Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.04.1995, Blaðsíða 16

Manntal á íslandi 1910
Eins og fólk hefur séð sagt frá hér í blaðinu hefur
Ættfræðifélagið hafíð útgáfu á manntalinu árið 1910.
Þar með er hafin útgáfa fyrsta manntalsins á þessari
öld, en öll þekkjum við manntölin frá 1801, 1816 og
1845. Hér er því um enn einn stórviðburðinn í
útgáfumálum Ættfræðifélagsins að ræða.
UtgafanerafrakstursamvinnuÆttfræðifélagsins,
Þjóðskjalasafns íslands og Erfðafræðinefndar. Hjónin
HólmfríðurGísladóttir,formaðurfélagsins, ogEggert
Th. Kjartansson sáu um útgáfuna með aðstoð annarra
(sjá formála). Allt það mikla verk var unnið í
sjáltboðavinnu. Eg hef stundum sagt: “Það eru fá
afrek unnin í dagvinnu,” og hygg ég, að það geti vel
átt við í þessu efni.
Samkvæmt hefð hófst útgáfa þessa manntals með
Skaftafellssýslum.
Kirkjusóknir og hreppar
ráða röðinni. Efltir það
eru upplýsingarnar
bundnar við hvern bæ.
Upplýsingarnar eru svo
margþættar (15 dálkar)
að nota varð heila opnu
til þess að koma þeim
fyrir.
Það yrði langt mál að
lýsa þessu manntali til
hlítar. Það verður fólk að
skoða sjálft. Tvennt má
þó benda á, hvort tveggja
fróðlegt og gagnlegt.
Annað er, að fæðingar-
dagur hefur verið sann-
reyndurmeðsamanburði
við prestsþjónustubók.
Betur var ekki hægt að
gera. Þetta verk vann Eggert Th. Kjartansson og
hefur það verið tímafrek nákvæmnisvinna eins og
reyndar öll ættfræðivinna. Hitt atriðið er lýsing á
byggingarlagi bæja. Þrjú dæmi: “Torfbær með 2
heilþilum og þili niður fyrir efri glugga.” “Bærinn
byggður þannig: Torfveggir á 3 vegu og timburþil
járnvarið að framan. Jámþak á bænum. Ibúð 3 her-
bergi.” “Bærinn er steinbyggður með stofuhúsi og
4um heilþilum.” Þessar lýsingar, þótt stuttar og til
hliðar við ættfræðina séu, segja sína sögu og eru
fróðleikur, sem margir hafa etlaust velt fyrir sér.
Upplýsingar af þessu tagi gefa manntalinu tvímæla-
laust aukið gildi. Aftast í bókinni er svo mannanafna-
skrá. Slík skrá flýtir alltaf fyrir við leit að einstaklingi.
Utgáfa þessa fyrsta bindis Manntals á íslandi
1910 hlýtur að vera öllum ættfræðingum fagnað-
arefni. Eg hef heyrt að salan hafi verið dræm framan
af. Það má auðvitað ekki spyrjast, að ættfræðingar
kaupi ekki þau verk, sem Ættfræðifélagið gefur út.
Félagar hafa sjálllr óskað eftir þessari útgáfu og
greitt henni atkvæði á sínum tíma. Það hlýtur að vera
óbein skylda allra félagsmanna að kaupa sér eintak
(eða að koma því til leiðar, að þeir fái það gefið). Þeir
verða að sýna, að útgáfa félagsins (og helst annarra
líka) á ættfræðilegu efni geti staðið undir sér. Það er
frumskilyrði þess, aðslíkri útgáfu verði haldiðáfram.
Stuðlum öll að því.
Arngrímur Sigurðsson

< >
Félagar! Sendið greinar, fyrirspurnir og svör við fyrirspurnum til Fréttabréfsins þótt
jafnframt sé haft samband við fyrirspyrjendur, Það getur líka komið öðrum að notum.
v___________________________________________________I________________________________/
16