Freyr - 01.03.1965, Blaðsíða 9

FRE YR
65
SNEFILEFNIN
í FÓÐRINU
Til skamms tíma var gildi fóðursins
fyrst og fremst miðað við orkumagn þess,
en það er mælt í hitaeiningum, — fóður
búfjár þó um Norðurlönd í fóðureining-
um, en ein fóðureining er — svo sem
kunnugt mun flestum — næringargildi
jafn mikið og er í einu kg af byggi. Á
síðari árum hafa menn komizt að raun
um, að í fóðrinu þurfa einnig að vera
mörg önnur efni ef fóðrið á að vera al-
hliða. Þau efni, sem aðeins þurfa í ör-
litlum mæli, köllum við SNEFILEFNI.
Um þau fjallar þessi grein.
Hvernig er hægt að vita hve mörg efni
(frumefni) eru í líkama lifandi veru og
hvernig er hægt að vita hve mikils hún
þarfnast af hverju þeirra?
Spurningin er eðlileg, því að nú á tím-
um heyrum við svo mikið um efni, sem fyrr
var aldrei á minnzt, en sagt er að séu lífs-
nauðsynleg þó að enginn hafi áður vitað
um tilveru þeirra.
Um tilveru þe' sara efna verður alltaf
vitað á þann hátt að efnagreina fóður, og
á sama hátt er hægt að efnagreina líkami
lifandi vera. Það er til dæmis hægt að
brenna skrokk af skepnu. Við brunann fer
meginmagn hans í reyk, en reykinn er
hægt að einangra og efnagreina og leifarn-
ar eftir brunann, þ. e. öskuna, er auðvitað
hægt að taka til efnagreiningar. í öskunni
finnst mest af hinum svonefndu steinefn-
um, en í hópi þeirra má nefna: fosfór, kals-
íum, kalíum, magníum, natríum. kóbolt,
kopar, zink, járn, molybdan og fleiri. Viss
steinefni geta orðið loftkennd við háan
hita og geta því horfið við bruna.
í beinunum er me:t magn steinefnanna
og flest þeirra eru þar, og nokkrir mikils-
verðir þættir til þess að mynda stoðvefi
líkamans. Þau steinefni, sem mikið er af,
eru á erlendum málum nefnd makróefni,
en hin, sem finnast í örlitlum mæli, eru
aftur á móti nefnd míkróefni, og mætti á
íslenzku nefna hin fyrri meginefni. en hin
snefilefni. Síðara heitið mun hafa fengið
viðurkenningu meðal nýyrða.
Um það bil 65—70% af fosfór- og kalsí-
ummagni því, sem i líkamanum er, finnst
í ösku beinanna þegar þau eru efnagreind.
Meginmagn kalksins er þar að finna og
fosfórinn að nokkru, svo og magníum.
Nú er það svo, að engin skörp skil eru á
milli meginefna og snefilefna og einkum
gætir lítið mismunar þessa ef skoðuð eru
sérstaklega viss líffæri,sem ef til vill geyma
því nær allt það magn snefilefnis, sem
finnst í skrokk skepnunnar. Þetta á t. d.
við um ioð, sem miög mikði er af í einu líf-
færi — skialdkirtlinum — en finnst varla
annarsstaðar. Flúr er snefilefni, sem finnst
svo að segja eingöngu í glerungi tannanna.
Selen finn t varla nema í nýrum, járn er
að yfirgnæíandi magni í blóðinu og kopar i
lifrinni.
Hvaðan koma snefilefnin?
Allt sem er ósýnilegt er forvitnilegt. Svo
er og um þessi efni, sem ekki verða séð i
skepnunni né í umhverfi hennar, en þurfa
fcó alltaf að flytjast henni og hún að nær-
ast af þeim, ef heilsa og þróttur á að vera í
lagi, að ekki sé talað um ef hún á að gefa
afurðir.
Það gildir nú raunar bæði um meginefni
og snefilefni, að tilfærslan verður að vera
stöðug ef ekki á illa að fara. Þetta þekkja
menn nú orðið bæði í jurta- og dýraríkinu
og reyna að haga athöfnum með tilliti til
þe s, að lífverurnar fái nægju sína á hverj-
um tima, og þess er þörf ef ekki á illa að
fara, það vita menn nú. Fyrr á tímum
gerðu hinir og þessir kvillar sín stundum
vart, sem ekkert varð við ráðið af því að
menn höfðu ekki hugmynd um hvað gera
skyldi, — þekktu þá ekki undanfara kvill-
ans. Má vel vera að þetta sé svo þann dag
í dag, því að alltaf koma ný og ný sannandi
í dagsljósið og mönnum verður kleift að
ráða á bót þar sem forsendur finnast.
Á verksviði búfjárræktarmannsins —