Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.01.1996, Blaðsíða 5

50.000 í 48.000 og má orsakanna að nokkru leyti
rekjatilþriggjaharðindatímabila 1707-8,1754-59 og
svo móðuharðindin 1783-86. í kjölfar þeirra þar sem
um 20% mannfjöldans féll í valinn, varð fólksfjölgun
ör fram að aldamótum. Eftir það fór að draga úr
fjölgun og varð hún hæg fram undir 1830. Á síðari
helmingi 19. aldar var fjölgunin misjöfn, dánartíðni
minnkaði hraðar en fæðingartíðnin. Sömuleiðis
minnkaði ungbarnadauði í kringum 1850 og lífslíkur
fóru almennt að aukast.
Holtssókn
Fyrstu tölur um fólksfjölda í Holtssókn eru frá
1775 og er þær að finna í sálnaregistrum Holtssóknar
sem nær frá 1775 til 1831.
Fólksfjöldi í Stóradalssókn 1820-1880
Fólksfjöldatölurnar frá 18. öld eru margar hverjar
ófullnægjandi sökum þess að mörg ár vantar inn í.
Einnig voru brögð að því að bæi vantaði inn í talninguna
hjá prestunum svo ekki er unnt að greina samfellda
þróun.
Til að leysa það mál brá ég á það ráð að taka
saman þrjú tímabil á 18. öld þar sem tekin var saman
hæsta og lægsta talan og fundin út meðaltalstala. Það
eru tímabilin 1775-1783, 1784-1790 og 1796-1810
sbr. mynd 3.1. Er þetta einungis gert til að draga fram
heildarmynd tímabilsins alls.
Samkvæmt línuriti 3.1 sést að í kjölfar móðuharð-
indannafer fólki að fjölgaíHoltssókn eins og annars-
staðar á landinu. Um 1830 er fólksfjöldinn kominn í
töluna 363 sem er fjölgun upp á 25% á 25 árum. Eftir
það helst fólksfjöldinn tiltölulega stöðugur, sem sýnir
það að sveitin hefur ekki getað borið mikið meiri
mannfjölda. Það sjáum við líka á því að ef fólks-
fjöldinnnærþessum370mannatoppiþáfækkarfólki
næstu ár á eftir eins og sést árin 1840 og 1865 þegar
hvað fjölmennast var í sókninni.
Séfólksfjöldaþróun Stóradalssóknarborin saman
við Holtssókn kemur í ljós að frá 1820 er þróunin
nánast sambærileg. 1825-30 fjölgaði fólki í báðum
sóknum enda árferði gott. Þaðan í frá haldast sveifl-
urnar svipaðar.
Holtssókn virðist hinsvegar hafa meiri tilhneigingu
til að yfirfyllast af fólki fyrr en í Stóradalssókn. Það
gæti stafað af því að jarðir voru almennt stærri en í
Holtssókn og hafa því kannski haft meira aðdráttarafl
eða meiri möguleika til skiptingar.
Samanburður á þróun mannfjöldans á landinu
öllu sýnir að áratugurinn 1850-1860 var almennt
fólksfjölgunarskeið og hið sama má segja um áratug-
inn 1860-1870.
Á sama tíma var þróunin svipuð í Holtssókn en í
Stóradalssókn fór fólki að fjölga upp úr 1860 og hélt
sú þróun áfram fram að sameiningu 1880.
Fæðingartíðnin
Til að athuga betur mannfjöldaþróunina er
athyglisvert að skoða þá tvo þætti sem hafa þar mikil
áhrif á, en það eru fæðingar- og dánartíðni.
(myndir 3.4 og 3.5 á næstu síðu)
Hvað fæðingartíðni varðar þá sýnir samanburður
á sóknunum tveimur að fæðingartíðni var tiltölulega
svipuð frá 1818-1882. í kjölfar móðuharðindanna
verður fæðingarris 1793, sbr mynd 3.4, sem svo
hjaðnar í kringum 1800 en fá börn komu í heiminn á
milli 1810og 1820ekkisístvegnalágrargiftingartíðni
sem var tilkomin vegna skorts á jarðnæði.
Flestar voru svo fæðingar í báðum sóknunt milli
1828 og 1832 og mun það eiga skýringu að hluta til
í því að fjölmenni árgangurinn sem kom upp í kjölfar
móðuharðindanna er þar kominn á barneignaaldur.
Mynd 3.2
5