Bændablaðið - 13.08.1996, Blaðsíða 4

4
Bœndáblaðið
Þriðjudagur 13. ágúst 1996
Háskólinn á Akureyri og Rannsóknastofnun landbúnaðarins
Háskólinn á Akureyri og Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins
gerðu með sér samstarfs-
samning á síðasta ári um að
efla rannsóknir og þróun á
afurðum , úr landbúnaðar-
vörum. Á grundvelli þessa
samnings er lögð áhersla á
gæðastjórnun, vöruvöndun og
vöruþróun á búvörum. Há-
skólinn og RALA hafa í
sameiningu ráðið sérfræðing á
sviði matvælaiðnaðar, sem
hefur kennsluskyldu við
skólann. Þorsteinn Gunnars-
son, rektor Háskólans á Akur-
eyri, segir tengsl skólans við
íslenskan landbúnað fyrst og
fremst felast í samstarfinu við
RALA. Þessi tengsl eigi tví-
mælalaust eftir að aukast.
Þjónusta við atvinnulífið er sí-
vaxandi þáttur í starfsemi háskóla
og á síðari árum hefur athygli
manna í auknum mæli beinst að
þætti þeirra í svæðisbundinni
þróun. Þorsteinn Gunnarsson
rektor Háskólans á Akureyri gerði
þetta að umtalsefni í hátíðarræðu
sinni við brautskráningu kandídata
frá skólanum í júní. “Þannig hafa
háskólar orðið mikilvægir þættir í
skipulögðum aðgerðum til þess að
stuðla að byggðaþróun. Á
svæðum þar sem hefðbundið at-
vinnulíf er í hnignun hafa háskólar
getað auðveldað hnignandi at-
vinnugreinum að ná valdi á nýrri
tækni eða byggja upp há-
tækniiðnað á rústum hins hefð-
bundna iðnaðar.”
Þessi orð Þorsteins leiða óhjá-
kvæmilega hugann að stöðu ís-
lensks landbúnaðar og hvort hann
telji Háskólann á Akureyri geta
orðið honum lyftistöng. Land-
búnaðurinn hefur átt undir högg að
sækja og framleiðsla dregist saman
í mörgum greinum. Skortur á
rannsóknum og markvissri vöru-
þróun er meðal ástæðna sem menn
nefna til skýringar á hningun í
greininni. ”Já, eflaust má ein-
hverju af því kenna um en ég held
að ein ástæðan fyrir bágu gengi sé
einangrun hans frá öðrum at-
vinnugreinum og ég held að það sé
mikilvægt fyrir landbúnaðinn að
hann líti til annarra atvinnugreina
sem grundvöll að nýsköpun í land-
búnaðarframleiðslu.” Fram að
þessu hefur kannske ekki þótt
liggja beint við að tengja saman
landbúnað og landbúnaðarfram-
leiðslu og menntun á háskólastigi.
Þorsteinn bendir hins vegar á að
búvísindadeild Bændaskólans á
Hvanneyri er starfrækt á há-
skólastigi, þaðan hafi útskrifast
margir vel menntaðir karlar og
konur til þess að starfa við ís-
lenskan landbúnað. “Það er hins
vegar svo með flestar atvinnu-
greinar að þær þurfa á menntuðu
vinnuafli að halda frá mörgum
fræðigreinum. Og það er sjálfsagt
kominn tími á það að landbúnaður-
inn nái sér í sérmenntað fólk á
fleiri sviðum en landbúnaðarvís-
indum.”
Kennsla í
matvælaframleiðslu
að hefjast
Þorsteinn segir að samstarfs-
samningur Háskólans á Akureyri
og Rannsóknastofnunar land-
búnaðarins sé aðeins vísir að því
sem koma skal. Tengslin eigi eftir
að verða til þess að efla skólann
sem akademíska stofnun og til að
efla framleiðslu og nýsköpun í
landbúnaði. “Og ég held að næsta
skrefið í þessu samstarfi sé að Há-
skólinn, Rannsóknastofnun fisk-
iðnaðarins, Iðntæknistofnun og
RALA taki höndum saman með
fyrirtækjum hér á svæðinu og
komi á fót því matvælasetri sem
mikið hefur verið talað um hér á
Akureyri.” Næsta haust verður
komið á fót námsbraut í matvæla-
framleiðslu við sjávarútvegsdeild
skólans, fjögurra ára nám sem
lýkur með hundrað og tuttugu
eininga BS-gráðu. í tengslum við
stofnun þessarar námsbrautar
hefur menntamálaráðherra
heimilað skólanum að skipuleggja
samstarf við rannsóknarstofnanir
og fyrirtæki í matvælagreinum í
matvælasetrinu sem Þorsetinn gat
um. Hann segir að viðræður um
stofnun setursins standi yfir og
vonast til þess að niðurstaða fáist á
næstu mánuðum.
Landbúnaður er ekki
bara mjólk og kjöt
Fullvinnsla afurða er orðið að
nokkurs konar lykilhugtaki þegar
rætt er um að auka verðmæta-
sköpun í matvælaframleiðslu. í
þeim efnum bendir ýmislegt til að
landbúnaðurinn hafi setið á hak-
anum. Þorsteinn segir að það eigi
við að einhverju leyti en sé þó ekki
algilt. “Við getum tekið mjólk-
uriðnaðinn sem dæmi um grein þar
sem vel hefur tekist með full-
vinnslu. En kjötframleiðslan, hún
hefur legið mjög eftir í því vöru-
þróunarferli og þar þarf mikla
eflingu og markaðssókn. Síðan
má ekki gleyma því að land-
búnaður er miklu meira en mjólk
og kjöt. Hann er ákveðinn lífsstíll
og menning og það eru ýmis önnur
svið sem landbúnaðurinn þarf að
huga að, til dæmis ferðaþjónustu,
til að renna frekari stoðum undir
starfsemi sína. Sambland af ferða-
þjónustu og matvælaíramleiðslu held
ég að sé mjög lífvænleg nýsköpun
fyrir landbúnaðinn að líta til.”
Miðstöð
matvælaframleiðslu
Mikið hefur verið rætt um það
á Akureyri síðustu ár að stefna
skuli að því að gera bæinn að mið-
stöð matvælaframleiðslu í landinu.
Þorsteinn segir undirbúning að
stofnun matvælaseturs einn þeirra
þátta sem miði að því. “Annar
þáttur sem Akureyrarbær er að
vinna að núna er að fá möguleika á
erlendum fjárfestum á þessu sviði
hér á svæðinu. Síðan má ekki
gleyma því að þessi öflugu sjávar-
útvegsfyrirtæki sem hér eru hafa
fjárfest erlendis og það skapar auð-
vitað aukin störf og sérþekkingu í
greininni hér á Akureyri. Þetta er
allt á undirbúningsstigi og sumt er
nokkuð langt komið, eins og
matvælasetrið, en annað er
kannske styttra á veg komið en
menn hefðu viljað.” Þar á Þor-
steinn við umhverfismálin, en
hann segir að Akureyringar og
Eyfirðingar allir þurfi að bæta sig í
umhverfismálum til þess að gera
svæðið virkilega aðlaðandi fyrir
matvælaiðnaðinn.
Vaxandi þörf fyrir
háskólamenntað fólk
Þorsteinn segist fullviss um að
tengsl háskólamenntunar og land-
búnaðar eigi eftir að aukast í fram-
tíðinni. Þörfin sé fyrir hendi og
eigi eftir að vaxa. “Það er líka
einn þáttur sem ég get nefnt og það
er væntanleg stofnun Vilhjálms
Stefánssonar hér á Akureyri sem
mun einbeita sér meðal annars að
rannsóknum á sjálfbærri nýtingu
auðlinda. Undir þetta fellur auð-
vitað nýting landbúnaðarafurða og
landbúnaðurinn sem umhverfis-
mál. Ég er þess fullviss að við
munum eiga mjög gott samstarf
við Rannsóknastofnun land-
búnaðarins um uppbyggingu
þeirrar stofnunar. Og það er alveg
dagljóst að landbúnaðurinn
þarfnast háskólamenntunar meir
og meir, því nútíma búrekstur
verður sífellt margþættari og nú-
tímalegri. Taka má uppbyggingu
ferðaþjónustunnar sem dæmi en
þar þarfnast landbúnaðurinn há-
skólamenntaðs fólks sem kann til
verka í nútímasamfélagi. Háskól-
inn hefur til dæmis fullan hug á því
að vinna með ferðaþjónustu bænda
að efla ferðaþjónustu á lands-
byggðinni.”
Jón Áki Leifsson, starfsmaöur Rann-
sóknastofnunar landbúnaðarins kennir
vinnslufrœði við Háskólann á Akureyri og
er það liður í samstarfssamningi skólans
og RALA. Kennslan sem hann sinnir er
eingöngu á sviði sjávarútvegs enn sem
komið er en það á eftir að breytast með
námsbraut í matvœlafrœði sem tekur til
starfa í haust. Jón Áki segir að kennslan
eigi eftir að mótast, en muni örugglega
tengjast landbúnaði þegar fram líða
stundir: “Með nýju námsbrautinni hefst
kennsla í matvœlaframleiðslugreinum eins
og kjötvinnslu, mjólkuriðnaði og
brauðgerð. Kennslan á að taka til allrar
matvœlaframleiðslu. ”
Neysluvenjur fólks hafa tekið miklum
breytingum á síðari árum og matvœla-
framleiðendur hafa reynt að taka mið af
því. Áhersla hefur verið lögð á að
framleiða einfalda, tilbúna rétti sem
fljótlegt er að gripa til. Framleiðendur
lambakjöts hafa hins vegar tekið allt of
seint við sér að mati Jóns Áka og hálf
partinn misst af lestinni.
Nútímamaðurinn stífir
Grillskanka úr hnefa
Jón Aki telur að kjötframleiðendur geti
dregið lœrdóm af því sem gerst hefur ífisk-
iðnaðinum. Þar hafi verið lögð síaukin
áhersla á fullvinnslu afurða til að koma til
móts við þatfr neytenda. “Það er alveg
Ijóst að fólk vill ekki lengur kaupa matinn
óverkaðan eins og áður. Fólk er ekki lengur
mjög ginkeypt fyrir skrokkum sem hafa verið
sagaðir niður í poka með hœklum, síðum og
bringum. Fólk vill frekar fá eitthvað sem er
tilbúið í ofninn eða á pönnuna. Menn vilja
ekki eyða hálfum deginum í matreiðslu og
það hafa viðtökur neytenda á tilbúnum
réttum úr landbúnaðarafurðum sem eru á
markaði sýnt. ” Sem dœmi nefnir Jón Aki
Naggana svokölluðu, sem byrjað var að
framleiða á Húsavíkfyrir rúmu ári. Naggar
eru skyndibitar úr kindakjöti, afurð sprottin
af samstarfi Kjötvinnslu Kaupfélags Þing-
eyinga og fœðudeildar RALA. Þeim hefur
verið vel tekið og sama segir Jón Áki um til-
búnar kjötbollur og ýmsa aðra rétti sem að-
eins þarf að hita upp. Þá nefnir hann nýjung
Jón Áki Leifsson, starfsmaður RALA.
á markaði, svokallaða Grillskanka sem
nýlega voru kynntir í verslunum Hagkaups:
“Það er hluti afþessari skyndibitamenningu
að geta hlaupið inn í Hagkaup, keypt sér
Grillskanka og stíft úr hnefa. Þannig eru
menn farnir að keppa við grillaða kjúklinga
og pastarétti sem hvoru tveggja hefur verið
selt tilbúið í stórmörkuðum. ”
Tengsl menntunar og
atvinnulífs mikilvœg
Að baki nýjungum af þessu tagi liggur
yfirleitt mikil vinna og yfirlega sérfrœðinga
á sviði vöruþróunar. Þama œttu nemendur
framtíðarinnar við matvœlafrarnleiðslubraut
Háskólans á Akureyri að geta komið fram-
leiðslugreinunurn að gagni og Jón Áki hefur
trú á því. Þetta segir hann að hafi þegar
sýnt sig hjá nemendum Sjávarútvegs-
deildarinnar. Þeir hafifarið í sjávarútvegs-
fyrirtœkin og tekið að sér að leysa ýmis
vandamál við framleiðsluna. Oft á tíðum
hafi þetta skilað góðum árangri og nernend-
ur til dœrnis fundið leiðir til að auka nýtingu
og afköst hjá viðkomandi fyrirtœki. A
þennan hátt séu náin tengsl milli menntunar
og atvinnulífs og á það verði lögð áhersla
við matvœlabrautina sem tekur til starfa í
haust.