Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.01.1996, Blaðsíða 7

Fjöldi látinna í Holtssókn 1768-1918. 5 ára meðaltöl
Einnig er athyglisvert að hlutfall látinna komst
aldrei upp fyrir hlutfall fæddra í báðum sóknum.
Styður allt þetta þá skýringu að fólksfækkun
sóknanna sé tilkominn vegna þess að þær gátu ekki
borið nema ákveðinn fjölda fólks og hafi því margir
neyðst til að flytja burtu.
Ungbarnadauði
Ungbarnadauði var almennt mjög mikill á 18.
öldinni og var 37% að meðaltali á ári frá 1770-1800.
Á síðari hluta 19. aldar lækkaði hlutfall þeirra barna
sem ekki náðu eins árs aldri og upp úr 1899 var það
aðeins 9% fæddra barna.
Hvað Holtssókn viðvíkur þá er athyglisvert að sjá
að ungbarnadauðinn var mun hærri á 19. öls heldur en
á seinni hluta 18. aldar. Frá 1777 fór hann lækkandi
og hélst tiltölulega lágur fram til 1818 en þá jókst
ungbarnadauðinn til mikilla muna og var mjög
sveiflukenndur þar til að hann náði hámarki á árunum
1868-1872 þar sem hann var 63,1%.
Á þeim tíma sem hægt er að bera Holtssókn og
Stóradalssókn saman, 1818-1882, kemur í ljós að
hámarki náði ungbarnadauðinn í Stóradalssókn á
árunum 1843-1847 og var þá 58,6%.
Betri heildarsýn fæst yfir allt tímabilið þegar
ungbarnadauðinn er skoðaður sem hlutfall af
fæðingum (sbr. mynd 3.8 á næstu síðu)
Það sem vekur strax athygli eru hinar miklu
sveiflur í línuritinu. Einnig sýnir myndin frekar háan
ungbarnadauða á 18. öldinni sem svo minnkar eftir
1792 og helst tiltölulega lágur í byrjun 19. aldar en á
þeim tíma var bæði giftingar- og fæðingartíðni í
Holtssók lág.
Mynd 3.6
Orsakir hins gífurlega háa ungbarnadauða sem
varalmennuráíslandiá 18.ogmestalla 19.öldinaeru
sjálfsagt margar og hefur verið bent á skort á
brjóstagjöf sem líklega skýringu og tómlæti foreldra
í garð barna sinna.
Gísli Gunnarsson hefur bent á að foreldrar hafi
veriðómeðvitaðirumafleiðingarsínshegðunarmynst-
urs og að örlagatrúin, sem var svo ríkur þáttur í lífi
fólks á þessum tíma hafi leitt að þeirri niðurstöðu að
dauði barna væri guðs vilji.
7