Bændablaðið - 22.10.2009, Blaðsíða 8

8 Bændablaðið | fimmtudagur 22. október 2009
Umhverfisvænir orkugjafar eru til rannsóknar hjá Siglingastofnun
Framtíðarsýnin á repjufræ
– árangurinn fyrsta árið hefur fullkomlega staðist væntingar
Síðsumars árið 2008 var rann-
sóknarverkefni á vegum Sigl-
ingastofnunar hrundið af stað
þar sem ætlunin var að leita svara
við því hvort vetrarrepja næði
þroska á Íslandi; hvort íslenska
vor- og sumarbirtan gæti skilað
svipuðum árangri og hin heitu og
löngu sumur í Norður-Evrópu.
Er verkefnið liður í markmiðum
samgönguáætlunar stjórnvalda
árin 2007-2010, þess efnis að
Siglingastofnun finni umhverfis-
vænan orkugjafa sem geti leyst af
hólmi núverandi orkugjafa fiski-
skipaflotans, dísilolíuna. Reiknað
er með að verkefnið sé til þriggja
ára í það minnsta og ekki er ólík-
legt að framhald verði á.
Rannsóknar verkefni
Siglinga stofnunar
Jón Bernódusson, verkfræðingur hjá
Siglingastofnun, hefur veg og vanda
af repjuverkefninu, en það er unnið í
samstarfi við Landbúnaðarháskólann
á Hvanneyri og nokkra bændur víðs
vegar um land. „Siglingastofnun
skoðaði marga valkosti og nið-
urstaðan varð að setja af stað þetta
rannsóknarverkefni um ræktun á
vetrarrepju og í framhaldinu að
pressa fræ hennar til vinnslu á repju-
olíu. Í raun var þetta spurningin um
hvort hægt væri að rækta vetrarrepj-
una með svipuðu sniði og gert er í
Norður-Evrópu og bera saman upp-
skerumagn,“ segir Jón.
„Við settum okkur í upphafi
í samaband við sérfræðinga hjá
Landbúnaðarháskóla Íslands og
gerðum með okkur samning um
framgang þessa verkefnis sem við
köllum Umhverfisvænir orkugjaf-
ar. Ákveðið var að fara af stað með
ræktun á níu stöðum kringum landið
og skyldi hver staður leggja til einn
hektara í verkefnið. Lagt var upp
með að ræktunin skyldi fara fram
með þremur mismunandi aðferðum;
í fyrsta lagi var sáð í akra sem yrðu
plægðir, þá í akra þar sem fræjunum
var dreift á jörðina og loks í akra
þar sem mikill sandur var í jörðinni.
Skoða átti hvort það myndi nægja
að dreifa fræjunum og einnig hvort
þessi fræ kæmu til greina til land-
græðslu á sandsvæðum. Bændur
tóku þessu mjög vel og erum við
mjög þakklátir fyrir þeirra jákvæðu
viðbrögð.“
Ræktunin fullkomlega
staðist væntingar
Jón segir að sérfræðingar Landbún-
aðarháskólans hafi tekið að sér
undirbúning, sáningu og eftirfylgni
með vexti repjunnar. „Uppskeran
var í höndum bænda sjálfra en
Siglingastofnun hefur unnið úr
öllum upplýsingunum og metið nið-
urstöður úr ofangreindu. Ræktunin
hefur fullkomlega staðist væntingar.
Bændur sáðu í lok síðasta sumars og
fór jurtin í dvala yfir veturinn. Þegar
vora tók fór jurtin aftur af stað og um
miðjan júní sl. mátti sjá gular breiður
repjujurtarinnar á þeim stöðum þar
sem tilraunin fór fram. Það sem mest
hefur komið okkur á óvart er að við
erum að fá jafnvel meiri fræ af hverj-
um hektara hér á landi en bændur
í Norður-Evrópu. Það sem vekur
sérstaka athygli hér er að uppskeru-
magn er mest á Ósum sem er nyrsti
bærinn í verkefninu; staðsettur rétt
við heimskautabaug – norðan við
Hvammstanga. Þar fengust 5.150 kg
á hektara. Þetta sýnir að þessi ræktun
á heima hér á landi. Spurningin er
hvort birtan yfir sumartímann hafi
þessi áhrif en vitað er að jurtin þrífst
að mestu á birtu sólar, koltvísýringi
(CO2) og næringu úr jarðveginum.“
Hvernig virkar
repjuolían sem orkugjafi?
„Til þess að repjuolían geti nýst sem
orkugjafi, t.d. á skipavélar, þarf að
blanda í jurtaolíuna tréspíra og sóda.
Þessi efni sjá til þess glyser ólið í
olíunni sest á botninn og auðveldar
hreinsunina úr olíunni. Eftir stend-
ur bíódísillinn sem nota má á allar
dísilvélar og bíódísillinn er full-
komlega sambærilegur orkugjafi og
jarðefnadísill. Munurinn hér er að
bíódísillinn er gerður úr lífrænni jurt
en jarðefnadísillinn er framleiddur
úr þúsund ára rotnandi jurtaleifum.
Bíódísillinn myndi verða ákjósan-
legur valkostur fyrir útgerðina og þá
sérstaklega vegna þess að bíódísill-
inn mengar þegar á heildina er litið
um 80% minna en núverandi jarð-
efnadísill flotans – og fer mun betur
með vélarnar. Af þessu má ráða að
rannsókn okkar er á réttri leið. Svo
má náttúrulega nota bíódísilinn á
hvaða dísilbíl sem er sem og dísil-
vinnuvélar til sveita,“ segir Jón og
bætir því við bíódísill úr repjuolíu
skili sama afli og venjuleg dísilolía
og munur á eyðslu er varla mark-
Starfsmenn repjuverkefnisins og forstjóri Siglingastofnunar Guðbjartur Einarsson vélfræðingur og framkvæmdastjóri Véltaks (vinnur nú að smíði emstrunar-
búnaðs fyrir Siglingastofnun), Hermann Guðjónsson, forstjóri Siglingastofnunar Íslands, Jón Bernódusson með repjuolíu og Ásgeir Valhjálmsson, aðstoðarmaður.
Pálmi Stefánsson, starfsmaður Siglingastofnunar, var ekki viðstaddur þegar blaðamaður var á ferðinni. myndir | smh
Þegar repjufræin koma af akrinum
eru þau þurrkuð í 7% raka. Jón
Bernódusson sigtar hér repjufræin
ásamt aðstoðarmönnum sínum
Guðbjarti og Ásgeiri.
Fræin eru svo sett í olíupressu og olían pressuð úr þeim (35-38%) við 40°C.
Hratið eða fóðurmjölið er verðmæt fóðurkaka sem nota má til fóðrun ar t.d.
nautgripa, svína, fyrir sauðfé eða í fiskeldi.
Olían er svo hreinsuð með síum eða
skilvindu. Olían sem kemur úr press-
unni er nefnd kaldpressuð olía og er
fyrirtaks matarolía. Ef nota á hana til
matargerðar er hún hreinsuð með
mjög fínum síubúnaði.
Olían sett í emstrun. Tréspíra og
sóda er blandað saman við olíuna
í þeim tilgangi að taka glýserólið
úr olíunni.
»