Bændablaðið - 01.04.2008, Blaðsíða 6

Bændablaðið | Þriðjudagur 1. apríl 20086
Málgagn bænda og landsbyggðar
LEIÐARINN
LOKAORÐIN
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 5.400 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.400.
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279 – Ritstjóri: Þröstur Haraldsson, ábm. th@bondi.is – Sími: 563 0375
Blaðamenn: Erla Hjördís Gunnarsdóttir ehg@bondi.is – Margrét Þóra Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurdór Sigurdórsson ss@bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason eh@bondi.is – Sími: 563 0303 – Myndvinnsla og frágangur: Prentsnið ehf.
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti. ISSN 1025-5621
Ábending um
heppilegan óvin
Það er dálítið undarlegt andrúms­
loft í samfélaginu þessa dagana.
Tilfinningin um það að veislunni
sé lokið breiðist ört út og nú er
hafin leitin að sökudólgunum,
þeim sem hafa komið því til leiðar
að við sjáum fram á sultartíð og
sölnaða haga.
Allt í einu gera menn uppreisn
og aka í hægagangi um götur borg­
arinnar. Þessi þjóð sem hefur látið
flest yfir sig ganga möglunarlaust
mótmælir nú með hjólbörðunum,
rétt eins og soltnir mexíkanskir
bændur sem verða að neita sér um
tortilluna sína af því maísinn er
orðinn svo dýr. Nú er kominn tími
til að finna þá í fjöru sem koma
vandræðum okkar til leiðar. Niður
með bensíngjaldið!
Það er spurt hverjir hafi gert
árás á krónuna og hvort það hafi
verið gert viljandi eða ekki. Deilt
er um hvort kenna eigi um óprúttn­
um erlendum spákaupmönnum
eða flumbruganginum í íslensku
útrásargreifunum. Sumir eru meira
að segja svo ósvífnir að halda því
fram að þetta sé allt ríkisstjórninni
að kenna.
Má ég nú ekki í fyllstu hógværð
benda mönnum á tilvalinn óvin
sem auk þess á sannanlega stóran
þátt í því hvernig efnahagsmálum
heimsins er komið? Það eru að
sjálfsögðu Kínverjar sem hafa sýnt
af sér þá óbilgirni að verða mun
fleiri en sanngjarnt getur talist
og auk þess bætt hag sinn meira
en góðu hófi gegnir. Þeir gera nú
kröfu um að fá olíu til að kynda
hús sín, knýja æ fleiri bíla og starf­
rækja verksmiðjur sem framleiða
megnið af því sem við kaupum í
búðunum okkar.
Og svo heimta þeir að fá
almennnilegan mat að éta. Þeim
nægja ekki lengur hrísgrjónin
heldur vilja úði í sig kjöti og
drekka mjólk með. Í ofanálag er
þeim illa við Dalai Lama.
Þarna er rétti óvinurinn kom­
inn. Það er bara verst hvað hann er
langt í burtu. Kínverjar hafa líka
tekið útrásargreifunum okkar svo
vel. Æjá, það er vandlifað fyrir
Ragnar Reykás þessa dagana. ­–ÞH
Mjólkurverðshækkun til bænda um þessi
mánaðamót er mikilvægur áfangi í viðurkenn­
ingu á því breytta umhverfi sem landbúnaður
heimsins þarf nú að búa við. Aðfangaverð
heldur enn áfram að hækka og áður hefur
verið rætt um á þessum vettvangi að þar sé
miklu frekar um að ræða hamfarir en eðlilega
verðþróun.
Það er alvarlegt mál þegar þarf að hækka
mjólk jafnmikið og nú er raunin. Yfir það
skal ekki reynt að draga fjöður. Hins vegar er
ágætur skilningur á þessum aðgerðum meðal
neytenda. Bændur þurftu nauðsynlega á þessu
að halda til að ekki fari illa í rekstri á búum
þeirra. Það er hins vegar afar óheppilegt að
þegar þessar miklu breytingar verða á heims­
markaði skuli á sama tíma vera verðbólgu­
spenna hér á landi. En fyrir einhverja tilvilj­
un ber þessar breytingar upp á sama tíma og
verulegur umsnúningur verður á efnahagslífi
okkar. Íslenskir fjármálamarkaður gengur í
gegnum þrengingar, eins og landbúnaður og
búvöruframleiðsla hér á landi, sem glímir
fyrst og fremst við hækkandi aðfangaverð.
Á sama tíma hellast yfir heimilin verðhækk­
anir á eldsneyti, fjármagni og matvöru. Þá er
athyglisvert að hlusta á framkvæmdastjóra
Haga koma fram í útvarpsþætti og ætla að
lækka matarreikining heimila með því að flytja
inn svína­ og alifuglakjöt, óheft. Í sama viðtali
ræddi forstjórinn um það hvernig matarkarf­
an skiptist á milli innlends landbúnaðar, inn­
lendrar iðnaðarframleiðslu og innfluttra land­
búnaðarvara. Hann benti réttilega á að önnur
vara en innlend búvara stæði undir meirihluta
þeirra útgjalda sem rynnu til matarkaupa og
tengdi það beint við gengisfall krónunnar sem
kallaði á verulega verðhækkun innfluttra mat­
væla. Í haust talaði verslunarstjóri einnar keðj­
unnar innan Haga við Bændablaðið og hvatti
til eflingar á innlendri landbúnaðarframleiðslu,
vegna mikilla hækkana erlendis. Það vantar
greinilega dálítið upp á samræmið í málflutn­
ingi þessara ágætu manna.
Bændum er fullljóst að pressan á aukinn
innflutning eykst við þær væringar í verðlagn­
ingu sem nú eru uppi. En á það skal minnt
hér að þegar hefur verið ákveðið að lækka
verulega innflutningstolla á kjötvöru sem flutt
er til landsins. Jafnframt er verið að semja
um aukinn innflutning sem verður án slíkra
gjalda. Sú aðgerð hefur þegar áhrif á verðlag.
Að þessu er unnið í samhengi við samninga­
viðræður við ESB um aðgang fyrir íslenska
framleiðslu á sömu forsendum. Það eru sem­
sagt fleiri með sömu reglur og við, engan
óheftan innflutning.
Það vill svo til að við höfum samanburð
við innfluttar matvörur sem fluttar hafa verið
inn um langan aldur án tolla. Ef marka má
málflutning þeirra sem vilja afnema tollvernd
innlendra búvara ættu þessar vörur að kosta
það sama og í nágrannalöndum okkar. En það
hafa þær ekki gert. Íslenskir neytendur hafa
undantekningalítið þurft að greiða hærra verð
en neytendur í nágrannaríkjunum fyrir inn­
flutt brauð, kornmeti, sykur og fleiri landbún­
aðarvörur. Er einhver ástæða til að halda að
öðru máli muni gegna um innflutt klúklinga­
og svínakjöt eða egg ef innlend framleiðsla á
þessum afurðum leggst af?
Íslenskur markaður hefur mikið verðþol.
Þess vegna er ekki hægt að trúa því að hér
myndi ríkja eilíf hamingja lágs matarverðs við
það eitt að tollverndin verði afnumin. Nema
kannski rétt á meðan innlend framleiðsla er að
leggja upp laupana. Hvað gerist svo?
Umræðan um „frjálsan“ innflutning á
svína­ og alifuglaafurða er oft dregin fram
sem dæmi um eitthvað annað en hefðbund­
inn landbúnað. Hvernig getur framleiðsla sem
byggist á lifandi búfé verið eitthvað annað?
Víst er að umfang þess rekstrar er mikið og
oft glæsilega uppbyggðar einingar. Íslenskir
bændur í þeim búgreinum eru í dag flestir
með hátæknilegar framleiðsluaðstæður. Í fullu
samræmi við erlenda kollega sína. Þessar
búgeinar framleiða núna um 55% af innlendri
kjötframleiðslu. Augljóst er að brotthvarf
þeirrar framleiðslu hefði stórkostleg áhrif á
alla möguleika slátrunar og kjötvinnslu í land­
inu − fyrir allar búgreinar. Og fyrir þorra
þeirra sem vinna slík störf. Víst eru búin og
bændurnir ekki margir, en veita engu að síður
fjölmörgum atvinnu við úrvinnsluna.
Það dugir ekki endalaust að slá keilur með
því að benda á íslenska búvöruframleiðslu
sem vandamál hás verðlags.
Landbúnaður skiptir máli. HB
Verðhækkanir
á mjólk
og innfluttri
búvöru
Dagana 25. og 26. febrúar sl.
héldu samtök danskra kúabænda,
Dansk Kvæg, árlega ráðstefnu
sína, Kvægkongres, um stöðu
og framtíðarhorfur í danskri
mjólkurframleiðslu, í Herning
á Jótlandi. Á ráðstefnunni var
einnig fjallað um mörg mikilvæg
fagmál greinarinnar í nokkrum
málstofum. Að þessu sinni voru
áherslusviðin: Stjórnun á frjó­
semi kúa, aðgerðir til að draga úr
kálfadauða, þættir til að styrkja
og bæta kvíguuppeldi, heilsufar
og bætt heilbrigði kúa, sjálfvirk
mjaltatækni og ör þróun í vist­
vænni mjólkurframleiðslu.
Á ráðstefnunni var lagt fram gríð­
armikið efni, sem full ástæða væri
til að koma á framfæri hér á landi.
Hér verður aðeins tæpt á fáeinum
molum. Ráðstefnuna sækja rúmlega
eittþúsund manns, − ráðunautar,
rannsóknamenn og stjórnmálamenn
en þó einkum kúabændur.
Bjartsýni og framfarahugur
Bjartsýni ríkir nú í dönskum kúabú­
skap. Í ávörpum danska landbún­
aðarráðherrans sem og formanns
kúabænda á ráðstefnunni leyndi sér
ekki að viðsnúningur hefur orðið í
ytri aðstæðum á stuttum tíma, sem
eykur mönnum bjartsýni.
Hinar stóru endurbætur (reform­
er) á landbúnaðarstefnu ESB, 1992,
1999 og 2003, sem miðuðu að því
að gera landbúnað í aðildarlöndum
sambandsins sókndjarfari og mark­
aðstengdari, koma sér vel í dag.
Samtímis hafa umhverfiskröfur
verið hertar, aukin áhersla er lögð
á velferð búfjár, þróun byggðar í
dreifbýli sett í forgang og strangar
reglur um milliríkjaviðskipti með
búvörur hafa verið settar. Allt skap­
ar þetta nú ákjósanleg sóknarfæri.
Nú eru markaðsaðstæður breytt­
ar, afurðaverð hækkar og eftirspurn
eykst. Talað er í alvöru um að auka
mjólkurkvótann í ESB um 2% frá
1. apríl 2008. Fyrir fáeinum árum
snerist umræðan á hliðstæðri ráð­
stefnu Dansk Kvæg um hvernig
unnt yrði að bregðast við boðuðum
25% tekjusamdrætti á kúabúum í
Danmörku. Umræðan nú snýst hins
vegar ekki eingöngu um hvernig
auka megi framleiðsluna, heldur
einnig hvernig skapa megi for­
sendur fyrir „mjúkri lendingu“ í
stjórnun framleiðslunnar þegar
mjólkurkvótakerfi innan ESB verð­
ur aflagt árið 2014 eða 2015. Staða
dansk mjólkuriðnaðar innan ESB
er sterk og danskir bændur horfa
því mjög til þess hvernig þeir geti
aukið framleiðsluna án þess að
ganga of langt í þeim efnum.
Forsendur „mjúkrar lendingar“
eftir að kvótinn hefur verið lagður
niður árið 2015
Innan ESB er mikið talað um virkt
eftirlit með landbúnaðarstefnu sam­
bandsins, „heilbrigðiseftirlit“, eins
og það er nefnt í ESB og þar með
í Danmörku. Þetta er sjálfsrýni og
liður í víðtækri umræðu sem á að
skapa forsendur fyrir samningum
um nýjum fjárhagsramma land­
búnaðar innan ESB fyrir tímabilið
2014­2021. Ekki liggur fyrir hvaða
þættir verða lagðir til grundvall­
ar í þeim samningum. Nefnt er
að áfram verði dregið úr beinum
stuðningi við framleiðslu, jafn­
vel að þeim stuðningi verði alveg
hætt, og hann færður í meira mæli
yfir á jarðirnar sjálfar og á nýtingu
þeirra til annarra þarfa en búvöru­
framleiðslu. Mikið er fjallað um
hvernig má ná fram „mjúkri lend­
ingu“ sem sem flestir geti sætt sig
við eftir að kvótakerið hefur verið
aflagt. Aðferðin, sem menn telja
skynsamlegasta og vilja helst fara,
er „hægfara aukning“ mjólkurkvót­
anna. Vægi þeirra til stýringar
minnkar þar með og þannig væri
helst komið í veg fyrir hugsanlegar
kollsteypur í framleiðslunni, spá­
kaupmennsku og mjólkurframleið­
endum gæfist kostur á nægum tíma
til aðlögunar, bæði rekstrar­ og
tæknilega. Einnig kom fram í máli
manna og umræðum á fundinum
að lítil hætta væri á offramleiðslu
mólkur í Danmörku þótt kvótastýr­
ingu yrði hætt, þar sem strangar
umhverfisreglur, sem þegar hafa
verið innleiddar, myndu takmarka
stór stökk í framleiðslunni.
Leiðir til að auka mjólkur-
framleiðsluna í Danmörku
Danskir kúabændur telja sig hafa
góða möguleika á að auka mjólk­
urframleiðslu sína umfram núver­
andi kvóta. Árleg framleiðsluaukn­
ing eftir hverja kú er 2 til 3%. Það
eitt dugar skammt. Aðrar leiðir sem
Danir ætla að fara eru að auka og
bæta kvíguuppeldi frá því sem nú
er og stefna að 23­24 mánaða aldri
kvígna við fyrsta burð. Fullyrt var
að spara megi sem svarar 12.000
íkr. í afskriftum, vinnu og fóðri
við að lækka burðaraldur kvígna
úr 27 í 23 mánuði. Í dag flytja
danskir kúabændur árlega út 5.000
til 10.000 lifandi kvígur til ann­
arra landa. Úr því verður dregið
verulega.
Kálfadauði í Danmörku hefur
verið rösklega 10 af hundraði und­
anfarin ár. Helmingur kálfanna
drepst við burð og hinn helming­
urinn seinna. Danskir kúabændur
stefna að því að helminga kálfa­
dauðann eftir fæðingu og reikna
með að það, ásamt því að flýta
fyrsta burði kvígnanna um 2­4
mánuði, muni geta leitt til þeirr­
ar framleiðsluaukningar sem þarf
til að mæta aukinni eftirspurn án
umtalsverðra breytinga í rekstri
búanna að öðru leyti.
GG
Breyttar markaðsaðstæður til umræðu á ráðstefnu Dansk Kvæg