blaðið - 14.09.2005, Blaðsíða 14

Útgáfufélag:
Stjórnarformaður:
Ritstjóri:
Árog dagurehf.
Sigurður G. Guðjónsson.
Karl Garðarsson.
ENN VARAÐ VIÐ
HÆKKUN LAUNA
Amorgunverðarfundi Verslunarráðs Islands sem haldinn
var í gær töluðu sérfræðingar um stöðuna í efnahagsmál-
um hér á landi. Virtust þeir allir sammála um að „veislan í
efnahagslifinu hefði þegar náð hámarki og að væntingar í hagkerf-
inu væru komnar úr takti við raunveruleikann“ eins og Vilhjálm-
ur Egilsson, hagfræðingur orðaði það. Mikil þensla er í hagkerfinu
hér á landi um þessar mundir, og lítið þarf út af að bera til að koll-
steypa verði. Mikið hefur verið rætt um hlutverk Seðlabankans og
vaxtahækkanir hans sem miða að því að minnka verðbólgu. Þessar
tilraunir hafa ekki skilað tilætluðum árangri eins og tölur um verð-
bólguþróun sýna glögglega.
Ekkert af þessu kemur á óvart og hefur ítrekað verið rætt. Það
sem er kunnuglegt við umræðuna á morgunverðarfundinum er nið-
urstaðan um stöðu kjarasamninga um þessar mundir. Menn virð-
ast sammála um að vegna þess hversu há verðbólgan hefur verið að
undanförnu, séu forsendur kjarasamninga brostnar. Það þýðir að
í kringum áramótin þarf að semja um frekari kauphækkanir fyrir
ákveðna hópa. Við þessu vara sérfræðingar um efnahagsmál við og
telja að efnahagskerfið þoli illa slíkar hækkanir. Af þessu má draga
tvær ályktanir. Annarsvegar að ákaflega óskynsamlegt sé að setja
inn ákvæði í kjarasamninga sem þýða uppsögn þeirra á slíkum
uppgangstímum. Frekar á að semja um raunverulegar kjarabætur
fyrir verkafólk, sem þola að efnahagsástandið fari örlítið út fyrir
þá ramma sem stjórnvöld setja. Þetta þarf verkalýðshreyfingin að
skoða, og skoða alvarlega.
Það kemur ennfremur ekkert á óvart að um leið og farið er fram
á kjarabætur fyrir þá lægst launuðu komi efnahagsspekingar og ráð-
leggi mönnum að fara varlega. Á sama tíma og laun einstaklinga í
„lykilstöðum“ og æðstu embættum hækka um háar fjárhæðir má
ekki hreyfa við kjörum þeirra sem minnst hafa því þá fer allt efna-
hagskerfið úr skorðum. Sú spurning hlýtur hinsvegar að vakna
hvort ástandið sé í einhverjum skorðum í dag, og hvort ekki sé kom-
inn tími til að stjórnvöld grípi til einhverra mótvægisaðgerða til að
halda efnahagslífinu innan skynsamlegra marka - jafnvel þó laun
hækki um einhverja þúsundkalla hjá þeim sem minnst hafa fyrir.
Auglýsingastjóri: Steinn Kári Ragnarsson. Ritstjórn & auglýsingan Bæjarlind 14-16,201 Kópavogur.
Aðalsími: 510 3700. Símbréf á fréttadeild: 510.3701. Símbréf á auglýsingadeild: 510.3711.
Netföng: vbl@vbl.is, frettir@vbl.is, auglysingar@vbl.is.
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins. Dreifing: íslandspóstur.
14 I ÁLIT
MIÐVIKUDAGUR 14. SEPTEMBER 2005 blaöíö
Trúlegt eða hitt þó heldur
Samúel T.
Pétursson
Síðustu vik-
urnar hafa
dunið yfir
mann myndir
frá flóðunum í
New Orleans fyrir
tveimur vikum og
árásinni á World
Trade Center í New ..............
York fyrir fjórum
árum. Um síðustu áramót dundu
á manni myndir frá harmleiknum
við Indlandshaf. I hvert sinn getur
maður aldrei annað en hrist haus-
inn lítillega og hugsað með sjálfum
sér „ótrúlegt".
Það er þó ekki svo að atburðir
sem þessir þurfi að koma fólki alveg
í opna skjöldu. í flestum þessum
tilfellum voru unnar skýrslur sem
spáðu fyrir þessum „ótrúlegu“ harm-
leikjum, þótt ekki sé hægt að útiloka
einhverja misbresti í gagnavinnslu
og rangtúlkanir. Þeir ættu því í
raun ekki að flokkast sem ótrúlegir.
1 báðum tilfellum voru sérfræðingar
búnir að spá fyrir um þá og mögu-
leikana á að þeir gerðust í raun og
veru. Af einhverjum ástæðum skirr-
ast stjórnvöld þó til að bregðast við í
tíma. Æ ofan í æ og draga þau það að
skipuleggja sig m.t.t. þess að þeir ger-
ist í raun og veru. Engu virðist skipta
hvar í heiminum gripið er niður.
Á Islandi var svipað uppi á tening-
unum þegar snjóflóðin féllu á Súða-
vík og Flateyri fyrir um ío árum
síðan. Það var ekki fyrr en í kjölfar
þessarra harmleikja að samþykkt
voru lög um varnir gegn snjóflóð-
um sem ráðist var kerfisbundið í
uppbyggingu öflugra snjóflóðavarn-
argarða til að verja byggðir á hættu-
svæðum. Voru menn virkilega bún-
ir að afskrifa snjóflóð í byggð sem
mögulegan atburð á þessum tima?
Var ekki búið að vara við afleiðing-
um þungra snjóflóða á þessar byggð-
ir áður en þessir atburðir áttu sér
stað?
En það er nánast sama hvað. Því
miður virðist alltaf þurfa harmleik
til að vekja okkur af værum blundi,
hvort sem þeir eru af náttúrunnar
eða mannanna völdum. Jafnvel með
aukinniauðlegð ogvfsindaþekkingu
virðast þjóðir heimsins alltaf ná að
99..............
Við virðumst vera
í stöðugri afneitun
gagnvart hættum
i umhverfi okkar.
sofna á verðinum að þessu leyti.
Hvernig stendur á því að við get-
um svona illa ímyndað okkur hið
„ótrúlega“ og undirbúið okkur kerf-
isbundið til að lágmarka skaðann af
harmleikjum sem þessum? Svörin
eru sennilega mörg og margslung-
in. Hluti svarsins liggur e.t.v í því
að það eru einfaldlega of margar
„ótrúlegar“ framtíðarmyndir til að
kerfið geti annað eftirspurn eftir við-
bragðsáætlunum. En er vandamálið
þá kannski tengt óskýrri forgangs-
röðun og ófullkomnum líkindaút-
reikningum?
Liggur ábyrgðin hjá sérfræðing-
unum? Geta þeir ekki metið og selt
líkurnar stjórnvöldum nægilega
sannfærandi? Eða vilja stjórnvöld
ekki hlusta?
Meginhluti ástæðunnar virðist
þó liggja í hinni þrautseigu áráttu
mannsins til að afneita hættunni.
George W. Bush sagði m.a. „Ég held
að enginn hafi séð fyrir að varnar-
garðarnir myndu bresta“ þrátt fyrir
að skýrsla þarlendra almannavarna
frá árinu 2001 hafi lýst atburðarás-
inni í ágætu samræmi við það sem
síðar gerðist.
Við virðumst vera í stöðugri af-
neitun gagnvart hættum í umhverfi
okkar. Dæmi úr umferðinni virðast
skjóta stoðum undirþað. Við trúum
t.d. aldrei að við sjálf eða einhver ná-
kominn okkur geti dáið eða örkuml-
ast í bílslysi. Það þarf alltaf harmleik
til að vekja okkur upp af þyrnirósa-
svefninum og kasta okkur inn í blá-
kaldan raunveruleikann.
Þetta er þó eiginleiki sem ábyrg
stjórnvöld mega ekki láta ná tökum
á sér. Þeim ber að hlusta á ráðlegg-
ingar ráðgjafa sinna og bregðast við
með þeim hætti sem á endanum
leiðir til þess að unnt er að bregðast
kerfisbundið og yfirvegað við ákveð-
inni hættu sem yfir vofir. Þetta
virðist ekki hafa verið gert í Banda-
ríkjunum áður en fellibylurinn reið
yfir New Orleans. Vonum að þetta
kenni þarlendum sem stjórnvöldum
annars staðar í heiminum ákveðna
lexíu og að vinna út frá þeirri for-
sendu að hið „ótrúlega" geti í raun
og veru gerst. Og auðvitað helst að
fyrirbyggja að það gerist.
Lauslega byggt á umfjöllun í
San Fransisco Chronicle
Samúel T. Pétursson
www.deiglan.com
Réttindaskrá barna -
undirstaða grunnskólastarfs
E
| kki er langt síðan að þúsund-
ir íslenskra barna komust í
I fyrstu kynni við stofnun sem
á eftir að vera drjúgur hluti af veru-
leika þeirra mörg komandi ár. Sex
ára börn eiga ekki auðvelt með að
PR*FE^I*NAIL3
íslandsmeistarakeppni
í Professionails naglaásetningum
verður haldin í húsnæði
naglaskólans að Hjallabrekku 1
í Kópavogi laugardaginn
24 september nk. Keppt verður í
french naglaásetningu og
naglaskreytingum.
sjá fram í tímann
og átta sig á þvi
hverju grunnskól-
inn muni skila
þeim eftir tíu ára
vist. Þess vegna
þarf samfélagið að
búa svo í haginn
að reynsla þeirra
af skólanum verði
þægileg og gefandi.
Nú á dögum þurfa íslensk börn
að verja bróðurparti ævi sinnar í
skólanum. Skólaár og skóladagar
Sverrir
Jakobsson
1. verðlaun:
2. verðlaun:
3 verðlaun:
vöruúttekt 100.000
vöruúttekt 50.000
vöruúttekt 25.000
Pátttökurétt hafa allir fyrrverandi
og núverandi nemendur
naglaskólans og Snyrtiskólans í
Kópavogi.
Skráning í síma 588 8300
99....................
Er ekki eðlilegt að
veita börnum rétt til að
tileinka sér ákveðna
þekkingu og þjálfun í
tilteknum grunnfögum
sem skilgreindur sé í
Réttindaskrá barna?
eru orðin fleiri og lengri en áður var.
Skólinn er hluti af lífi þeirra — ekki
bara undirbúningur fyrir lífið.
Ef við segjum að hlutverk grunn-
skóla í íslensku nútímasamfélagi sé
eitthvað annað en að vera geymslu-
stofnun fyrir foreldra sem þurfa dag-
gæslu, þá er mikilvægasta verkefni
hans að veita börnum innihaldsríka
og góða menntun og kenna þeim
ákveðna þekkingu og tækni við að
tileinka sér þekkingu. Sú menntun
nýtist þeim einnig sem þegnar í lýð-
ræðissamfélagi.
Lýðræðissamfélag snýst um þáð
að allir eiga sama rétt. Þess vegna
er það eitt mikilvægasta hlutverk
grunnskóla að bjóða öllum börnum
jöfn tækifæri til náms. Að skólinn
sé ekki upphaf dilkadráttar sem síð-
an heldur áfram allt lífið — hvað þá
dilkadráttar sem byggist á því hvaða
börn eiga efnuðustu foreldrana.
Hvert barn er auðlind og miklu
skiptir að í skólanum sé laðaður
fram styrkur barnsins. Ekkert mis-
munar jafnmikið og sama kennsla
fyrir öll börn. Þetta er hugsunin á
bak við svokallað einstaklingsmið-
að nám. En til þess að það verði
annað en bara fallegur frasi þá þarf
að brjóta upp stóra hópa og skipta
þeim niður í smærri einingar. Þann-
ig er betur hægt að sinna þörfum
hvers og eins. En það kostar víst ögn
meira en hitt, að troða frösum um
einstaklingsmiðað nám inn í aðal-
námskrá.
íslensk skólakerfi ber ennþá að
ýmsu lagi of rík merki kerfishugsun-
ar þar sem steypa á þetta unga fólk í
sama mót. Þess vegna ætti aðalnám-
skrá grunnskóla að hverfa. I staðinn
ætti að koma réttindaskrá barna. Er
ekki eðlilegt að veita börnum rétt til
að tileinka sér ákveðna þekkingu
og þjálfun í tilteknum grunnfögum
sem skilgreindur sé í Réttindaskrá
barna? Síðan má veita kennurum
og öðru fagfólki frjálsar hendur við
að móta skólastarf og meta hvern-
ig hægt sé að laða fram það besta í
hverju barni í samráði við börn, for-
eldra og forráðamenn.
Engum mundi detta það í hug að
skilgreina störf neinna einstaklinga
í samfélaginu þannig að einungis sé
minnst á skyldur en ekki réttindi.
Hið sama á að eiga við um börnin.
Sverrir Jakobsson, sagnfrœðingur
www.murinn.is