Bændablaðið - 13.08.1996, Blaðsíða 10

10
Bœndablaðið
Þriðjudagur 13. ágúst 1996
Fiskeldi
Á tímum samdráttar í
hefðbundnum landbúnaði
hefur verið leitað leiða til
að örva atvinnulífíð og
spoma við fólksflótta úr
sveitum landsins. í því
sambandi hefur verið bent
á bleikjueldi sem mögu-
lega atvinnugrein sem
stunda megi samhliða
öðmm störfum, til að bæta
það tekjutap sem blasir
við mörgum. En hverjar
em forsendur þess að hægt
sé að gera bleikjueldi að
umtalsverðum búhnykk
fyrir bændur og aðra?
Sölu- og
markaðsmál
íslendingar framleiða um 40% af
eldisbleikju í heiminum, eða um 470
tonn á síðasta ári. Stærstur hluti
framleiðslunnar kemur frá stómm
stöðvum sem framleiða meira en 30-
50 tonn. Hlutur smærri framleiðenda
hefur vaxið hægt og er frekar rýr í
þeirri framleiðsluaukningu sem
orðið hefur milli ára. Hveijar em
ástæður þess?
Allmargir hafa sótt námskeið í
bleikjueldi undanfarið til að kynna
í bleikjueldi (og
öðm fiskeldi) hafa
menn þurft að afsetja
sína vöm sjálflr. Hins
vegar em takmörk fyrir
því hvað bóndi sem
framleiðir fáein tonn af
bleikju getur lagt mikla
orku og ijármuni í
markaðsmál. Þessir
framleiðendur verða
því að fá stuðning með
einhveijum hætti eða
styðja hver við bakið á
öðmm.
Stóm framleiðend-
umir hafa sína markaði
og sinna þeim eftir
bestu getu með jöfnu
framboði af fiski sem er
af góðum gæðum. Söluhorfur á
bleikju hjá þessum aðilum virðast
vera nokkuð góðar um þessar
mundir. Þessir framleiðendur hafa
lítinn áhuga á að selja físk fyrir aðra
nema tryggt sé að gæðin séu í lagi og
umbeðin pöntun standist. Þeir geta
ekki tekið áhættuna á að þeirra
kaupendur kvarti vegna framleiðslu
annarra. Því er ekki einfalt fyrir litla
framleiðendur að komast inn í
sölukerfi þeirra stóru. Markaðurinn
gerir kröfur sem þarf að uppfylla.
Ólafur
Sigurgeirsson er
leiðbeinandi í
fiskeldi við
Hólaskóla
Bændablaðið/ÁÞ
Fiskeldi er m.a. stundað á Kirkjubœjarklaustri en þar er þessi mynd tekin.
sér ýmis líffræðileg og tæknileg
atriði varðandi bleikjueldi. Þó þessir
þættir séu mikilvægir ber allt að
sama bmnni að lokum. í raun og
vem er tilgangslaust fyrir menn að
hefja eldi á bleikju nema hafa ein-
hverjar hugmyndir um hvað þeir
ætla að gera við afurðirnar sem þeir
framleiða. Staðreyndin er sú að
margir smáir framleiðendur hafa lent
í erfiðleikum með að selja sína fram-
leiðslu, jafnvel þó hún sé ekki nema
fáein tonn. Heimamarkaður, sem oft
em hótel eða ferðaþjónustuaðilar,
geta ekki tekið við nema tak-
mörkuðu magni. Þó gera megi ráð
fyrir að hægt sé að auka sölu á
innanlandsmarkað eitthvað blasir
við að koma þarf bleikjunni á
erlenda markaði.
Eins og sölumálum er háttað í
hefðbundnum landbúnaði hafa flest-
ir bændur verið rifnir úr tengslum
við markaðinn. Þá hefur lítið varðað
um hvað verður um lambið eftir að
það er komi upp á sláturhúsbfiinn.
Þeir hafa því litla reynslu í að koma
sinni framleiðslu á ffamfæri. Auk
þess er meðferð á ferskum fiski
mörgum framandi.
Enginn fer í samstarf nema huga
fyrst að eigin hagsmunum en síðan
að hagsmunum annara. Hagsmunir
stórra og lítilla framleiðenda fara því
ekki að öllu leyti saman. Þó hlýtur
það að vera markmið allra að
framleiða fyrsta flokks vöru og fá
þar af leiðandi hátt verð fyrir hana.
Stuðningur
í Bændablaðinu þriðjudaginn
11. júní kemur fram að landbúnaðar-
ráðherra hafi lagt til við ríkis-
stjómina að veitt verði heimild til
lánveitinga vegna tækniþróunar og
framleiðniaukandi aðgerða í fisk-
eldi. Auk þess er lagt til að heimilað
verði að afskrifa eldri rekstrarlán
sem nokkur fyrirtæki fengu 1991 og
1992.
Stóru fiskeldisstöðvamar eru
burðarásinn í íslensku fiskeldi. Því
er margvíslegur stuðningur við þær
af hinu góða meðan atvinnugreinin
er að festa sig í sessi. Þó þarf að
gæta þess að fyrirgreiðslan sé innan
eðlilegra marka og fyllsta réttlætis sé
gætt. Ef auka á stuðning við at-
vinnugreinina má ekki gleyma smáu
framleiðendunum. Þeir þurfa einnig
á aðstoð að halda til að hlutur þeirra
í væntanlegri framleiðsluaukningu
geti vaxið. Margt smátt geri eitt
stórt. Að fenginni reynslu í íslensku
fiskeldi virðist einnig heillavænlegt
að byija fyrst á að vera lítill áður en
maður verður stór. ímynd fiskeldis í
þjóðfélaginu er ennþá fremur
neikvæð eftir gömul skipbrot og hún
þolir ekki frekari áföll.
Hverskonar stuðning þurfa menn
sem eru byrjaðir að fikta við fiskeldi
eða em að velta fyrir sér mögu-
leikunum? Vitanlega þarf fyrst að
kenna mönnum hverjar em
forsendur fyrir fiskeldi, bæði líf-
fræðilegar og tæknilegar. Hinsvegar
er til lítils að veija tíma og fjár-
munum í fræðslu, kynbætur og rann-
sóknir ef framleiðendumir sitja
síðan uppi með fisk sem þeir eiga í
erfiðleikum með að koma á markað-
inn.
Hvað er til ráða?
Eðlilega gengur erfiðlega að
markaðssetja afurðimar áður en þær
verða tál. Því þarf leit að mörkuðum
að haldast í hendur við fram-
leiðsluaukninguna. Stóm framleið-
endumir sjá um sig en hvað verður
um þá smáu? Geta þeir bundist ein-
hverskonar samtökum eða verður
hver og einn framleiðandi að hugsa
um sig? Hvaða umræður fóru fram
um útflutningssölusamtök á síðasta
þingi bændasamtakanna? Er hægt að
selja eldisfisk um leið og kjötvömr?
Er sala á eldisfiski kannski best
komin hjá stómm og smáum
söluaðilum sjávarafurða? Líklega
eru ýmsir möguleikar fyrir hendi en
engar “patent”-lausnir. Allt kostar
þetta peninga og vinnu.
Gæði vörunnar.
Hvemig svo sem sölumálum er
og verður háttað em mikil gæði og
stöðugt framboð lykilatriði. Þama
kreppir skóinn hjá smáu fram-
leiðendunum. Þeir hafa fæstir nægi-
lega góðar aðstæður til að slátra fiski
og em oft ekki þjálfaðir í meðferð á
fiski sem ferskleikavöm. Því vilja
gæðin rýma og það gerist hraðar en
menn eiga von á. Auk þess vilja
smáir framleiðendur gjaman slátra
megninu af sinni framleiðslu í einu,
síðsumars og á haustin, eftir að
sumarhitinn hefur verið nýttur til að
ala bleikjuna en áður en hún verður
kynþroska.
Ef smáu framleiðendumir geta
tryggt að frá þeim fari aðeins fyrsta
flokks vara og ef hægt er að skipu-
leggja sláturtíma og framboð betur
er það trú mín að sjálfkrafa verði
auðveldara að selja afurðimar
hvemig svo sem að sölunni er
staðið. Þeir framleiðendur og sölu-
aðilar sem nú selja bleikju gætu þá
jafnvel séð sér hag í að taka að sér
sölu fyrir fleiri framleiðendur?
Samstarf
Eftir því sem smáum fram-
leiðendum fjölgar verður samstarf
þeirra meira aðkallandi. Ef þeir geta
haft með sér samstarf um sölu geta
þeir væntanlega einnig haft stuðning
hver af öðmm á fleiri sviðum.
Svæðisbundið væri hægt að koma
upp sameiginlegri slátrunaraðstöðu,
bæði til að nýta betur fjárfestingar,
vinnuafl og auka atvinnu, en ekki
síður til að geta tekið alfarið ábyrgð
á og haft eftirlit með eigin fram-
leiðslu.
Svæðisbundið samstarf má
einnig hugsa sér á fleiri sviðum, t.d.
við seiðaframleiðslu og við innkaup
á aðföngum og þjónustu. Það gæti
eflaust aukið hagkvæmni í rekstri.
Víða em álitlegar aðstæður til
bleikjueldis hér á landi. Hver fram-
þróunin í framleiðslunni og sölu-
málunum verður veltur á ýmsu en
kaupendumir hafa ævinlega síðasta
orðið. Því má ekki gleyma.
Bændablaðið/Valgeir
F.v. Elvar, Hinrik M. Jónsson, Eysteinn og Guðrún.
Fyrstu reið-
kennararnir
Laugardaginn 13. júlí voru
fyrstu nemendurnir útskrifaðir
með þjálfara og C-reið-
kennarapróf Hólaskóla og Fé-
lags tamningamanna. Fjórir
nemendur stunduðu nám í
vetur en þrír hafa nú lokið
öllum prófum.
Vel þykir hafa tekist til með
þessa frumraun og luku próf-
dómarar lofsorði á frammistöðu
nemendanna í lokaprófunum sem
vora mörg og ströng.
Þau sem útskrifuðust em: Elv-
ar Einarsson, Syðra-Skörðugili,
Eysteinn Leifsson, Mosfellsbæ og
Guðrún Ásdís Eysteinsdóttir,
Tjamarlandi.
Það var svo Guðrún Ásdís sem
hlaut hæstu meðaleinkunnina, 9.0,
og fékk m.a. viðurkenningu
Morgunblaðsins fyrir góðan náms-
árangur.
Trausti Þór Guðmundsson for-
maður Félags tamningamanna
sagði við útskriftina að þetta væri
einhver merkasti áfanginn í sögu
félagsins sem hefur það að
markmiði að bæta tamningu og
reiðmennsku á íslenska hestinum
og hefur tekið virkan þátt í
uppbyggingu náms í
hestamennsku og reiðmennsku á
Hólum.
Það stefnir í góða aðsókn að
deildinni næsta vetur en kennsla
hefst í janúar og stendur fram í
júní. Megináhersla er lögð á að
nemendur öðlist þjálfun og
þekkingu á reiðkennslu og upp-
byggingu og þjálfun keppnishesta.
Inntökuskilyrðin em að
nemandinn hafi þegar lokið fmm-
tamningaprófi Félags tamninga-
manna og uppfylli a.m.k. eitt
eftirfarandi atriða: a) búfræðings-
próf, b) vera a.m.k. 25 ára og hafa
mikla reynslu og sannanlega fæmi
við tamningar og þjálfun, c) taka 5
vikna undirbúningsnám við
Hólaskóla.
Mmaður á Hvanneyri
i pniitíu ár
Bókasafn Bændaskólans á
Hvanneyri er nú til húsa þar
sem áður var mötuneyti nem-
enda, í því sem heimamenn
kalla “Skólastjórahúsið”.
Þetta er stærsta landbúnaðar-
bókasafn hérlendis og þar má
finna margt merkra gripa. Hér
hittum við Magnús Oskarsson
sem starfað hefur hér í rúm 40
ár en lætur nú af störfum með
haustinu og flytur þá frá
Hvanneyri. I augum margra er
hann óaðskiljanlegur hluti
staðarins, því er ekki úr vegi
að spyrja hann hvaða
breytingar sem orðið hafi í
hans tíð beri hæst.
“Það er af mörgu að taka, en
það var góð breyting þegar nýtt
heimavistarhúsnæði var tekið í
notkun og nýtt mötuneyti, ekki síst
urðu mikil umskipti á umgengni
nemenda. Samt sem áður finnst
mér að nemendur hafi ekki breyst
mjög mikið á þessum ámm.”
-Hvaða minningar átt þú
bestar héðan?
“Ég hef alla tíð starfað hér með
góðu fólki,
sem hefur
skilið eftir
góðar
minningar.
Af einstök-
um atburð-
um þá var
mjög mikill
áfangi í
mínum
huga þegar
nýtt rann-
sóknahús
var tekið í
notkun.”
-Átt þú
þér draum Hvanneyrarstað til
handa?
“Það er trúa mín að í nálægri
framtíð verði fæðuskortur árlegt
vandamál svo og breytingar á vist-
kerfi heimsins, því óska ég þess að
skólinn beri gæfu til að mennta
nemendur sína þannig að þeir hafi
þekkingu og sveigjanleika til að
takast á við vandamál fram-
tíðarinnar þ.e. framleiða fæðu fyrir
fólk.”