Bændablaðið - 11.03.2008, Qupperneq 20

Bændablaðið | Þriðjudagur 11. mars 200820
Stefán Hrafn Magnússon býr
ásamt fjölskyldu sinni við Isortoq
syðst á Grænlandi, skammt vest-
an við Hvarf. Þar rekur hann
myndalegt hreindýrabú ásamt
konu sinni, Lone Nielsen frá
Qaqortoq og tveimur börnum
þeirra, Manitsiaq John 10 ára og
Freyju Aþenu 6 ára. Býlið stend-
ur við samnefndan vog, Isortoq
sem þýðir Leiruvogur á íslensku,
þaðan eru 40 kílómetrar til næsta
byggða bóls á Grænlandi.
Stefán er ættaður úr Dalasýslu,
sonur Erlu Lárusdóttur sem fædd
var að Ytra-Fagradal á Skarðströnd,
dóttir bændahjónanna Lárusar
Alexanderssonar og Borghildar
Guðjónsdóttur.
Stefán, sem stendur nú á fimm-
tugu, ákvað þegar hann var átján
ára að gerast hreindýrabóndi og
vann markvisst að takmarki sínu
þar til hann byrjaði búskapinn við
Isortoq árið 1989, rúmlega þrítug-
ur. Hann gekk í bændaskóla, varð
búfræðingur frá Hvanneyri, var
síðan í þriggja ára starfsþjálf-
un í Noregi og Svíþjóð, ásamt
eins árs námi við hreindýrarækt-
arbraut Menntaskólans í Gällivara í
Norður-Svíþjóð.
Það getur krafist fórna að búa í
fámenni og börn þurfa að stunda
skóla
Aðspurður um það hvernig sé að
búa einn með fjölskyldunni lang-
dvölum langt frá næsta byggða bóli
á Grænlandi, svarar Stefán:
,,Við vinnum mikið átta mán-
uði ársins og maður finnur aldrei
til einangrunar eftir að alnetið og
gervihnattasíminn kom til sögunn-
ar. Þegar unnið er við ferðamennsku
og stjórnun á fólki meginhluta árs-
ins þá er ég þakklátur fyrir hverja
kyrrláta stund þótt hún geti enst í
einn til tvo mánuði.
Ef hið innra líf sem býr í mis-
munandi ríkum mæli með hverj-
um manni er í lagi, þá er engin
ástæða til að óttast fámenni. Það
getur krafist ýmissa fórna til dæmis
þegar börnin manns þurfa að stunda
nám eða skóla. Það er ekki verra en
svo að við leysum þau mál, ann-
aðhvort með því að hafa viðveru í
samfélagi annarra yfir hávetrartím-
ann og ferðast síðan á milli, einn-
ig að lengja jóla-, páska- og önnur
frí barna, sem þó setur þær kvaðir
á foreldra að heimanámi verður að
sinna.“
Grænland hafði vinalegasta
pólitíska umhverfið til að byrja
þessa ræktun
Þegar Stefán er beðinn að segja frá
dvölinni hjá Sömunum í Noregi og
Svíþjóð og þegar hann bjó í Kanada
segir hann það svo langt mál að
nægi í heila bók.
,,Í stuttu máli sagt gekk dvölin
út á það að vera viðstaddur og taka
þátt í öllum störfum við hreindýra-
ræktina. Gæslu dýranna, viðgerðir
á vélum, tólum og tækjum, upp-
setningu og viðhald á girðingum,
slátrun og notkun á tólum og tækj-
um við það. Einnig kynnti ég mér
stjórnsýslu fyrir hreindýrarækt, lög
og rétt,“ segir Stefán.
Hann fór víða til að leita fanga
um landssvæði undir hreindýra-
ræktina.
„Ég skoðaði Norður-Kanada,
Ísland og Grænland. Grænland
hafði vinalegasta pólitíska
umhverfið til að byrja þessa ræktun
í og hefur enn. Það var síðan þekk-
ing á landinu og þægilegt pólitískt
umhverfi til hreindýraræktar sem
leiddi mig til Grænlands.
Ég valdi landssvæðið við Isortoq
eftir að hafa kannað það í mörgum
leiðöngrum á árunum 1983 til1987.
Landið sem ég bý á er bæði numið
af mér og látið mér í té af græn-
lenskum stjórnvöldum, með svo-
kölluðum þinglýstum afnotarétti.
Ég keypti síðan hreindýrastofn-
inn af Ole Kristiansen, fyrsta sjálf-
stæða hreindýrabónda Grænlands,
alls 250 dýr, og flutti hingað árið
1989.“
Bústofn Stefáns telur nú milli
fjögur og fimm þúsund dýr eða
álíka fjölda og allur hreindýrastofn-
inn á Íslandi.
,,Þumalfingursreglan fyrir fjölg-
un hreindýrastofns við góð skilyrði
er tíföldun á 10 árum. Ég er nú að
lóga um það bil 1.100 dýrum úr
stofninum á ári. Í fyrstu lóguðum
við á víðavangi, síðan byrjuðum
við að senda lifandi dýr sjóleiðina
á pramma til slátrunar í lambaslátr-
unarhúsinu í Narsaq, þangað til við
byggðum okkar eigið.
Fyrsta sláturhúsið hér við Isortoq
var byggt 1993 með viðurkenn-
ingu fyrir markaðinn á Grænlandi,
síðan fór ég út í að byggja útflutn-
ingssláturhús árið 2001 og það tók
átta mánuði að fá það viðurkennt
þar sem Grænland á ekki aðild að
Evrópusambandinu. Ef þú ert í ESB
og byggir nýtt sláturhús færðu það
viðurkennt sama dag og lyklinum
er stungið í skrána.“
Með því að borða hreindýrakjöt
lengir þú lífið
„Ég markaðsset afurðirnar með
því að líta í kringum mig, tala við
kollega mína sem stunda svipaðan
rekstur, fylgist með matarvenjum
fólks og þeim breytingum sem
eiga sér stað. Það má segja að fólk
almennt í hinum vestræna heimi
þar sem efni eru góð og fólk er upp-
lýst, stefni að betri gæðum í mat og
vilji heldur borga aðeins meira fyrir
matinn. Þú lengir líf þitt og lífsgæði
að sjálfsögðu við að borða réttan
mat og með því að borða hrein-
dýrakjöt þrisvar í viku þá lifir þú
tíu árum lengur en almennt gerist
og karlmenn sem borða hreindýra-
kjöt halda reisn sinni mun lengur
en svínakjötsæturnar til dæmis.
Það eru til vísindalegar nið-
urstöður fyrir þessu. Kínverjar fundu
upp fyrir 3000 árum að með því að
borða hreindýrahorn þá virkuðu þeir
betur. Finnskur vinur minn lét efna-
greina hreindýrahorn og eiginlega
allt hreindýrið eins og það leggur sig
og þá kom í ljós að þetta með hornin
var hjátrú. Raunveruleikinn var sá
að gott var að borða ALLT dýrið og
þurrkað hreindýrablóð virkar einnig
mjög vel.
Það eru til vísindalegar sann-
anir fyrir þessu hjá Hrein dýra rann-
sóknarstofnun Finnlands í Hupio-
lampi í Norður-Finnlandi,“ segir
Stefán.
„Ég tók þátt í að koma græn-
lensku hreindýrakjöti á markað á
Íslandi með því að setja upp kjöt-
vinnslu fyrir kjötið á Húsavík. Þetta
var erfið fæðing og tók langan
tíma að fá hana í gegn. Þetta var
í tíð Guðna Ágústsonar, ég hrósa
honum ekki neitt, en sem betur fer
var skynsamt fólk annars staðar í
landbúnaðarráðuneytinu sem kunni
alþjóðleg vinnubrögð og það er
þeim að þakka að þetta tókst.
Ég seldi síðan minn hlut í þessu
en fyrirtækið sem heitir Viðbót
heldur áfram samt sem áður og
vinnur úr bæði hreindýra-, nauta-
og lambakjöti.
Helstu áherslur í búskapnum
byggjast á því að vera bæði frum-
framleiðandi og heildsali á afurð-
um, hlúa að og fylgjast grannt með
ástandi beitilands, vinna gjarnan
með grasafræðingum og vísinda-
mönnum. Fylgjast með mörkuðum
alls staðar í heiminum og vera þátt-
takandi á sem breiðustu svæði, til
að geta farið inn á nýja markaði
þegar tækifæri bjóðast.“
Íslendingar flytja út
tækniþekkingu til Grænlands en
kaupa ekkert í staðinn
„Íslendingar flytja út tækniþekk-
ingu á sviði vatnsaflsvirkjana fyrir
um tvo milljarða króna á ári til
Grænlands en eru ekki að kaupa
neitt af Grænlendingum í staðinn.
Það ætti að koma á fríversl-
unarsamningi milli Grænlands og
Íslands á öllum sviðum. Eins eru
hér möguleikar á þróun og nýsköp-
un í landbúnaði, til dæmis flytja
Grænlendingar inn 1.000 tonn af
nautakjöti á ári og gífurlegt magn
af svínakjöti.
Það er grundvöllur hér til að
setja upp mjólkur- og ostabú og
Íslendingar gætu gerst þátttak-
endur í því, en öll mjólkurvara
hér kemur frá Danmörku og
Evrópusambandinu, í þurr- og
G-mjólkurformi. Ég vil þess vegna
biðja íslenska mjólkurframleiðend-
ur að hafa samband við mig ef þeir
hafa áhuga og umframstarfsgetu og
orku til nýsköpunar í mjólkurmál-
um Grænlendinga.
Við höfum í 15 ár verið viðrið-
in ferðaþjónustu í sambandi við
veiðar bæði á landi og í vötnum,
þó svo að veiðar á hreindýrum hafi
nú ekki verið okkar hjartans mál.
Hreindýrabúskapur á Grænlandi
Ef hið innra líf er í lagi er
engin ástæða að óttast fámenni
– segir Stefán Hrafn Magnússon hreindýrabóndi í Isortoq á Grænlandi
Stefán Hrafn Magnússon býr
með svipaðan fjölda hreindýra
og allur íslenski stofninn telur.
Myndir SigAð
Lone kona Stefáns er hér að vinna
við að hluta sundur skrokkana
áður en þeir fara á markað.
Eftirspurnin eftir veiðiferðaþjónustunni er alltaf að vaxa enda vænir tarfar í boði úr hjörð Stefáns.