Freyr - 01.07.1971, Blaðsíða 8

sauðnautum og rituðu all gaumgæfilega
um lifnaðarháttu þeirra. Eins og menn vita
dvaldi V. S. lengi meðal eskimóa í Norður
Kanada, lifði að þeirra háttum, hvað snerti
mat og meðferð hans, húsaskjól, fatnað og
áhöld. V. S. varð allra manna kunnugastur
eskimóum, landi þeirra og dýralífi.
Vilhjálmur Stefánsson varð fyrirmynd
margra manna. Einn þeirra, sem fylgdi í
fótspor hans, var bandaríkjamaðurinn
John J. Teal, Jr., sem er nú, meðal annars,
kennari við Ríkisháskólann í Fairbanks,
Alaska. John Teal hefur unnið, og vinnur
enn, stórmerkilegt starf, sem beinist að
því að gera sauðnautahald að þýðingar-
miklum atvinnuvegi í norðlægum löndum.
Hugmynd Teals er sú, að með þessu móti
megi stórbæta lífsafkomu eskimóanna og
raunar allra annara, sem við þetta fengust,
hvar sem svo væri. Að sama skapi yrði
þetta til þess að vernda hin villtu sauðnaut
frá tortímingu, sem annars vofði yfir þeim.
Tala þeirra hafði mjög lækkað þegar Teal
hóf starf sitt fyrir 15—20 árum. Þetta
stafaði af ofveiðum, sem komu meðal
annars til af því, að þegar eskimóar fengu
rifla í hendur varð það þeim hægur vandi
að skjóta niður heila hópa. Þannig vill til,
að þegar hættu ber að höndum renna dýrin
saman í hóp. Tarfarnir, sem eru vel
hyrndir, skipa sér í hring í kring um
kýrnar og yngri dýrin, setja hausinn undir
sig og bíða árásarinnar, tilbúnir að tæta
hvern þann í sundur, sem kemur of nærri.
Þetta er prýðis vörn gegn úlfum, sem
lengi voru aðalféndur sauðnautanna
í Kanada, og jafnvel mönnum með
frumstæð veiðitæki. En þetta er hins-
vegar lítil vörn fyrir sauðnautin þegar þau
horfast í augu við menn með byssur. Teal
gat þess ekki alls fyrir löngu í ritgerð, að
það hefði komið fyrir nýlega er hann og
félagar hans voru á ferð í Norður-Kanada,
til þess að handsama sauðnautakálfa, að
hann hafði stokkið niður úr þyrlu rétt hjá
sauðnautahóp. Er félagar hans nálguðust
í ökutækjum, slógu dýrin varnar hring og
varð Teal í miðju hans og fannst vel var-
inn.
Rannsóknir Teals hafa verið miklar og
margvíslegar. Eitt af því fyrsta, sem hann
gerði, var að setja upp bú í Huntington,
í Vermontríki í Bandaríkjunum. Þangað
flutti hann allmörg sauðnaut, sem hann og
félagar hans handsömuðu í MacKenzie í
Norður-Kanada árið 1954. Eitt af þessum
fyrstu dýrum er enn á Huntington-bú-
garðinum. Sauðnautin hafa þrifist vel í
Vermont, nema að því leyti að bera vill á
kálfadauða. Teal telur að þetta stafi af of
miklum sumarhitum í Vermont, því þótt
vetrar séu hér kaldir og t. d. mun kaldari
en á íslandi, er sumarveðrátta töluvert
heit. Þetta býli er eina 6—7 km frá þeim
stað, þar sem við eigum heima sem stend-
ur, og þar er enn að finna nokkur sauð-
naut.
Teal hefur því flutt sig frá Vermont
norður á bóginn. Aðalstöðvar stofnunar
þeirrar, sem hann hefur reist og er for-
stöðumaður að, og kallast The Institute of
Northern Agricultural Research eða,
„Rannsóknarstofnun um norrænan land-
búnað“ hefur aðalaðsetur sitt á Alaska.
Þar er stærsta sauðnautahjörðin, sem er
undir manna höndum. Aðrar hjarðir, á
vegum stofnunarinnar, eru í Quebec-fylki
í Kanada og í Norður-Noregi. Auk þess að
hafa komið upp flokkum, sem eru hálfgerð
húsdýr, hefur Teal handsamað sauðnaut er
síðan hefur verið sleppt á stöðum þar sem
þau voru útdauð, eða höfðu kannske ekki
verið í mannaminnum.
í bréfi til mín s. 1. desember getur Teal
um stóra villta hjörð á Nunivak-eyjunni
við strönd Alaska, þar sem dýrin eiga al-
gjört friðland. Sömuleiðis bendir Teal á
sauðnautahjörð á Svalbarða. Þessi dýr
voru fengin með aðstoð Teals frá Austur-
Grænlandi. Dýrin í Norður-Noregi eru frá
sömu slóðum.
❖ * *
í bréfaskiptum okkar J. T. kom það fram
meðal annars, að loftslag og veðrátta á
288
F R E Y R