Orðlaus - 01.03.2004, Blaðsíða 19

iKASTRÍÐIÐ
ÉTTINDI
þjóðaröryggisins. Er hægt að réttlæta það að gruna
einhvern svo sterklega um að vera hryðjuverkamaður
að öll mannréttindi séu tekin af honum þartil einhver
telur að öllu sé óhætt? Hafa hugsanlegir
hryðjuverkamenn engan rétt?
í sumum tilvikum hafa ríkisstjórnir sett ný lög varðandi
öryggisráðstafanir sem brjóta á almennum
frelsisréttindum þannig að grunaðir hryðjuverkamenn
fá ekki réttláta meðhöndlun. Einnig eru dæmi þess að
hryðjuverkastríðið hafi verið notað sem afsökun til að
réttlæta aðgerðir eins og persónunjósnir, handtöku
án dóms og laga, árásir gegn fjölskyldum meintra
hryðjuverkamanna og þeirra sem styðja málstað þeirra
þó þeir styðji ekki endilega aðferðirnar sem
hryðjuverkamennirnir beita. And-hryðjuverkaaðgerðir
síðan 11. september hafa einmitt verið sakaðar um að
brjóta á borgaralegum réttindum sem og
mannréttindum. Viðbrögð alþjóðasamfélagsins við
hryðjuverkum hefur þróast í það að eftirlitið beinist
sérstaklega að útlendingum sem koma frá þeim ríkjum
þar sem hryðjuverkahópar hafa notið stuðnings. I þessu
„stríði" er það oft tilfinningahiti sem stjórnar
ákvörðunum á báða bóga og þá gleymist oft að hugsa
út I þessu almennu réttindi.
Guantanamo-fangarnir
Eitt stórt dæmi um brot í hryðjuverkastríðinu eru
Guantanamo-fangarnir. Bandaríkjamenn eru með
herfangelsi fyrir "meinta" hryðjuverkamenn í
Guantanamo á Kúbu. Þar er rúmlega 650 "meintum"
útlenskum vígamönnum haldið föngnum án þess að
réttað hafi verið yfir þeim, öllum utanaðkomandi er
haldið frá fangelsunum, og eru börn meðal fanganna.
Fangarnir eru einungis grunaðir hryðjuverkamenn en
öll mannréttindi hafa verið tekin af þeim. Fangarnir
hafa hvorki réttindi sem stríðsfangar né sem sakamenn
grunaðir um glæpi. Þessar aðgerðir Bandaríkjastjórnar
hafa verið harðlega gagnrýndar af háttsettum mönnum
innan Rauða krossins sem og diplómötum, dómurum
og almenningi. Menn telja þessar aðgerðir
óásættanlegar þar sem það eru almenn mannréttindi
hvers manns að fá sanngjörn réttarhöld og má ekki
mismuna neinum manni sökum trúar, kynþáttar, kyns
eða skoðana. Bandaríkjastjórn er þó ekki sammála
þessu og segir fangana vera vígamenn utan dóms og
laga og því sé hægt að halda þeim ótímabundið og að
Genfarsáttmálinn um meðferð stríðsfanga eigi
einfaldlega ekki við um þá. Bandarísk stjórnvöld telja
sig því hafa rétt til að halda föngunum þarna þangað
til ófriðinum lýkur, og hver veit hvenær það er.
Fangarnir voru flestir handteknir í Afghanistan árið
2001 og er fyrst núna verið að draga nokkra þeirra
fyrir dóm.
Aukið hatur
Hryðjuverkastríðið er alveg gríðarlega erfitt í
framkvæmd þar sem ógnin dreifist um allan heim og
lausnirnar á vandanum eru ekki margar. Stríðið mun
seint vinnast með hernaði einum saman og ekki heldur
með því að brjóta gegn almennum mannréttindum.
Baráttuaðferðirnar eiga að vera í samræmi við alþjóðleg
mannréttindi og mannúðarlög. Nú hefur löggæsla
aukist og ríki hafa áskilið sér þann rétt að herða öryggi
við landamæri sín og gefið stofnunum leyfi til að herða
eftirlit með innflytjendum en þar lenda ákveðnir hópar
verr í því en aðrir. Sumar þessara aðgerða eru
nauðsynlegar til þess að tryggja öryggi almennings en
margar þeirra brjóta á almennum mannréttindum sem
eiga að gilda ofar öllu, jafnvel á hættutímum.
Flóttamenn og innflytjendur hafa verið sendirtil baka
til heimalanda sinna þar sem þeir eiga á hættu að
verða drepnir, pyntaðir eða búa við annars konar
ómennska og niðurlægjandi meðferð og kynþáttahatur
hefur aukist í heiminum þar sem árásir gegn múslimum
og aröbum sem búa til dæmis I vestrænum ríkjum
verða tíðari.
Stöndum við skuldbindingarnar!
í baráttunni gegn hryðjuverkum er mikilvægast af öllu
að ríkisstjórnir baráttulandanna tryggi að þær standi
við skuldbindingar sínar bæði við borgara lands síns
og annarra. Annars eru ríkisstjórnirnar lítið betri en
hryðjuverkamennirnir sjálfir. Þær verða að tryggja það
að aðgerðir gegn hryðjuverkum virði alþjóðleg réttindi
en vinni ekki gegn þeim. Kofi Annan, ritari Sameinuðu
þjóðanna, hefur margsinnis bent á mikilvægi þess að
„það megi ekki skipta á mannréttindum fyrir baráttu
gegn hryðjuverkum." Það kemst ekki öryggi á I
heiminum nema að öllum mannréttindum sé framfylgt
sama um hvern er að ræða. Það þarf að hvetja ríki til
að skjóta ekki skjólshúsi yfir hryðjuverkamenn,
fjármagna hryðjuverkastarfsemi þeirra, hjálpa þeim
með vopn eða veita fyrrum hryðjuverkamönnum
flóttamannahæli eins og írak, Lybía, Sýrland, fran,
Libanon, Súdan, Kúba og Nicaragua hafa gert.
Það er mikilvægt að ríki heimsins vinni saman í að efla
varnir gegn hryðjuverkum. Nú á tímum er mikil þörf
fyrir milliríkjasamstarf og upplýsingaflæði á milli ríkja,
stofnana og samtaka en ekki deilur á milli
heimsveldanna eins og komu upp í kringum Íraksstríðið.
Ríkin þurfa að standa undir ábyrgð, gera málamiðlanir,
en ekki láta tilfinningar bera sig ofurliði.
Texti: Steinunn Jakobsdóttir
1
Henrý, 21 árs
Hver er varaforseti Bandaríkjanna?
Það veit ég ekki maður.
Hvað heitir fjármálaráðherra fslands og úr hvaða
flokki kemur hann?
Ekki hugmynd.
Hvað heitir biskup íslands?
Veit ekki.
Hvað getur þú sagt mér um John Kerry?
Hann er þarna að bjóða sig fram sem forseti í
Bandaríkjunum.
Hver er Berlusconi?
Hvernig spurningar eru þetta, ég veit það ekki.
Gréta, 21 árs
Hver er varaforseti Bandaríkjanna?
Ég veit ekki hver það er.
Hvað heitir fjármálaráðherra íslands og úr hvaða
flokki kemur hann?
Ekki hugmynd.
Hvað heitir biskup fslands?
Veit það ekki.
Hvað getur þú sagt mér um John Kerry?
Ekki neitt.
Hver er Berlusconi?
Veit ekki.
Rétt svör:
Hver er varaforseti Bandaríkjanna?
Dick Cheney
Hvað heitir fjármálaráðherra fslands og úr hvaða
flokki kemur hann?
Geir H. Haarde, Sjálfstæðisflokki.
Hvað heitir biskup íslands?
Karl Sigurbjörnsson
Hvað getur þú sagt mér um John Kerry?
John Kerry er frambjóðandi demókrata í
forsetakosningunum í Bandaríkjunum í nóvember.
Hver er Berlusconi?
Silvio Berlusconi er forsætisráðherra (talíu.