Freyr - 01.09.1969, Side 49

Auðæfi f heimshöfunum
Hver hefur rétt til að hagnýta þau?
Heimshöfin þekja 70 prósent af yfirborði
hnattarins. Yfir hverju býr þetta geysi-
mikla vatnsmagn? Nýbirt skýrsla samein-
uðu þjóðanna svarar því: Bæði verulegu
magni af málmum og miklu magni af dýr-
um og gróðri sem ætti að gera mannkyninu
fært að sækja miklu meira af lífsviðurværi
sínu í greipar hafsins en þau 2—3 prósent
sem nú eru sótt þangað. Tæknibyltingin er
í þann veginn að leiða til betri hagnýting-
ar á auðæfum hafsins. En hver á í rauninni
þessar náttúruauðlindir? Þessari spurningu
hafa Sameinuðu þjóðirnar einnig orðið að
velta fyrir sér upp á síðkastið.
Eignarrétturinn kom til umræðu á fund-
um Allsherjarþingsins 1967, þegar Malta
lagði fram tillögu um, að Sameinuðu þjóð-
irnar skyldu kanna, hvort hafsbotninn og
landgrunnið utan núgildandi landhelgi
yrðu með nokkru móti varðveitt til frið-
samlegra þarfa eingöngu og hagnýtt í þágu
alls mannkyns.
Hafsbotninn er eina svæði jarðarinnar,
sem ekki er hagnýtt á skynsamlegan hátt,
enda þótt hann hafi að geyma geipimikið
magn af málmum og öðrum auðlindum, í
mörgum tilvikum langt fram yfir það sem
þurrlendið hefur að geyma, sagði fulltrúi
Möltu. Nútímatækni mun brátt gera mönn-
um kleift að hagnýta þessi auðæfi með arð-
vænlegum hætti.
Fulltrúi Möltu benti á, að þá kynni að
verða hætta á samkeppni þjóða um að
leggja undir sig stór svæði af hafsbotnin-
um og hægt væri, jafnvel með hervaldi, og
ef til vill kynni að leiða af því geislavirka
óhreinkun hafdjúpanna. Örfá voldug ríki
gætu slegið eign sinni á auðæfin. Þetta
yrði að koma í veg fyrir, þar sem heims-
höfin og hafsbotninn væru eign alls mann-
kyns.
Um þetta varð Allsherjarþingið sammála
og setti á laggirnar sérstaka nefnd — sem
bæði ísland og Noregur eiga sæti í — í því
skyni að leggja fyrir Allsherjarþingið 1969
álitsgerð um það, hvað sé gert og eigi að
gera á þessum vettvangi. Nefndin hefur
nú sett saman tvær rannsóknarnefndir,
aðra til að fjalla um lögfræðilega hlið máls-
ins, hina til að fjalla um tæknileg og efna-
hagsleg vandamál.
Ónotaðar auðlindir
Jafnframt lagði Skrifstofa Sameinuðu
þjóðanna fram skýrslu um auðlindir hafs-
ins.
í skýrslunni segir, að verulegt magn af
óunnum málmefnum sé bæði 1 klöppinni
undir heimshöfunum, í meira eða minna
'ausum dreggjum á hafsbotni og uppleyst
í sjónum.
í klöppinni má finna olíu, kol, járn, dýra
málma o. s. frv., en sennilega meira af efn-
um sem eru skyld jarðmyndunum undir
höfunum, svo sem króm, nikkel, kóbolt og
platínu. Botndreggjarnar á miklu hafdýpi
hafa fyrst og fremst að geyma fosfór og
mangan.
Að sjórinn hafi að geyma málmblöndur,
hafa menn gert sér ljóst eftir að uppgötvað-
ir voru „heitir blettir“ í hinu kyrrstæða
botnsævi í Rauðahafi. Þeir reyndust hafa
að geyma zink, kopar og önnur málmefni í
allt að 50.000 sinnum þéttari blöndu en
almennt gerist í sjó.
Þörf er á verulega bættri tækni til að
hægt sé að nýta með hagnaði auðlindirnar
í höfunum. Það þarf frekari rannsóknir og
betri jarðfræðiuppdrætti. Ennfremur bend-
ir skýrslan á nauðsyn þess að gera sér ljósa
grein fyrir réttarhlið málsins. Án slíkrar
F R E Y R
363