Tónlistin - 01.10.1941, Page 11

TÓNLISTIN
7
urfræðilegt réttmæti. í þessu and-
rúmslofti þroskaðist tónlistargáfa
Árna, og verk lians bera þess eðli-
lega menjar. En hlutverk hans i
íslenzkri tónlistarsögu er með alll
öðrum og' mjög merkilegum hætti.
Þar er liann brautryðjandi.
Þegar virða á gildi andlegra af-
reka, verður að miða þau við þann
jarðveg, sem þau eru sjirottin upp
úr. Blómleg menning hlýtur einatt
að eiga sér langan aðdraganda, hún
verður að þrócist smátt og smátt,
unz liún megnar að breiða út blöð
sín. Þegar litið er á íslenzka tón-
listarmenningu um síðustu aldamót,
sést, að hún er enn með öllu óreif-
uð, innlendar tónlistarbókmenntir
þekkjast trauðla, og íslenzkir tónar
varðveitast aðallega í munnlegri
geymd. Fólkið í landinu hefir nær
engin islenzk lög til að syngja, eft-
ir að rímurnar höfðu hálfvegis ver-
ið kveðnar í kútinn af Jónasi Hall-
grímssyni. Að vísu hafði Jónas rétt
fyrir sér, er liann harðist gegn sið-
spillandi skáldskapn/'álirifum rímn-
anna, en með rímunum hlutu einn-
ig þjóðlögin að hverfa af vörum
þjóðarinnar, lögin, sem sungin voru
eða kveðin við rímnatextana, og
ekkert gat komið í staðinn fyrir
þau, enda harmar Jónas sárlega, að
engin lög skuli vera til, sem liægt
sé að syngja. Nú er það lífslögmál,
að söngvin þjóð verður að eiga lög,
sem hún getur sungið. Það lá því
i lilutarins eðli, að ómögulegt var
að útrýma rímunum með öllu; þær
lifðu víða áfram sem áþreifanleg
sönnun þess, að íslenzk þjóðlög
vora til, og þau voru ásamt gömlu
sálmalögunum sungin langt fram
eftir síðustu öld.
Er leið að aldamólum lóku alls-
konar erlend Iög, sem soðin höfðu
verið við íslenzka texla, að öðlasl
úthreiðslu; var þeim tekið fegins
hendi, og þótti upp frá því miður
„fínt“að syngja gömlu,íslenzku lög-
in, þó að mörg þessara erlendu laga
væru þá þegar gatslitin, ef svo mætti
segja, og samsvöruðu á engan liátt
íslenzkri þjóðarskapgerð, enda féllu
þau oft hörmulega illa að hinum
íslenzka texta. Af þessu hlaut að
leiða, að söngiðkun fólksins losnaði
úr tengslum við hið upprunalega,
Jijóðlega tónlistareðli og var ofur-
liði borin af útlendum, einkum
dönskum, eftirhermum og stæling-
um, sem auðvitað hjálpuðu ekki til
]æss að skerða vald Dana hér á
landi. í kjölfar þessara víðtæku en
óheppilegu áhrifa sigldi siðan jazz-
músíkin rúmum mannsaldri síðar.
Þegar litið er á allar aðstæður,
verður augljóst, að menningarsögu-
legt starf Árna Thorsteinsonar lík-
ist að mörgu leyti þrekvirki land-
námsmannsins, sem kemur að ó-
byggðu landi og óhrotinni mörk.
Landið er nú að vísu hyggt, en
mörkin stendur að mestu óhrotin
enn þann dag í dag. Árni hefir val-
ið sér stíl hugsæis og einhyggju,
framsetning hans er eðlileg og til-
gerðarlaus, línurnar hreinar og
heinar; undirstrauminn skorlir að
vísu kjmgi örlögbundinnar þróun-
ar, honum er ekki veilt úr aflhrunni
óhjákvæmilegrar framvindu, og
þjóðernisleg nauðsyn hefir ekki
Frh. á bls. 11.