Skólablaðið - 01.12.1950, Blaðsíða 8

EINAR LAXNESS:
6
MRO&IMjS
Inngangs or ð,
Ég geri raér í hugalund., að kunnáttu j nefndir "söffujijóðin", Það er sannrasli
nemenda £ íslandsscgu sé ekki mjög til ! vísubrot skáldkonunnar Ólínu Andrés-
að flíka né státa af, svo sem von er, • dótturs
þar sem saga bjóðar vorrar er, illu i "Þjóðin geyrair sö§una öld eftir öldj
heilli, aðeins kennd einn vetur í þessum ; minning hennar lysir,
skóla. Er það raunar til skammar, aö ; eins og kyndill um kvöld,"
kennsla í þessari grein skuli ekki vera Minning þeirra Fjölnismanna, - en
meiri í menntaskóla, Þess v.egna er viö | henni verður aldrei of mikill somi
því að húast, að mikilli sögukunnattu se ? sýndur nun ætíð lýsa sem"kyndill um
ekki til að dreifa hjá menntaskólanemend-j kvöld", á hvaða tínum sem eru.
um, er upp ur III, bekk kemur. Langar
•mig því nú til þess að skyggnast ofur-
lítið inn £ fortíðina og gora, af veikum
mætti þó, dálitla tilraun til þess að
segja frá stuttum en áhrifaríkum kafla
úr menningarsögu íslenzku þjóðarinnar á
úrslitastundu. Vil ég þó óska þess, að
lesendur viroi viljann fyrir verkið.
Við samningu greinar þessarar er stuðzt
við heimildir hvaðanæva að, þar sem ekki
hef.ur' ennþá komið út neitt það rit, sem
g'efur samfellda, glögga og nákvæma heild
yfir þennan þátt þjóðarsögunnar. Það
efni, sem ég hef valið mér .til að skýra
frá, er um nokkra vormenn íslands,
"Fjölnismennina" svonefndu og tímarit
þeirra "Fjölni". Naf.ni þessa greinar-
korns', "Morgunrodinn", vil ég gera grein
fyrir, í Skírni, tíuariti Hins íslenzka
bókmenntafélags, árið 1935? þar sem
Sigurður Nordal prófessor ritar um stofn>
un Fjölnis, getur hann rmðu, sem Stein-
grímur Thorsteinsson flutti í samkvæmi
skólapilta, 15. apríl 1904, til þess að
minnast 50 ára afmælis-verzlunarfrelsisih
Síðan segirs "Hann kvað þar svo aí orði,
að Baldvin Einarsson hefði verið dags-
hrúnin, Fjölnismenn morgunroöinn, en JÓn
Sigurðsson sjálf sólaruppkomán",
Ég vona, að þessi ófullkomna grein
megi, að einhverju leyti, gera lesendur
froöari og stuðla aö kynningu þeirra á
þcssum þætti þjóöarsögu vorrar. Því að
það er okkur Islendingum til vansæmdar
að kunna ekki einhver skil á sögu okkar,
svo oft, sem við erum af útlendingum
. .. ..
I •
i
*•
Fyrir 115 arum barst til Islands
;,:frá Kaupmannahöfn nýstárlegt tímarit,
i'sem hafði í för með sór hressandi
; svala og vekjandi hoðskap ti'l handa
i hinum margra alda undirokuðu íslending-
i um. Markmið þeirra manna, er að því
• stóöu, var að vekja landsmenn til dáða
; af aldalöngumsvefni, Þeir vildu kenna
; þjóðinni að meta attjörð sína að verð-
j leikum og auka trú manna á landinu og
þjóðinni, stæla kjark landa sinna til
harðnandi baráttu fyrir frelsi og fram-
I förum, Rit þetta,er út skyldi koma ár-
lega og haföi ekki veigaminni boðskap
aö flytja en þann er ég nú hef getið,
■ nefndist Fjölnir. Fyrsta hefti þess
| kom út árið 1835 með yfirskriftinni
j "Fjölnir, árs-rit handa íslendingun."
;á titilblaðinu fáum við einnig að vita
iihvaða menn það voru, sem áttu slíka
,hjartsýni til að hera, sem gerði þeim
kleift aö leggja út £ svo vafasamt"
jstorrsði, þvi að þar stendur: "Samið,
,kostað og gefið út af Brynjolfi I'éturs-
syni, jónasi Hallgrímssyni, Konráði
|GjísÍasynijTÓmasi Sæmunzsynii " En
•hverir voru svo þessir nenn? Voru það
;reyndir rnenn og fjáðir? Hei, slíkt fór
víðs fjarri. Þetta voru fátskir náms-
•menn við Kaupmannahafnarháskóla,
;snauðir af veraldlegum gæðum, en þv£