Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.04.1995, Blaðsíða 7

Laxdælu í Menntaskóla og fannst hún framandi og
erfið. Þá datt mér í hug að rekja ættir hennar til
landnáms og útkoman varð sú - að sjálfsögðu með
einhverjum fyrirvara - að hún væri 30. ættliðurinn frá
Agli Skallagrímssyni.
Það eru í sjálfu sér engar fréttir, en þegar mér varð
ljóst að ég hafði haldgóðar upplýsingar um sjö ættliði,
en dóttir mín er 7. ættliðurinn frá Ormi Sigurðssyni
í Fremri-Langey, þá skrapp íslandssagan snögglega
saman. En af Ormi sem uppi var 1748-1834 kunni
Björg Magnúsdóttir, fóstra móður minnar, margar
sögur. Hún var fædd 1888 og dó 97 ára 1985, og
Ormur var langalangafí hennar.
Mér fannst sú staðreynd bæði yfirþyrmandi og
spennandi að ég -miðaldra- skyldi hafa innsýn í
tæpan íjórðung Islandssögunnar.
Mannlýsingar
Mannlýsingar segja oft margt um manngerðir
fyrri alda, og hver þekkir ekki lýsingar Islendinga-
sagnanna af söguhetjunum. Ekki væri heldur ónýtt að
fá fleiri mannlýsingar á borð við þá sem Friðrik
Eggerts ritar um Bjama Pétursson sýslumann og
bónda á Skarði á Skarðsströnd í bókinni “Ur Fylgsnum
fyrri alda”, en hann var samkvæmt henni, héraðsríkur,
drykkfelldur, stórbrotinn við öl, örlyndur, stórgjöfull
og í meira lagi kvenhollur.
Fríður var
hann, bjartleitur,
stórleitur og mjög
höfðinglegur, vel
viti borinn, skrifari
góður, þrekogflat-
vaxinn, limaður
vel með laglega
hönd og lánlegur eftir að líta. Um afkomendur eins
barna hans segir aftur á móti að þau séu lítilmenni og
þau einkenni fáfræði, óregla, gáfnaleysi í giftumálum,
heimska, ónytjungsskapur og barnafjöldi! “
Þær verða daufar mannlýsingarnar okkar miðað
við þessi stóryrði.
Haldreipi
Þegar litið er á ættfræðinnar ýmsu hliðar höfðar
eitt til mín og annað til þín. En það er sannarlega
gleðilegt að finna og sjá að ættfræðin - þessi foma
þjóðaríþrótt okkar íslendinga, og ef til vill fyrsta
andlega iðkan, skuli skipa svo stóran sess í þjóðlífinu
sem raun ber vitni.
Á tímum rótleysis og örra þjóðfélagsbreytinga er
slíkt mikilvægaraen orð fá lýst. Eftil vill erættfræðin
haldreipi í hverfulum heinii. Þar á hver sinn örugga
sess, þar finnum við rætur okkar og sögu.
Hin viðamikla útgáfa ættfræðirita síðustu ára,
ekki síst myndskreyttu niðjatölin, en þar á atorku-
maðurinn Þorsteinn Jónsson stóran hlut að máli,
hefur átt mikinn þátt í að glæða ættfræðiáhugann.
Útlán slíkra bóka hafa hátt í hundraðfaldast á síðustu
árum að sögn bókasafnanna.
Ekki má heldur gleyma öllum stéttatölunum,
kennara-, múrara-, lögfræðinga-, lækna- og ljós-
mæðratali svo eitthvað sé nefnt. Annað sem ekki
síður hefur glætt áhuga á ættfræði eru niðjamótin
sem haldin eru í tugatali ár hvert. Þar hittast ungir og
gamlir, ef til vill í fyrsta sinn, stofna til kynna, bera
saman bækur sínar og skiptast á fróðleik um ætt og
uppruna.
“ættartölur yndi ég við...”
I Ættfræðifélaginu vex félagaijöldinn hröðum
skrefum og telur það nú á 700 hundrað manns. þar eru
haldnir fundir með fróðlegum erindum hvern mánuð
og ættfræðiritin smá og stór ganga þar kaupum og
sölum.
Og þar eru víst margir sem taka undir orð Indriða
Þórkelssonar, bónda og ættfræðings á Ytra-Fjalli í
Aðaldal þegar hann segir:
Ef það væri að sveitar-sið,
svoleiðis lífi að haga,
ættartölur yndi ég við
alla mína daga.
Tölvuforrit
Á tölvuöld koma líka
ættfræðiforrit sem höfða til
ungu kynslóðarinnar og þar
spýtast út á færibandi
ættrakningar aftur í myrkustu
miðaldir og stundum lengra. Já,
það er önnur öldin en þegar fornir fræðaþulir sátu
með ijaðrapennann og bókfellið.
Þeir sem áhuga hafa á ættfræði hafa sannarlega úr
mörgu aðmoða. Það geta ekki margarþjóðirstærtsig
af mönnum á borð við Guðna Jónsson, prófessor,
sem á átta árum lét frá sér sex ættfræðibækur- auk
manntalsins 1816 - samtals þrjú þúsund og
sexhundruð bls.
Eitt verkanna var Bergsætt sem fljótlega fékk á
sig það orð að innan hennar væru menn örir til ásta,
þetta vegna þess að Guðni notaði orðið launbam um
öll óskilgetin börn og þau urðu auðvitað mörg í stórri
ætt. Spunnust af því ýmsar gamansögur eins og sú um
stúlkuna sem var í þingum við giftan mann. Móðir
stúlkunnar barmaði sér yfir þessu við vinkonu sína,
en sagði um leið að við þessu væri víst lítið að gera,
því þau væru bæði af Bergsætt!
"Ættfræðin tengir okkur sögunni,
þjóðinni, menningunni og landinu"
7