver verð-
ur hinn hamingjusami.
Þegar þessi örlagaleikur er á enda, og
framtíðin ráðin, er farið að líta eftir
gömlu hreiðrunum. Dagarnir eru teknir
snemma eða rétt um sólaruppkomu, þá er
haldið í stórum hópum upp frá sjónum og
dreifst um varplandið. Hver kolla þekkir
sitt hreiður frá árinu áður, það er þeim
enginn vandi. Hitt er meiri vandi að sjá
sér út stað fyrir nýtt heimili, en það þurfa
ungu hjónin að gera, hjónin, sem urðu
kynþroska á þessu vori. Það getur líka
skeð, að eldri hjón þurfi að sjá sér út nýj-
an stað fyrir heimili. Hafi heimilið þeirra,
síðastliðið vor, orðið fyrir árás öflugs ó-
vinar og þau hrakin frá því, en heimilið
tætt í sundur, er ekki að vænta að þau
setjist þar að aftur.
Þessi fyrsta heimsókn á varpstöðvarnar
stendur ekki lengi yfir. Hættur geta hvar-
vetna leynzt meðan landið er ókannað og
því vissara að dvelja ekki lengi að því
sinni. Fyrr en varir fliúga upp hópar hér
og þar, ótti hefur gripið um sig í hjörtum
landnemanna, en um leið og flogið er til
sjávar er gjarnan flogið yfir varplandið og
nágrenni þess, augum rennt á landið ef ó-
vinur skyldi leynast einhvers staðar.
Þessar ferðir endurtaka sig morgun eftir
morgun unz fuglinn er orðinn öruggur um
að ekkert sé að óttast, og náttúran er farin
að segja til sín hjá hinni verðandi unga-
móður.
Nú hefur landið verið kannað, sængin í
hreiðrinu, frá sumrinu áður, verið hrist
upp, þ. e. a. s. hreiðrið krafsað upp, og
engin hætta sjáanleg.
Hætta! Jú, æðurin hefur séð bæði
hrafna og svartbaka á flögri yfir varpland-
inu, en hún hefur svo oft séð þessa hlakk-
andi, næstum kumpánalegu varga, að hún
kippir sér ekkert upp við það. Öðru máli
gegnir með fálkann og örninn; þegar þeir
láta sjá sig grípur skelfingin alla hjörðina
svo að hver æður reynir að forða sér á
vatn. Þess er líka von. Þessir vargar ráð-
ast beint á fuglana og drepa. Fálkinn slær
þá í rot hvort heldur þeir sitja eða eru á
flugi, og rífur þá svo í sig svo að fiðrið af
þeim þeytist í allar áttir. Sama er að segja
um örninn, hann hremmir þá hvort held-
ur þeir sit.ja á hreiðrum eða eru á flugi, en
þá er dauðinn vís. Eina leiðin til varnar er
að breiða yfir sig mjúkt og svalt vatnið. En
hvað skeður þá á meðan? Hrafn og svart-
bakur hefur í tugatali sezt að hreiðrunum,
hirt eggin en tætt dúninn út um allt
þannig er aðkoman oft og tíðum.
Enn er ótalinn einn óvinurinn, en það
er tófan. Þar sem æðarvarp er á landi á
tófan greiðan aðgang að því, og því er mik-
il hætta á ferðum, einkum meðan fuglinn
er að setjast upp. Ef tófa kemst í æðarvarp
í byrjun varptíðar, er hún aðgangsfrek og
eirir engu. Þá lætur hún sér ekki nægja að
eta fylli sína af nýjum eggjum heldur
þeytist fram og aftur um varplandið með-
an nokkur fugl situr uppi. Þegar á þessu
hefur gengið um stund hverfur hún gjarn-
an frá um tíma og fer þá fuglinn að huga
að hreiðrunum, en fyrr en varir er sami
vargurinn kominn á staðinn og sami leik-
urinn endurtekur sig.
Oft eru hrafnar í fylgd með tófunni og
bætir það auðvitað ekki um. Þannig getur