Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.05.2004, Qupperneq 3

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í maí 2004
Guðfinna Ragnarsdóttir:
Reykvíkingurinn
Eiríkur Hjörtsson
1771-1846
-brot af sögu alþýðumanns-
erindi flutt á fundi Ættfræðifélagsins 22. október 1998
Fyrri hluti - styttur
Það var einu sinni strákur sem hét Eiríkur.
Hann átti heima í Breiðholtinu. Afi hans og
amma bjuggu rétt hjá Hlemmi....
Þannig gœti þessi litla saga byrjað. Allt
hljómar svo kunnuglega, Eiríkur, Breiðholt,
Hlemmur. En ekki er allt sem sýnist. Vissulega
ólst Eiríkur upp í Breiðholtinu en það var svo
sannarlega ekki það Breiðholti sem flestir
þekkja í dag heldur samnefndur bœr og öldin
var sú átjánda. Og afi og amma, þau bjuggu á
bænum Rauðará rétt við Hlemm. Nánar til tekið
á slóðum Frímúrarahallarinnar.
En þá stóð þar engin höll, aðeins lágreistur
bær og Rauðaráin rann út í Rauðarárvíkina
eins og hún hafði gert frá aldaöðli. Úr hverri
vör ýttu menn bátum sínum og sóttu björg í bú.
Ein þeirra var Klapparvörin nokkru vestan við
Kolbeinshaus og þaðan áttu börnin og barna-
börnin hans Eiríks eftir að róa áratugum
saman.
Nú er niður Rauðarárinnar þagnaður, Kolbeins-
hausinn kominn undir hraðbraut og bæði Eiríkur og
afinn og amman á Rauðará löngu komin undir græna
torfu, svo græna að enginn veit nú lengur hvar jarð-
neskar leifar þeirra er að finna. En enn byggja niðjar
þeirra Reykjavík, búa við Rauðarána sem engin er og
í Breiðholtinu sem orðið er annað og meira en fyrr.
Þeir hafa dreift sér vítt og breitt um bæinn. Þennan
bæ sem verið hefur athvarf og uppruni tuga ef ekki
hundruða afkomenda þeirra Rauðarárhjóna.
Margir eru meðvitaðir um djúpar rætur sínar, aðrir
lifa góðu lífi í fáfræði sinni og rennir ekki í grun að
hér hafi forfeður þeirra gengið um garða og sett svip
sinn á bæjarlífið mann fram af manni, öld fram af
öld. Þeir hafa ekki skilið sýnileg spor eftir sig,
fremur en allur þorri alþýðumanna sem fallnir eru í
gleymskunriar dá. En kirkjubækur og manntöl segja
okkur örlitla sögu, gefa okkur nokkra púslbita sem
þó aldrei verða að heilli mynd.
En með því að geta í eyðumar, rýna í búsetu,
aldur, giftingar, bameignir, dauðdaga, nöfn og störf,
fæst lítil saga, misheilleg þó. Stundum bætast einnig
við fróðleiksmolar ef einhverjum hefur tekist að
komast á spjöld sögunnar, af góðu eða illu tilefni,
eins og Iangafa Eiríks litla í Breiðholtinu, kvenholla,
gleðimanninum Jóni Hjaltalín, en:
Hjá honum Jóni Hjaltalín
hoppa menn sér til vansa
Allan veturinn eru þeir að dansa.
Og þegar nær dregur okkur í tíma bætast við sögur
og sagnir, minningar afa og ömmu, langafa og
langömmu og glæða sögu forfeðranna lífi.
Klapparvörin
Ef til vill vaknaði áhuginn á reykvískum rótum mín-
um þegar pabbi settist með mér við Klapparvörina
fyrir margt löngu og sagði inér frá Jóni afa, sem var
dóttursonur Eiríks litla í Breiðholtinu, og Kristjáni
langafa sem rém þaðan hvem dag sem gaf. Ég sá þá
fyrir mér þar sem þeir lölluðu niður að sjónum í
morgunsárið, í Reykjavík nítjándu aldarinnar. Gengu
frá litla húsinu sínu á Vegamótum aflíðandi spölinn
niður að sjónum, gerðu bátinn kláran og ýttu úr vör.
Þá sem nú gnæfðu Esjan og Skarðsheiðin í norðrinu
og vinalegt Akrafjallið teygði sig til vesturs. Heima
beið Rannveig langamma mín Eiríksdóttir eftir
soðningunni sinni - sem hún deildi reyndar ansi oft
með þeim sem minna áttu - við lítinn fögnuð bónda
síns, að því er sögur herma.
Hver veit nema hún hafi dagsstund brugðið sér í
kaffisopa til Önnu systur sinnar í Syðstabæinn í
Stöðlakoti eða kíkt inn í smiðjuna til mágs síns
Bjöms Hjaltesteð í Suðurgötu 7 og spurt frétta af
bömunum hans Biama bróður sem flutti vestur á
firði.
http://www.vortex.is/aett
3
aett@vortex.is