Bændablaðið - 10.11.2011, Blaðsíða 30

30 Bændablaðið | fimmtudagur 10. nóvember 2011
Markaðsbásinn
Þann 12 október sl. kynnti
framkvæmdastjórn ESB til-
lögur að breytingum á landbún-
aðarstefnu sambandsins (Common
Agricultural Policy eða CAP).
Um það bil 40% útgjalda ESB
eru vegna CAP. Í tillögunum er
áhersla lögð á umhverfismál en
jafnframt að auka áherslu á mat-
vælaframleiðslu og framboð mat-
væla. Tillögurnar fara síðan fyrir
ráðherraráðið og búist er við að
samningaviðræður um þær standi
fram eftir árinu 2012 og niðurstaða
fáist undir lok þess árs eða í árs-
byrjun 2013. Hér á eftir verður
drepið stuttlega á helstu atriði í til-
lögum framkvæmdastjórnarinnar.
Lagt er til að tekjustuðningi við
bændur verði beint enn betur til starf-
andi bænda og að takmörk verði sett
á hve mikinn stuðning einstakir aðilar
geta fengið. Þannig verði beitt niður-
skurði á stuðning umfram 150.000
evrur (um 23,7 milljónir króna) á
bú og lagt til að stuðningur geti mest
orðið 300.000 evrur á ári.
Til að teljast starfandi bóndi þurfa
minnst 5% tekna, fyrir utan stuðning,
að koma frá landbúnaði. Þetta gildir
þó ekki um bændur sem fá minna
en 5000 evrur í styrki (790 þúsund
krónur).
Markmiðið er að hætta að styðja
starfsemi sem ekki heyrir undir land-
búnað, eins og t.d. golfvelli eða flug-
velli. Einnig á að jafna stuðning milli
bænda, svæða og aðildarlanda. Í dag
er verulegur munur á greiðslum á
hektara lands milli þeirra sem fá mest
(á Möltu og í Hollandi) og þeirra sem
fá minnst (í Litháen og Eistlandi).
Mikið ber á milli í sjónarmiðum
aðildarlanda hvað þetta varðar og
verður eflaust tekist áfram á um
þetta.
Þá er þarna að finna tillögur um
aukinn sveigjanleika fyrir aðildar-
löndin til að ákveða að greiða allt
að 5-10% af stuðningnum út á fram-
leiðslu tiltekinna búvara sem hafa
sérstaklega mikið efnahagslegt eða
félagslegt mikilvægi, þar á meðal
mjólkur, til að bregðast við gagn-
rýni á að stuðningurinn hafi tapað
tengslum við framleiðslu.
Verðsveiflur eru langtímaógnun
við samkeppnishæfni landbúnaðar og
leggur framkvæmdastjórnin því fram
nýjar tillögur um inngrip í markaðinn
og birgðahald til að bregðast við því.
Til að framleiða meira, með minni
aðföngum og betri aðferðum, leggur
framkvæmdastjórnin fram tillögur
um að tvöfalda fjármagn í rannsóknir
og nýsköpun í landbúnaði. Ætlunin
er að styðja við rannsóknaverkefni
sem hafa hagnýtt gildi fyrir bændur,
örva aukna samvinnu bænda og
vísindamanna og flýta fyrir færslu
á þekkingu frá rannsóknastofum til
starfandi bænda.
Tveir þriðju bænda innan ESB eru
eldri en 55 ára. Til að hjálpa nýrri
kynslóð að hasla sér völl í landbúnaði
er lagt til að taka upp nýja styrki til
bænda undir 40 ára aldri, sem tækju
til fyrstu fimm áranna í starfsemi
þeirra.
Meiri upplýsingar um tillögur
framkvæmdastjórnarninnar (á ensku)
er að finna á tenglinum:
http://ec.europa.eu/agriculture/
cap-post-2013/legal-proposals/
index_en.htm
Hér verður ekki freistast til að
spá fyrir um hvort þessar tillögur
til breytinga geti verið hagfelldar
íslenskum landbúnaði, ef svo færi að
til ESB-aðildar kæmi. Hins vegar er
hér að finna viðbrögð við áskorunum
sem við blasa í landbúnaði, ekki bara
í ESB heldur víðar um heim.
/EB
Endurskoðun sameiginlegrar
landbúnaðarstefnu ESB
Í könnun Bændasamtaka Íslands
á verði landbúnaðarvara í fimm
verslunum á Norðurlöndunum,
um miðjan október sl., kom í ljós
að íslenskar afurðir eru sam-
keppnisfærar við vöruverð á
hinum Norðurlöndum.
Könnunin var gerð vikuna 12. –
20. október af starfsmönnum bænda-
samtaka viðkomandi landa. Verðið
var reiknað yfir í íslenskar krónur á
gengi 19. október.
Vörurnar voru valdar þannig að
ætla mætti að þær væru algengar í
innkaupakörfum og gætu talist sam-
bærilegar milli landa. Þannig var t.d.
sneitt hjá unnum kjötvörum.
Allar vörutegundirnar er að finna
á lista yfir þær vörur sem Hagstofan
kannar verð á í mælingum á þróun
vísitölu neysluverðs.
Kannað var verð á léttmjólk, 17%
osti, smjöri, svínakótelettum, fersk-
um, heilum kjúklingi, nautahakki,
eggjum, kartöflum og tómötum.
Verslanirnar sem bornar voru
saman eru Bónus á Fiskislóð, Netto
í Danmörku, Rema í Danmörku,
Ica Kvantum í Svíþjóð og Remi í
Noregi.
Þegar verðmunurinn er skoðaður
eftir vöruflokkum kemur eftirfarandi
fram.
Mjólkurvörur:
Umtalsverður verðmunur er á
mjólkurvörum Íslandi í hag eins og
fram kemur í meðfylgjandi töflu.
Léttmjólk reyndist ódýrust á Íslandi
en langdýrust í Noregi. Ostur var
ódýrastur í Svíþjóð. Íslenska smjörið
var langódýrast, en nýsjálenskt og
þýskt smjör í verslunum í Danmörku
reyndist dýrast.
Kjöt
Kjötvörurnar reyndust dýrastar í
Noregi en þar gætti þess ósam-
ræmis að kjúklingurinn var grillaður
en annarsstaðar var hann ferskur/
hrár. Þegar á heildina er litið var kjöt
ódýrast í Svíþjóð. Svínakótelettur
voru hins vegar ódýrari á Íslandi en
í Danmörku. Önnur danska búðin
reyndist einnig bjóða dýrari kjúkling
en fékkst í Bónus á Íslandi. Erfitt
er að bera verð í Noregi saman við
hin löndin þar sem kjúklingurinn var
grillaður og nautahakkið feitara.
Evrópusamanburður á verði kjöts
árið 2009 sýndi að hlutfallslegt
verðlag á kjöti hér á landi var lægra
en á hinum Norðurlöndunum. Við
meðaltal ESB27 = 100 var verðlag
á Íslandi 99 en 108 í Svíþjóð, 131 í
Danmörku og 162 í Noregi.
Egg
Verð á eggjum var yfirleitt lægra
á Íslandi en annars staðar á
Norðurlöndunum. Kannað var
verð á 6 eggja pakkningum. Í
Bónus á Fiskislóð var skoðað
verð á Brúneggjum en hænur þar
eru ekki í búrum líkt og á hinum
Norðurlöndunum. Athyglisvert er að
aðeins í Svíþjóð voru egg ódýrari en
í íslensku versluninni.
Kartöflur og tómatar
Kartöflur og tómatar eru ýmist seld
í lausu eða pakkningum. Ódýrustu
kartöflurnar voru í Bónus á Íslandi
í 1,5 kg pakkningum.
Íslensku tómatarnir reyndust
svo ódýrastir, erlendir tómatar voru
einnig í boði í Bónus á Fiskislóð
þennan dag en íslenski neytandinn
tók þá íslensku að sjálfsögðu fram
yfir þá. Ekki kom fram hver uppruni
tómatanna í dönsku verslununum var
en í Svíþjóð voru spænskir tómatar í
boði og hollenskir í Noregi, í báðum
tilfellum seldir í lausu.
Matvöruverð á Íslandi og Norðurlöndunum:
Íslenskar landbúnaðarvörur
vel samkeppnisfærar við vörur
á hinum Norðurlöndunum
Erna Bjarnadóttir
hagfræðingur Bændasamtaka Íslands
eb@bondi.is
Laun og verðlag í Evrópu
Gengi gjaldmiðla þann 19. október
Almennt gengi
Sú ákvörðun Svandísar Svavars-
dóttur að heimila rjúpnaveiðar nú
í haust er afar ámælisverð, því þar
fer fjarri að náttúran fái að njóta
vafans.
Rjúpnastofninn er í mikilli niður-
sveiflu, en refastofninn sem gengur
í skrokk á rjúpunni allan liðlangan
veturinn og hreinsar upp egg hennar
og unga á vorin og snemmsumars
hefur að mati þeirra varfærnustu tíu-
til fimmtíufaldast á síðustu 30 árum.
Rjúpnaspekingar Vargaverndar-
ráðuneytisins eru ekkert nær því nú
en þeir Finnur Guðmundsson og
Arnþór Garðarsson voru fyrir 60
árum að geta sagt hvað valdi stofn-
stærðarsveiflunum, eina framförin
er að nú viðurkenna þeir að veiðar
hafi áhrif.
Margföldun refastofnsins, tilkoma
minksins og stóraukning flugvargs
minnast þeir aldrei á sem afránsá-
stæðu. Veiðiskýrslur telja þeir bjarg-
fastan grunn undir skotveiðiafránið
þó allir aðrir geri sér grein fyrir því
að skáldskaparhneigð sportveiði-
manna fær þar óspart notið sín enda
augljóst hagsmunamál þeirra að telja
fram sem fæstar skotnar rjúpur. Og
að halda að sölubann sé veiðihaml-
andi sýnir einungis hvað veruleika-
firring ráðuneytisfólks hefur náð áður
óþekktum hæðum.
Gömlu gildin
Ég var fengsæl rjúpnaskytta um
áratugi og nýtti þannig þau hlunn-
indi sem heimahagarnir buðu upp
á. Þá var æðsta boðorðið hjá mér og
mínum jafnöldrum að fara vel með
þennan nytjastofn, ná helst hverj-
um fugli sem skotið var á og fara
sparlega með skotfærin. Rjúpan var
alltaf skotin sitjandi eða á rölti við
fæðuöflun eða að fjarlægjast skytt-
una. Reynt var að láta 2 – 3 fugla
bera saman og seinna skotið í tví-
hleypunni aðeins notað til að tryggja
að særð rjúpa næði sér ekki á loft.
Það þótti til skammar ef komið var
heim með færri rjúpur en haglaskotin
sem notuð voru. Oftar en hitt var mín
samviska góð að kvöldi. Enginn fugl
hafði sloppið særður.
Hríðskotaómenningin
Heimur versnandi fer, er stundum
sagt og það á svo sannarlega við
um rjúpnaveiðihegðun sportskyttn-
anna sumra hverra. Heiðursmenn,
vandir að virðingu sinni eru auð-
vitað fjölmargir í þessum hópi, en
svörtu sauðirnir hafa verið ansi
áberandi og af þeim hef ég glöggar
fregnir, ekki bara héðan frá Djúpi
heldur vítt um land. Í nýju mati
Náttúrufræðistofnunar Íslands á
veiði segir m.a. „Fyrirliggjandi gögn
benda til að veiðar hafi áhrif á afföll
rjúpunnar umfram það sem er skotið.
Viðbótarafföll voru samkvæmt skil-
greiningu ekki til staðar friðunar-
árin.“ Afleiðing þess ósiðar margra
sportveiðimanna að skjóta aðeins á
fljúgandi rjúpur og tæma þá oftast
löglausar marghlæðurnar á eftir þeim
er án efa að koma fram í ofangreindu
mati Náttúrufræðistofnunar Íslands.
Tugþúsundir rjúpna eru með
þessu framferði limlestar eða fá í sig
högl sem draga þær til dauða fyrr eða
síðar. Sparið því skotin, haldið gikk-
fingrinum í skefjum, skjótið aðeins
sitjandi rjúpu. Þið megið hvort eð er
aðeins veiða sex.
Þið getið svo síðar sýnt hæfni
ykkar á leirdúfum, sá stofn er ekki í
útrýmingarhættu.
Indriði Aðalsteinsson bóndi á
Skjaldfönn við Ísafjarðardjúp.
Skjótum aðeins á sitjandi rjúpu
Lesendabásinn