Bændablaðið - 16.04.2002, Qupperneq 16

(\í\ r t
16
mríi, iQAnux
BÆNDABLAÐIÐ
Þríðjudagur 16. apríl 2002
Til sölu
dráttarvélar
og heyvinnu-
tæki
Valment 6550 4x4 með
ámoksturtækjum árg '00 ekinn
813 tíma
Verð 3.750.000 án vsk
Valment 6400 4x4
með ámoksturstækjum
árg '98 ekinn 1720 tíma
Verð 1,930.000 án vsk
Ghibli Landini 4x4
með ámoksturstækjum
árg '00
Verð 2.750.000 án vsk
Massev Ferouson 4x4
árg '89
Verð 1.250.000 án vsk
Fiat Aaari 8090 DT
árg '90 akstur 5000 tímar
Verð 630.000 kr. án vsk
Krone 10-16 rúllubindivél
árg '98
Verð 750.000 án vsk
McHale tölvustvrð Dðkkunarvél
árg '98
Verð 760.000 án vsk
Newlands hevpðkkunarvél
árg '95
Verð 150.000 án vsk
NHK Multiwrap hevpökkunarvél
Alsjálvirk árg 98
Verð 350.000 án vsk
Sipma 279 rúllubindivél
árg '96
Verð 350.000 án vsk
Nánari upplýsingar
ísíma 451-2230
Amerísk gæða
framleiðsla
30-450
lítrar
|tu I Umbods-
menn um
land allt
RAFVÖRUR
ARMULI 5 • RVK • SIMI 568 6411
Plastpanell
I milligerðir og klœðningar
úr níðsterku PVC plasti
VÉLAVAL-Varmahlíö nr
Slmi 453 8888 Fax 453 8828
Veffang www.velaval.is
Netfang velaval@velaval.is
FyrirMamli aðgerOir við skítu og
iÉöeitrun hiá smálömbum ai völdum E.cali
Rannsókn sem Synnöve gerði
fyrir nokkrum árum sýndi að 15%
af þeim lömbum sem voru krufin
við Institutt fyrir sauðijárrann-
sóknir i Sandnes á tímabilinu apríl,
maí og júní frá 1994 til 1996 höfðu
dáið úr kolisýkingu. í viðbót við
það hafa þeir hjá sauðfjáreftirlitinu
í Noregi séð að maga- og þarma-
sýkingar hjá lömbum yngri en 7
daga eru meðal algengustu lamba-
sjúkdóma. Þangað til i fyrra var
algengast að fyrirbyggja koli-
sýkingar með því að gefa ný-
fæddum lömbum sermi. Þar sem
það er ekki lengur fáanlegt er gott
að kíkja á orsakir kolisýkingar og
fmna aðrar fyrirbyggjandi að-
gerðir.
Sýkingar með E.coli geta gefíð
mismunandi sjúkdómseinkenni,
þau venjulegustu eru:
•E.coli blóðeitrun
•E.coli skita
■Slefsýki (Watery mouth)
Hinar mismunandi kolisýkingar
geta þróast yfír í hver aðra og getur
því verið erfitt að greina á milli
hinna mismunandi sýkinga. Þess
vegna þarf oft að rækta bakter-
íurnar og greina þær. Einnig er
talið algengt að aðrar bakteríur,
veirur eða sníkjudýr séu með og
valdi sýkingum.
Það eru til ósérhæfðar E.coli
bakteríur sem eru skaðlausar við
venjulegar kringumstæður, svo og
sjúkdómsvaldandi E.coli bakteríur
sem hægt er að greina eftir því
hvemig þær sýkja.
Stofnana er hægt að aðgreina
með mótefnamælingum á O-
mótefnum og K-mótefnum á
bakteríunni.
E.coli blóóeitrun
Þetta er algengasta sýkingin af
völdum E.coli. I Noregi sýkjast
oftast lömb sem em 1-3 daga
gömul af blóðeitrun. I öðmm löndum
er blóðeitrun algengari hjá 2-3
vikna gömlum lömbum. Oft er
þetta hjarðvandamál. Einstaka til-
felli af koliblóðeitmn sjást i
Noregi hjá 3-4 vikna gömlum
lömbum og þá sem afleiðing af
kóliskitu.
Algengast er að lömbin deyi
mjög skyndilega. Við kmfningu er
dökkblár litur á öllu lambinu og
lítið innihald í maga og þörmum.
Venjulega em lifur og milta
stækkuð. Við ræktun ræktast
E.coli oftast úr öllum innyflum.
Orsökin er upptaka gegnum
munn eða nafla af E.coli sem ræðst
á þarmaveggina og veldur blóð-
eitrun.
Erfítt er að meðhöndla veik
dýr, oftast er það of seint. Betra að
vera fyrirbyggjandi.
E.coli skita
í Noregi virðast mörg lömb
deyja af völdum coliskitu þegar
þau em 2-3 vikna, en i öðmm
löndum virðist þetta vera sjúk-
dómur sem veldur skitu fýrstu
dagana eftir fæðingu. Þetta er oft
hjarðvandamál. Einkennin em
þunnur, gulur skítur, ofþomun og
þyngdartap. Sýklalyf og vökvi er
mjög mikilvæg meðhöndlun.
Slefsýki
Slefsýki kemur einkum fyrir
hjá ungum lömbum, 12-72 tíma
gömlum. Venjuleg einkenni em
slím sem lekur úr úr munninum,
vinstrarþemba, þyngdartap, harð-
lífi, kuldi, slappleiki og loks dauði.
Við krufningu sést stór vinstur
fyllt af gasi og slímugu innihaldi,
jafnvel ómeltri mjólk, og útblásnir,
slappir þarmar.
Fyrirbyggjandi aðgerðir við
sýkingum með E.coli
1. Mikilvægasta aðgerðin er að
tryggja að lömbin fái nægan
brodd. Lömbin hafa engin með-
fædd mótefni í blóðinu og em
því háð þvi að fá þau i gegnum
broddinn.
Lambið verður að fá broddinn
fljótlega eftir fæðingu svo að mót-
efnin séu tekin upp í gegnum
þanninn.
2. Einnig er mikilvægt fyrir hið
nýfædda lamb að umhverfíð sé
þurrt og hreint. Lömb sem em með
blauta ull tapa miklum hita og
verða slöpp og móttækilegri fyrir
sýkingum, sérstaklega ef þau lenda
í kulda og trekki.
3. Mikilvægt að æmar séu
hreinar og í góðum holdum. Ef
þær em horaðar mjólka þær minna
og lömbin fá minna af mótefnum
með mjólkinni.
4. Hægt er að pmfa lifræna for-
vöm, sjá upplýsingar um ZooLac
Propasta í meðfylgjandi grein.
5. Að gefa sýklalyf í munn
strax eftir fæðingu hefur verið
gert, en er hins vegar mjög óæski-
legt.
6. Að þrífa naflann með joði
eftir fæðingu getur fyrirbyggt
sýkingar.
7. Bólusetning á ánum fyrir
burð er möguleiki, en virðist ekki
reynast vel.
Þýdd grein úr marshefti norska
blaðsins Praksisnytt, grein eftir
Synnöve Vatn.
Fyrirbygpndi notkun á ZooLac Propasta á lömbom frá
saoöQárbúom sem iiafa veriö í vandræöom með coliskitn
E-coli sýking er algengasta orsök skitu hjá
lömbum innan við vikugömlum.
Fyrírbyggjandi aðgerðir:
I mörg ár hefúr verið til sermi við
kolisýkingu í Noregi og það notað fýrir-
byggjandi, en þessari sennisframleiðslu hefúr
nú verið hætt. Lagt hefur verið meiri áhersla á
hinar fyrirbyggjandi aðgerðimar, t.d. hreinlæti
í kringum lömbin og æmar eftir burð, einnig
hefur verið reynt að gefa fyrirbyggjandi
sýklalyf en það er mjög óæskilegt og þess
vegna fóm menn að sýna lifrænni forvöm
áhuga veturinn 2001. Afráðið var, í samstarfí
við VESO, að gera tilraun með ZooLac
Propasta á lömbum á sauðfjárbúum þar sem
vandræði hafa verið með coliskitu. ZooLac á
að hjálpa lömbunum að rétta af bakteriu-
flómna í maga og þörmum.
Ástœðan fyrír að ákveðið var að fara út í
þessa tilraun var:
■Lömbin fœðast með maga-/þarmakerfi án
þarmaflóru
■Nýfœdd iömb hafa enga sýrumyndun í
vinstrinni
■Bakteríuinnrás í sterilan þarm byrjar
strax eftir fœðingu
■Þarmurinn verður fyrir innrás þeirra
örvera sem. eru í umhverfi lambsins
■Innrás með óœskiiegum, hraðvaxandi
örverum veldur auðveldiega truflunum i
þarmavirkninni.
■Samkvœmt stefnu World Veterinary
Associations er ráðlagt að gera tilraunir með
iífrœna forvörn sem cetti að geta komið í stað
notkunar sýklalyfja.
•I Danmörku liggja fyrir jákvæðar
niðurstöður með notkun á ZooLac Propasta til
að fyrirbyggja og meðhöndla coliskitu hjá
kálfum stuttu eftir fæóingu.
Hvernig ZooLac Propasta virkar:
Að sögn Bent P. Andersen í danska
dýralyfjaframleiöslufyrirtækinu Chem Vet,
sem framleiðir ZooLac Propasta, inniheldur
varan 5 mismunandi sýmframleiðandi,
frostþurrkaða bakteríuhópa, þar af einn
hitastabiliserandi (drepinn við hitun undir
eftirliti) og fjóra lifandi. Þar með næst virkni
bæði á þarmaslímhimnuna og inni í
þörmunum.
Hitastabilisemðu bakteríumar setjast á
þarmaslímhimnuna með þvi að nota prótein
sem þær framleiða áður en þær em drepnar
með hita. Þannig mynda þær lífrænt lag af
dauðum, heilurn ffumum yfír slímhimnuna.
Þetta líffæna lag hindrar að sjúklegar bakteríur
geti fest sig við þarmaslímhimnuna og þær
skiljast því út með skítnum.
Hinir 4 lifandi bakteríuhópamir framleiða
mismunandi sýmr með mismunandi sýmstig i
hinum mismunandi þarmahlutum. Þannig
myndast súrt umhverfi í vinstrinni og
þörmunum sem hindrar mjög fjölgun á
óæskilegum sjúkdómsvaldandi bakteríum.
E.coli er dæmi um bakteriu sem er mjög
viðkvæm fyrir lágu sýmstigi sem myndast frá
lífrænum sýrum.
Bakteríuhópamir í ZooLac Propastanu
framleiða einnig bakteríueyðandi efni og örva
staðbundna ónæmissvömn í þörmunum.
Bakteríumar sem nýfædd lömb fá með
ZooLac Propastanu verða ekki eftir í þarma-
flórunni þar sem hin eðlilega þarmaflóra eyðir
þeim smátt og smátt.
ZooLac Propasta myndar þar með
skammtímavemd fyrir þarmaflómna um leið
og hún gefur góð skilyrði fyrir samsetningu á
verðandi þarmaflóm.
Til að ná bestum fyrirbyggjandi áhrifum
við colisýkingu fyrstu dagana eftir fæðingu, er
best að gefa ZooLac Propasta sem fyrst. Efnið
hefur engin áhrif á upptöku próteins úr
broddinum.
Tilraun
Skammturinn af ZooLac Propasta er 1 ml
af pasta gefíð í munn, pastanu er sprautað á
fíngur og gefið i munninn á hinu nýfædda
lambi með fíngrinum.
Eigendum tilraunabúanna var sagt frá
pastanu og hvemig ætti að nota það og fengu
einnig eyðublað til að skrá upplýsingar á.
Skráningartímabilið er frá fæðingu og þar
til lömb em sett á gras.
ZooLac Propasta er mjög gott bæði sem
fyrirbyggjandi við skitu og einnig eftir að
dýrin fá skitu.
Eigendumir vom beðnir um að gefa
lömbum undir 10 kg sem vom með skitu, 2 ml
um leið og skitan uppgötvaðist, síðan 1 ml á 8
tíma ffesti þar til skitan hætti, og einu sinni
enn eftir það. Tvöfaldan skammt átti að gefa
lömbum yfir 10 kg. Þar sem enginn bati átti
sér stað eftir að hafa notað ZooLac Propasta í
sólarhring, áttu eigendumir að hafa samband
við dýralækni. Ef einhver lömb drápust af
völdum skitu áttu eigendumir einnig að hafa
strax samband við dýralækni.
Til viðbótar við tilraunabúin, vom einnig
10 önnur sauðfjárbú sem höfðu átt í vand-
ræðum vegna skitu, sem pmfúðu ZooLac
Propasta án þess að taka þátt í tilrauninni.
Niðurstöður
Áhrif ZooLac Propasta vom skráð hjá 908
lömbum á 9 sauðfjárbúum. ZooLac Propasta
var gefíð á tímabilinu strax eftir fæðingu og
upp í 4 timum eftir fæðingu.
Á 7 af búunum fengu alls 17 lömb skitu á
tímabilinu frá einum sólarhring og upp í 2
vikum eftir fæðingu. 6 af þessum drápust, þar
af 4 frá sama búinu. Öll hin, þ.e.a.s. 11 lömb,
náðu sér eftir að hafa fengið 1-3 meðhöndlanir
með tvöföldum skammti af ZooLac Propasta,
en reyndar fékk eitt af þeim einnig Strepto-
mycin töflur.
Samantekt
Áhrifín af ZooLac Propasta vom skráð á
búum þar sem undanfarin ár höfðu verið
vandræði með skitu og slefsýki. Við notkun á
ZooLac Propasta handa nýfæddu lömbunum
hurfu þessi vandamál.
Ömggar heimildir um skitu á búunum sem
notuðu ZooLac Propasta en vom ekki með i
tilrauninni em ekki skráðar, en staðhæft er að
skituvandamálin hafí verið mun minni en
undanfarin ár. Við álítum, að megi ástæðan
fyrir því sé meðhöndlun með Zoolac Propasta.
Allir dýraeigendur sem notuðu Zoolac-
Propasta virtust mjög ánægðir með efnið.
Sjálfír emm við mjög sáttir við niðurstöðumar
og álítum að við séum komnir einu skrefí
framar í baráttunni við colisýkingar hjá
nýfæddum lömbum.
Auk þess hefúr Zoolac Propasta reynst vel
bæði fyrirbyggjandi og til lækninga á skitu í
kálfum.
Þýdd grein úr marstímariti norska blaðsins
Praksisnytt, greinin er eftir Siri Skagestad
og Freddie Helgesen.