Bændablaðið - 22.10.2009, Blaðsíða 26

18. tölublað 2009 Fimmtudagur 22. október
Næsta tölublað Bændablaðsins kemur út
5. nóvember
Í Yambuk í vesturhluta Victoriu-
fylkis í Ástralíu er starfræktur
hestabúgarður þar sem íslensk
hross eru ræktuð af mikilli
ástríðu. Amy nokkur Haldane
fer fyrir þessum búrekstri ásamt
systur sinni Theu, en þar er bróð-
urpartur allra íslenskra hrossa
í Ástralíu eða um 60 talsins.
Heildarfjöldi íslenskra hrossa í
landinu er ekki nema um 80, sem
er þó nægilegur fjöldi til þess að
halda úti félagsskap um rækt-
un á íslenska hestakyninu. Amy
er forseti félagsins (Australian
Icelandic Horse Association),
en hún kom til Íslands síðasta
sumar til að kaupa stóðhest og
sat að auki sumarnámskeið við
Hólaskóla.
Féll fyrir töltinu og skapinu
Amy segist fyrst hafa komist í
kynni við íslenska hesta árið 2005.
Þá lést frændi hennar og eftirlét
föður hennar 34 íslensk hross sem
hann hafði ræktað. Frændi hennar
hafði árið 1996 flutt inn til Ástralíu
átta ungar íslenskar hryssur og einn
fola frá Danmörku. Þegar hann dó
bjó Amy á Nýja-Sjálandi þar sem
hún stundaði búskap með hjart-
ardýr og nautgripi. „Upp kom sú
umræða hvað skyldi gera við hjörð-
ina og við Thea systir mín veltum
upp þeim möguleikum sem voru í
stöðunni; annað hvort að reyna að
finna kaupanda að allri hjörðinni
eða hella sér út í ræktun og sölu
á íslenskum hestum. Þegar systir
mín kom svo í heimsókn til Nýja-
Sjálands fórum við á hestabúgarð
í nágrenni við býlið okkar, en
þar vissum við að væru íslensk-
ir hestar. Eigendurnir, Christel og
Richard Vinbrux, höfðu tekið hest-
ana sína með sér þegar þau fluttu
frá Þýskalandi. Á þessum búgarði
fer fram töltþjálfun og þar gátum
við riðið út og endurnýjað kynni
okkar við íslenska hestinn, sem við
höfðum ekki riðið í nærri 15 ár.
Eftir að hafa upplifað tölt íslenska
hestsins má segja að ekki hafi verið
aftur snúið, en við vorum líka mjög
heillaðar af skapgerð hestsins. Við
ákváðum því að láta slag standa og
sjá hvernig gengi í ræktuninni.“
„Það er óhætt að segja að í upp-
hafi hafi mikið þurft að gera og
læra, en við komumst fljótt upp á
lagið með flesta hluti og fundum
okkur vel í þessu nýja verkefni. Við
byrjuðum á því að DNA-prófa og
merkja alla hjörðina. Síðan fluttum
við hrossin til okkar, en þau höfðu
verið geymd í talsverðri fjarðlægð
frá búgarðinum sjálfum. Fyrsta árið
fengum við 17 folöld. Frændi okkar
hafði verið veikur talsvert lengi
og því ekki haft tök á því að þjálfa
hrossin. Megnið af hjörðinni þurfti
því á almennilegri þjálfun að halda
og árið 2007 fengum við vini okkar
frá Nýja-Sjálandi og Þýskalandi til
að hjálpa við að koma þjálfuninni af
stað. Á síðasta ári stofnuðum við svo
samtök Ástrala sem eiga íslenska
hesta (Australian Icelandic Horse
Association) og ég er forseti þess
félags. Í Ástralíu eru nú um 80 hrein-
ræktuð íslensk hross og erum við
með um 60 af þeim. Afgangurinn
dreifist á svæði frá Vestur-Ástralíu
til Queensland.“
Þær systur lögðu leið sína á
Equitana Asia Pacific-hesta sýn ing-
una í Melbourne á síðasta ári og
tóku með sér tvo hesta. Mikill áhugi
var á íslenska hestinum á sýningunni
og segir Amy að fótaburður íslenska
hestsins hafi vakið mikla kátínu og
að fólk hafi verið afar undrandi á
því að þetta væru allt náttúrulegar
gangtegundir. „Ég myndi hafa mjög
gaman af því að skipuleggja sérstaka
sýningu með íslenska hestinum – og
jafnvel áströlskum tegundum líka,
sem hafa gangtegundir – þar sem
lögð væri áhersla á gang íslenska
hestsins og fjölhæfni. Í nóvember
á síðasta ári héldum við fyrstu
þjálfunarnámskeiðin og Herdís
Reynisdóttir kom sem gestaleiðbein-
andi frá Íslandi. Núna erum við
með í það minnsta 10 hross sem við
getum lagt á.
Á þessu ári höfum verið með
15 hross í þjálfun. Karen Woodrow
frá Íslandi var með þau undir sinni
handleiðslu í sex mánuði ásamt því
að sjá um byrjendanámskeið í reið-
mennsku. Við vonumst svo til að
geta haft íslenskan tamningamann
að störfum hjá okkur á hverju ári,
bæði til að þjálfa okkar eigin hross
og annarra sem hafa keypt sér
íslenska hesta. Það eru vissulega til
tamningamenn hér í Ástralíu sem
fást við gangtegundir, en það er
þægilegra að hafa tamningamann á
bænum en að þurfa senda hrossin í
burtu.“
Sótti hingað stóðhest í sumar
„Ég var tvo mánuði á Íslandi í
sumar og sat sumarnámskeið við
Háskólann á Hólum. Svo ferðaðist
ég hringinn í kringum landið og
hitti hestafólk með það fyrir augum
að kaupa stóðhest til að flytja út
til Ástralíu. Við keyptum Hauk frá
Stuðlum, 7 vetra verðlaunahest. Ég
var að leita að góðum ganghesti,
með góða ættarsögu, létt tölt og
góða skapgerð – sem myndi ná
augum áhorfenda á sýningum sem
við sæktum. Markmið okkar er að
rækta þægilega reiðhesta með gott
náttúrulegt tölt og skap. Við erum nú
með gott úrval af hestum sem ættu
að skila okkur afkvæmum sem henta
mismunandi knöpum og aðstæð-
um,“ segir Amy. Hún er afar hrifin
af Íslandi og þykir landið fallegt.
„Það má auðveldlega sjá hvernig
náttúran, veðrátta og landslag hafa
mótað íslenska hestinn í rás tímans.
Við viljum varðveita hinn náttúru-
lega styrk, heilbrigði og upp að vissu
marki sjálfstæði íslenska hestsins.
Það er áhugaverð tilraun að mark-
aðssetja „nýtt“ hestakyn í landi þar
sem mörg eru fyrir. Víða grassera
fordómar og fólk skortir víðsýni í
þessum heimi sem hrossaræktin er.
Þannig hefur stærð íslenska hests-
ins sums staðar ekki þótt merkileg,
en við lítum svo á að það sé einn
af aðal kostum tegundarinnar og
þess vegna sé hann svo heppilegur
reiðhestur fyrir fjölskylduna. Þá er
hann auðvitað einstaklega fjölhæfur
og ætti að falla vel að lífsstíl Ástrala.
Þeir hafa reyndar dálæti á því að
rækta saman ólík kyn en við gerum
okkar besta til að koma í veg fyrir að
það gerist með íslenska hestinn.“
Vön margvíslegum búrekstri
Amy segist hafa flutt aftur til
Ástralíu fyrir tveimur árum með
syni sína tvo. „Ég ákvað að einbeita
mér að fullu að hrossaræktinni með
systur minni. Ég er vön búrekstri
enda alin upp við landbúnað á býli
foreldra minna, en þau hafa stund-
að búskap með nautgripi, geitur og
lamadýr og núna líka með vatna-
vísunda. Þau eiga fyrirtækið Shaw
River Buffalo Cheese og framleiða
ferskan mozzarellaost, jógúrt og
nokkrar tegundir af hörðum osti.
Vísundunum semur bara býsna
vel við íslensku hestana,“ segir
hún. „Við helguðum okkur reyndar
algjörlega lamaræktuninni í nokk-
urn tíma. Við fluttum þá til Nýja-
Sjálands í átján mánuði til að sjá
um 300 lamadýr sem pabbi minn
og frændi höfðu flutt inn frá Chile.
Á þeim tíma tókst að breyta reglu-
gerðum þannig að við gátum flutt
inn 500 dýra hjörð til Ástralíu með
flugvél. Til ársins 2001 eyddi ég
svo talsverðum tíma í umsvif vegna
lamaræktunarinnar – m.a. við það
að koma á fót starfsemi í Bretlandi.
Þegar ég kom svo aftur til Nýja-
Sjálands hófum við maðurinn minn
búskap með hjartardýr og nautgripi
í samstarfi við foreldra hans.“ Amy
starfaði einnig á ferðaskrifstofu um
skeið og hóf svo nám í dýralækning-
um, en barneignir hafa aðeins hægt á
því ferli – eins og hún orðar það.
Það var ekki fyrr en á síðasta ári
sem markaðssetning á íslenska hest-
inum hófst í Ástralíu. „Við tókum
okkur góðan tíma til að temja nokk-
ur hross fyrst, í það minnsta eitt úr
hverjum ættboga, svo við gætum
betur áttað okkur á því hverjum við
vildum halda í framtíðinni. Þá vild-
um við líka kynnast hjörðinni betur
áður en við færum að markaðssetja
eða selja úr ræktuninni. Við feng-
um þó góð viðbrögð og fólk sýndi
íslenska hestinum mikinn áhuga.
Margir sem tala við okkur þekkja
nú þegar til íslenska hestsins og hafa
jafnvel átt hesta þar sem þeir hafa
búið í Evrópu. Þeir vita því alveg
hversu frábærir þeir eru. Eitt stærsta
vandamál okkar er samkeppni við
önnur kyn. Þá háir það okkur dálít-
ið að við höfum svo margar merar
hlutfallslega í hjörðinni, sem við
þurfum að nota í ræktuninni, en fáa
reiðhesta og fáa þeirra í þjálfun. Á
þessu ári höfum við þó haft fimm
geldinga sem eru nógu gamlir til að
vera þjálfaðir. Viðskiptavinirnir vilja
fremur kaupa þjálfuð íslensk hross
og í Ástralíu eru fá í boði sem hafa
fengið almennilega þjálfun.“
Spennandi tímar framundan
Amy segir að það sé alls ekki auð-
velt fyrir ástralska ræktendur að
fjölga ættbogum og auka fjölbreytni
í hjörðinni. „Innflutningsgjöld á hest
frá Íslandi til Ástralíu eru mjög há,
eða um 30.000 ástralskir dalir (um
3,4 milljónir íslenskra króna) og
að auki þarft þú að finna rétta hest-
inn! Þegar hægt verður að flytja inn
sæði – og við verðum búin að þróa
lagaumhverfi þar að lútandi – verð-
ur mun hakvæmara fyrir okkur að
stunda okkar ræktunarstarf. Við
erum með mjög góða sæðingamenn
hér sem við gætum þá farið að nýta
sem skyldi.“
„Sem stendur einbeitum við
okkur að því að rækta, markaðssetja
og selja hrossin,“ segir Amy um
framtíðaráformin. „Þegar fram líða
stundir, þegar við erum komin með
nægilega marga reiðhesta, munum
við fara að bjóða upp á reiðnámskeið
og kennslu í meira mæli. Við höfum
verið með fá hross í sölu ár hvert,
en nokkur fjölgun varð þó á síðasta
ári. Við sjáum það fyrir okkur sem
langtíma markmið að geta skapað
einhvers konar blöndu úr öllum þátt-
um búrekstrarins í því skyni að laða
til okkar ferðafólk sem á leið hjá.
Vísundaræktunin og ostaframleiðsl-
an, ásamt íslensku hestunum, ætti að
geta orðið talsvert aðdráttarafl. Ég
er einnig farin að flytja inn íslensk-
ar hestavörur til Ástralíu og vona að
það geti orðið farsæl hliðargrein við
hrossaræktina.“
Þeim sem vilja hnýsast aðeins
meira í ræktun þeirra systra í Ástralíu
er bent á að skoða vefinn þeirra á
slóðinni www.icelandichorses.com.
au -smh
Íslensk hross
í Ástralíu
Friður og
frumkraftar í
Skaftárhreppi
Þann 24. september var
fé lagið Friður og frum-
kraftar formlega stofnað á
Systrakaffi á Kirkju bæjar-
klaustri. Tilgangur félagsins
er að efla byggð í Skaft ár-
hreppi, fjölga atvinnutæki-
fær um og standa vörð um
þau sem fyrir eru ásamt því
að styrkja markaðsstöðu og
ímynd Skaft ár hrepps.
„Vinnan við þetta byrjaði
fyrir rúmu ári og hefur gengið
mjög vel. Klasinn er styrktur
af Vaxtar samningi Suðurlands
og er ekki einsdæmi hérlend-
is. Það er ýmislegt í deiglunni,
nú er unnið að sam eiginlegri
heimasíðu og markaðsáætlun er
komin á gott skrið. Næstu skref
fjalla um það hvernig við ætlum
að koma okkur á framfæri. Það
er búið að búa til merki félags-
ins og það er komin góð mynd
á markmið í kringum verk-
efnið. Það stendur til að aðilar
innan verkefnisins verði með
samræmt kynningarefni en við
erum í samstarfi við markaðs-
skrifstofu Suð ur lands,“ segir
Sandra Brá Jóhannsdóttir, verk-
efnisstjóri Friðs og frumkrafta.
Stofnfélagar Friðs og
frumkrafta eru 15 tals-
ins; Ferðamálafélag Skaft-
árhrepps, Ferðaþjónustan
Hunku bökkum ehf., Glæðir
ehf./Klausturbleikja, Hótel
Geirland ehf., Hótel Klaustur/
Bær hf., Hótel Laki, Efri
Vík ehf., Islandia Hotel
ehf./Hótel Núpar, Hrífunes/
Borgar ehf., Íslenskir fjalla-
leiðsögumenn ehf., KBK
ehf., Kirkjubæjarstofa ses.,
Seglbúðir/Geilar ehf., Sjó birt-
ingssetur/Laxfiskar ehf., Skaft-
ár skáli/E.Guðmundsson ehf.,
Systra kaffi ehf., Skaftáreldar
ehf. og Skaft ár hreppur. ehg
Íslenskir hestar ásamt vísundakálfi í áströlskum bithaga.
Amy, sonur hennar Valin og elsti stóðhestur þeirra Galdur. mynd | birgitte heyer
Að stytta
sér leið
Styrmir Kári heitir sá sem sendi
okkur þessa mynd ásamt svohljóð-
andi frásögn: „Ég fór og aðstoð-
aði við að smala túnin á Heiðarbæ
2 í Þing valla sveit um helgina og í
öllum æsingnum þegar verið var
að reka féð inn í hús ákvað þessi
lambhrútur að stytta sér leið í
gegnum vörubílsdekk, en það vildi
ekki betur til en svo að hann sat
pikkfastur í felgunni, smölunum
og öðrum áhorfendum til mikillar
skemmtunar (þó það sé kannski
illkvittni að hlægja að greyinu). En
allt er gott sem endar vel og það
tókst að losa hann fyrir rest og
hann kemst því í sláturhúsið í tæka
tíð.“