Litli Bergþór - 01.12.2004, Page 15
Líf og starf tenórsins
Fyrri hluti
Ákvað að skella mér í kórinn aftur eftir nokkurt hlé. Hafði
heyrt að til stæði að setja kúrsinn á þriðju Evrópuferðina,
ekki að það hefði minnstu áhrif á ákvörðunina. Hitaði upp
með því að taka aðventuna og jólin og komst að því að
silfurtær tenórröddin hafði í engu misst fegurðina og leist því
bara vel á framhaldið. Alvaran hófst eftir ármótin og vel leit
út með mönnun tenórsins, fimm til að byrja með, stundum
fjórir, eða tveir, stundum með lán frá bassanum. Svo hættu
tveir og tveir til þrír bættust við og slatti gekk úr skaftinu og
slatti bættist við. Sjaldnast nema hluti á æfingu í einu. Bragi
var næstum alltaf. Með komu vorfuglanna fór fegursta rödd-
in loks að taka á sig þá mynd sem hún er nú komin til út-
landa í. Óaðfmnanleg — takmarkalausir hetjutaktar sem fá
altinn meira að segja til að snúa sér við.
Það gerðist, þrátt fyrir þá afburða stöðu sem tenórinn er í
nú, að ákveðnar efasemdir gerðu vart við sig; að sjálfs-
traustið tók eilitla dýfu niður á við. Þó það skipti svo sem
engu máli nú, er ekki nema sanngjamt að geta þessa, þó ekki
sé nema til þess að sýna fram á hvernig ástsælir tenórarnir
standa af sér hvaða áföll sem upp á kunna að koma. Ætli það
hafi ekki haft eitthvað með fyrirbærið raddbeitingu að gera.
Fannst í rauninni ekkert að henni fyrr en kannski í radd-
þjálfun í Brattholti. Hvemig getur raddþjálfun átt sér stað í
Brattholti? Dívan Diddú — sópran — sýndi tenór og bassa
hvernig skyldi beita röddinni. Hljóðið skyldi myndað með
ákveðnum hætti á
ákveðnum stað —
með einhverjum
öðmm hætti og á
einhverjum öðrum
stað en venja hafði
skapast um. Áratuga
raddbeiting, sem
hafði gert sitt gagn
svo lengi sem raun
bar vitni, var
samkvæmt þessu
fyrir bí. Þindin
skyldi með einhverj-
um hætti koma til
skjalanna. Hún varð
grundvallaratriði í
beitingu hinnar tæru
tenórraddar — átti
erfitt með að tengja
hana við hljóðmynd-
un hinna óæðri
spendýra — það er
engin samsvörun við
gelt eða baul. Þannig
er tenórröddin bara
hreint ekki. Það kann að gilda annað um bassann. Gerði þó
ítrekaðar tilraunir til að virkja þindina, en það er lfklegast
með hana eins og magavöðvana; við langvarandi notkunar-
leysi slappast hún — ekki nema von að 15 mínútna radd-
þjálfun skili ekki því sem af stað er lagt með. Nokkrir
mánuðir í World Class gætu kannski lagfært þetta — ekki 15
mínútur með sópran, nema þá tímabundið, ef ekki þarf að
hugsa neitt annað á meðan, en svo einfalt er líf tenórsins bara
ekki.
Til að gera íðilfögrum tónum sem tónskáld og útsetjarar
veraldarinnar hafa skrifað handa þessari fögru rödd, full-
nægjandi skil, þarf alvöru tenór að hugsa um fjölmargt á
sama tíma. Hér skal hið helsta nefnt. Hugsum okkur eitthvert
dæmigert tónverk — já, gerum það. Tenórinn þarf að hafa til
reiðu nóturnar og textann, hann þarf einnig að vita hvenær
hann á að syngja og hvenær ekki, hvort hann á að sleppa úr
orði hér eða þar, hvort hann á syngja í A-dúr eða B-moll,
sterkt eða veikt,
angurvært, ástúð-
lega eða hetjulega,
einn eða með
hinum röddunum,
sína rödd eða laglí-
nuna. Bara þetta er
nægilegt starf, en
ofan á þetta bætist
að kórstjórinn gerir
stöðuga kröfu um
að tenórinn fylgist
með því hvernig
hann hreyfir hend-
umar, fingurna,
augun, munninn,
já, jafnvel hvemig
dansspor hann
tekur. Svo á
tenórinn líka að
brosa, jafnvel í
dramatískustu
kirkjukantötum!
Þá ber þess að geta að tenórinn þarf að forðast af fremsta
megni að verða fyrir truflun frá öðrum röddum.
Það er sjaldan að bassinn nær að yfirgnæfa neitt, bæði
vegna þess að hann er að dóla á tónum sem em jafnvel fyrir
neðan tónsvið sem tenórlegt eyra nær að nema (það þarf þá
heyrnartæki bassans til) og einnig vegna þess að hann er
ekkert mikið fyrir að trana sér fram — þetta var fremur
jákvæð athugasemd um bassann. Það má sama segja um
bassann og aðrar raddir, nema sópran (en fjöldinn er slíkur
að 4-5 stelpur til eða frá breyta litlu), að fjöldinn hefur verið
afar óstöðugur og það hefur meira að segja orðið liðhlaup
yfir til tenórsins, sem viðkomandi óhjákvæmilega líta á sem
skref upp á við. Hvað bassinn, sem eftir er, hugsar við slflcar
aðstæður, er erfitt að segja til um; bassinn er ekki mikið fyrir
að tjá tilfinningar sínar opinskátt; hann ræðir frekar heyskap-
arhorfur eða huldar vættir; hvorttveggja umræðuefni sem
kalla ekki mjög á tilfinningalega tjáningu. Og tekur í nefið.
Altinn er dálítið óreglulegur þegar um er að ræða truflun,
sem hann getur valdið tenórnum. Það fer dálítið eftir mæt-
ingu og þá er ekki sama hverja eða hverjar vantar. Að öllu
jöfnu má segja að altinn sé millistigið milli bassa og sóprans
að þessu leyti. Altinn á stöðugt í innri baráttu um hvað hann
Bassinn - Guðni Lvðs.
Litli Bergþór 15