Bændablaðið - 01.04.2008, Blaðsíða 8

Bændablaðið | Þriðjudagur 1. apríl 20088
Ýmislegt er á döfinni hjá Lands­
samtökum vistforeldra í sveit­
um (LVS), eins og blaðamað­
ur Bændablaðsins komst að
eftir notalegt spjall við for­
mann samtakanna, Evu Dögg
Þorsteinsdóttur, á dögunum.
Seint á síðasta ári lagði LVS
könnun fyrir félagsmenn sína
um markmið félagsins og félags­
manna sjálfra og urðu niðurstöð­
ur áhugaverðar. Einnig er félagið
á leið í átaksverkefni, sem ber
yfirskriftina „Sveitin – lærðu,
lifðu!“.
„Markmiðið með könnuninni
var að fá yfirsýn yfir störf félags­
manna, við hvers konar starfsum­
hverfi þeir hafi búið og hvað þeir
vilji fá út úr starfi LVS. Þetta var
mikil vinna, þar sem við hringdum
sjálf út í félagsmenn. En fyrir mig
var þetta mjög lærdómsríkt og gott
að fá að heyra frá félagsmönnum,
bæði það sem vel hefur gengið og
það sem miður hefur farið varðandi
vistforeldrastarfið,“ útskýrir Eva
Dögg.
Ýmiss konar vistunarfyrirkomulag
Í könnuninni kom fram að flestir
vistforeldrar eru á Suður­, Vestur­
og Norðurlandi vestra en um 75%
félagsmanna starfa sem vistforeldr­
ar í dag.
„Fólk vistar börn með ýmiss
konar fyrirkomulagi og einnig full­
orðna einstaklinga. Mjög margir
félagsmenn vista börn í sumardvöl­
um, en það er um helmingur félags­
manna. Einnig má sjá að margir eru
með börn í tímabundnu fóstri, eða
rétt tæpur helmingur. Þar sjáum við
greinilega hvaða hópar eru stærstir
innan félagsins og hvar við þurfum
að leggja áherslu á bætt starfsum­
hverfi.“
Þegar spurt var um búskap­
arhætti voru langflestir með
blandað bú eða fjárbú. ,,Mér þótti
athyglisvert hve margir vinna utan
heimilis, en það er mjög algengt að
annar maki vinni utan heimilisins
eða tæpur helmingur,“ segir Eva
Dögg og bætir við:
„Á aðeins um 30% heimila vinna
báðir heima, en ég myndi vilja sjá
fleira fólk vinna við vistforeldra­
starfið samhliða búskap, þannig
að báðir aðilar geti haft nægilegar
tekjur heima fyrir. Sýnilegt er, að
fólk er í alltof mörgum tilfellum að
fá of lítið borgað fyrir sína vinnu
sem vistforeldrar og fram kom,
að um 60% félagsmanna vita ekki
hvaða kröfur þeir geta gert. Það
verður að teljast mjög óeðlilegt og
er engan veginn það starfsumhverfi
sem við eigum að búa við.“
Vandasöm og erfið vinna
Eva Dögg bendir á það álag og þær
miklu breytingar sem verði á heim­
ilinu og hjá einstaklingnum, sem
þarfnist vistunar. Hvert tilfelli sé
einstakt á sinn hátt og beri að fara
fagmannlega að.
„Það að vera vistforeldri krefst
mikils, en þetta er vandasöm og
erfið vinna og getur skapað mikið
álag á heimilum. Ekki má gleyma
fósturbörnunum, sem eru send úr
sínum aðstæðum til okkar í ókunn­
ugt umhverfi. Það er alltaf erfitt
fyrir þau, þó svo að þau hafi búið
við mjög erfiðar aðstæður. Það er
því mjög mikilvægt að vel sé haldið
utan um málefni þessara barna og
að eftirlit og eftirfylgni verði aukin
til muna,“ útskýrir Eva Dögg.
Í niðurstöðum könnunarinnar
fannst Evu Dögg sláandi að sjá að
tæpur helmingur þeirra, sem hafa
vistað börn, hafa lent í erfiðleikum
með að koma börnunum í skóla í
sinni heimabyggð.
„Þarna er náttúrulega um klár
mannréttindabrot gagnvart þessum
börnum að ræða, sem eru ekki með
nokkru móti ásættanleg. Einnig
virðist of algengt að vistforeldrar
hafi lent í erfiðleikum vegna samn­
inga og samskipta við félagsmála­
yfirvöld, en um 30% svöruðu því
játandi. Þannig að það kom ýmis­
legt áhugavert út úr könnuninni
sem veitti mér til dæmis betri inn­
sýn í, hvað félagsmenn okkar eru
að hugsa vítt og breitt um landið.
Þetta mun án efa nýtast í okkar
góða starfi,“ segir Eva Dögg bros­
andi.
Nýtt tilraunaverkefni í bígerð
Sem fyrr segir ætlar félagið að
ráðast í átaksverkefni til eins árs,
sem ber yfirskriftina „Sveitin –
lærðu, lifðu!“, en til þess verð­
ur sótt um fjárhagslegan styrk til
Framleiðnisjóðs og hugsanlega
fleiri aðila. „Hugsunin er að efna til
samstarfssamnings við FFF (Félag
fóstur­foreldra) til eins árs og að
vinna að þeim hagsmunamálum,
sem eru sameiginleg. Þau lúta ann­
ars vegar að hagsmunum vistfor­
eldra og ekki hvað síst hagsmunum
barnanna sem koma til vistunar.
Þar er hugmyndin að skerpa mjög
á öllu því vinnuferli, sem er í kring­
um vistun hvers barns, og tryggja
fagleg og rekstrarleg starfsskilyrði
vistforeldra. Má þar m.a. nefna að
samskiptareglur varðandi sveitar­
félög og ríki verði skýrðar, teym­
isvinnu kringum hvert barn komið
á, skólaúrræði tryggð, trygginga­
mál vegna barnanna samræmd, sér­
fræðiþjónusta skilgreind nánar og
tryggð og að kostnaðarþættir vegna
barnanna; fatnaður, tómstundir,
læknisþjónusta, sumarvinna ungl­
inga o.fl. látið lúta samræmdum
aðferðum. LVS mun einnig ein­
beita sér að kjaramálum og innri
málefnum félagsins, svo það er af
nógu að taka,“ útskýrir Eva Dögg
Þorsteinsdóttir.
ehg
Ásókn bænda í lán hjá Byggða­
stofnun hefur aukist mjög und­
anfarin misseri. Síðastliðnar
vikur hefur í vaxandi mæli
borið á því að bændur leiti til
stofnunarinnar og umsóknir frá
þeim hafa sjaldan verið fleiri en
nú. Það virðist einkum stafa af
því að aðgengi bænda að lánsfé
í bönkum er nú ekki eins gott og
verið hefur undanfarin ár, auk
þess sem vaxtakjör lána hafa
hækkað mjög mikið.
Aðalsteinn Þorsteinsson forstjóri
Byggðastofnunar segir að stofn­
unin hafi ekki sinnt landbúnaði
mikið fram til þessa ef frá er talið
að hefð er fyrir því innan hennar
að lána til ferðaþjónustu bænda og
eins var á árum áður töluvert um
að stofnunin lánaði afurðastöðv­
um. „Enn eru nokkrar afurðastöðv­
ar í viðskiptum við okkur, en það
er frekar á undanhaldi og virðist
rekstrarumhverfi þeirra nú vera
mun betra en áður var, enda hefur
orðið mikil hagræðing þar að und­
anförnu,“ segir Aðalsteinn. Málefni
loðdýrabænda voru löngum inni á
gafli Byggðastofnunar að tilhlutan
stjórnvalda, en undanfarin misseri
hefur betur árað í þeirri grein en
oft áður, að refarækt undanskilinni.
Þannig hafa verð á skinnum hækk­
að verulega það sem af er þessu
ári.
„Það er áberandi nú að fjöldi
umsókna til Byggðastofnunar um
lán frá bændum hefur aukist jafnt
og þétt. Þar má nefna að bændur
eru að fjárfesta í mjólkurkvóta og
eins hefur mikið verið um end­
urnýjun fjósa,“ segir hann.
Eftir að Lánasjóður landbún­
aðarins var lagður niður fyrir
fáum árum var sú breyting gerð
á reglum um stofnunina að henni
er nú heimilt að lána til hefð­
bundins landbúnaðar. Áður var
slíkt einungis gert í tengslum við
uppbyggingu ferðaþjónustu. „Við
höfum tekið eftir því á allra síð­
ustu mánuðum að mikil fjölgun
hefur orðið í lánsbeiðnum frá
bændum. Má vera að skýringin
á því sé sú að viðtökur bankanna
hafi eitthvað breyst, að þeir standi
meira á bremsunni en áður, en
einnig hafa vaxtakjörf á útlánum
til bænda hækkað mjög að und­
anförnu,“ segir Aðalsteinn.
Landbúnaður er klárlega
byggðamál
„Landbúnaður er að mínu viti
klárlega mikið byggðamál og
þau svæði þar sem byggð á hvað
mest undir högg að sækja og með­
altekjur eru hvað lægstar eru flest
hver mjög háð landbúnaði því þar
er landbúnaður oft aðalatvinnu­
greinin. Það er því í raun og veru
mjög eðlilegt að stofnunin komi
að þessari atvinnugrein,“ segir
Aðalsteinn.
Hann segir það mikið áhyggju­
efni að mörg bú séu afar skuld­
ug um þessar mundir, enda hafi
margir bændur, einkum kúabændur
lagt út í umfangsmiklar og kostn­
aðarsamar fjárfestingar, m.a. end­
urbyggingu fjósa og þá hafa margir
lagt út í kaup á mjólkurkvóta, auk
þess sem verð aðfanga hefur hækk­
að verulega „Búum er að fækka,
en þau stækka og því fylgir mikil
fjárfesting og skuldsetning, því
hafa bændur nú aukna þörf fyrir
lánsfé og fyrir því finnum við af
fullum þunga.,“ segir Aðalsteinn.
Hann bendir líka á að kynslóða­
skipti á búum séu kostnaðarsöm
og kalli á skuldsetningu Það sé
þó rétt að hafa í huga að umræð­
an um landbúnaðinn sé að breytast
og nú sé offramleiðsla landbún­
aðarvara ekki það vandamál sem
veki áhyggjur heldur miklu fremur
hugsanlegur skortur á matvælum.
Landbúnaðurinn eigi vissulega
sóknarfæri bæði í hefðbundnum
greinum og nýjum búgreinum
eins og kornrækt sem hafi sýnt sig
að hægt sé að stunda með ágætis
árangri víða um land. Það sé ekki
síst mikilvægt nú þegar kjarnfóð­
ur og áburður hafa stórhækkað í
verði.
Geta Byggðastofnunar til að
sinna landbúnaðinum að þessu
leyti takmarkast við útlánaheim­
ildir stofnunarinnar eins og þær
eru ákveðnar í fjárlögum hverju
sinni, og því er alveg ljóst að ekki
verður hægt að sinna öllum þeim
beiðnum sem kunna að berast
stofnuninni. Aðalsteinn segir að
fara verði varlega að þessu leyti,
og geri stofnunin skýrar kröfur
um vandaðar og raunhæfar rekstr­
aráætlanir frá bændum er sýni
getu búanna til að standa undir
þeim skuldbindingum sem á þeim
hvíla. Það sýnist raunar ljós að
einhver bú eru orðin það skuldsett
nú þegar að mikill vafi leikur á
rekstrarhæfi þeirra við óbreyttar
aðstæður. Það segir Aðalsteinn
mikið áhyggjuefni. ­MÞÞ­
Aðgengi að lánsfé í bönkum ekki eins gott og áður og vextir hærri
Bændur sækja í auknum mæli í lán hjá Byggðastofnun
Ásókn bænda í lán hjá
Byggðastofnun hefur aukist
mikið að undanförnu, segir
Aðalsteinn Þorsteinsson for-
stjóri. Hann telur að bankar
standi meira en áður á brems-
unni varðandi útlán og eins
hafi vaxtakjör á útlánum
bænda hækkað mikið sem
líklegast er að skýri aukinn
fjölda lánsbeiðna bænda til
Byggðastofnunar.
Krefst mikils að vera vistforeldri
Eva Dögg Þorsteinsdóttir formaður Landssamtaka vistforeldra.
Gunnar Björnsson, bóndi á
Sandfelli í Öxarfirði, fer um með
sónar og telur fóstur í kindum
alveg frá Siglufirði og austur allt
Norðurland og á Austurlandi.
Hann hefur verið manna dugleg­
astur við að vekja athygli á þeim
mikla skaða sem bændur verða
fyrir vegna fósturdauða, einkum
hjá gemlingum. Þessi fósturdauði
er þannig að þegar fóstrin deyja
eyðast þau en koma sárasjaldan
niður þannig að menn urðu ekki
varir við fósturdauðann fyrr en
farið var að telja fóstrin með són­
artæki fyrir nokkrum árum.
Gunnar segir að fósturdauðinn
sé ekkert meiri í ár en undanfarin ár
en þar sem hann kemur segir hann
ástandið verra nú en áður. Hann
segist hafa verið við fósturtaln­
ingu í ein fimm ár og allan þann
tíma orðið var við fósturdauðann
og tilkynnt um hann til dýralækna
og annarra yfirvalda en enginn hafi
hlustað á sig.
,,Margir hafa bent á að bólusetja
ærnar skömmu fyrir fengitíma en það
hefur reynst lítils virði og ég hef alls
enga trú á selen gegn fósturdauða hjá
gemlingum. Bændur hafa gert ýmsar
tilraunir með selen og steinefni og
fleira en það ber engan árangur. Þá
er sú kenning uppi að baktería sem
kettir bera með sér valdi fósturdauð­
anum. Síðan venjist ærnar honum
og því sé allt í lagi hjá tveggja ára
kindum og eldri þótt dæmi sé um
fósturlát hjá eldri ám. En ég tel að
það sem kom upp á Möðrudal í vetur
afsanni þessa kenningu. Þar eru engir
kettir en samt drápust fóstur í 110 ám
af 250 sem á bænum eru. Það er líka
greinilegt að fleira en eitt getur valdið
þessum fósturdauða,“ segir Gunnar.
Hann segir að nú loks sé hafin
alvöru rannsókn á þessu fyrirbæri.
Matvælastofnun og yfirdýralæknir
séu búin að taka sýni af nokkrum
bæjum og segist Gunnar bera vonir
til þess að lyf finnist gegn þessu
fári. Halldór Runólfsson yfirdýra­
læknir hefur sagt að tekið verði
á málinu af festu og að sauðfjár­
bændur og Matvælastofnun sam­
einist um umfangsmikið verkefni
til að finna skýringuna.
Ekki hefur farið fram nákvæm
talning á fjölda þeirra gemlinga­
fóstra sem drepist hafa í ár eða í
fyrra. Gunnar slær á að á annan tug
þúsunda fóstra hafi drepist í fyrra.
Á 35 bæjum sem hann skoðaði í
fyrra var tjónið 40 lömb eða fleiri.
Það svæði sem Gunnar fer um með
sónarinn er um það bil þriðjungur
landsins.
,,Ef ekki finnst lyf við þessu
mjög fljótt þá getum við sauðfjár­
bændur nú bara hætt búskap,“ sagði
Gunnar Björnsson.
S.dór
Getum hætt búskap ef
ekki finnst lyf við fóst­
urláti í gemlingum
− segir Gunnar Björnsson fósturtalningamaður