Fréttablaðið - 11.05.2012, Blaðsíða 16

16 11. maí 2012 FÖSTUDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
HALLDÓR
Eftir baráttu ýmissa vinstrimanna fyrir upplýsingaskyldu og hámörkum á fjár-
framlög til stjórnmálastarfsemi voru loks
samþykkt lög þar að lútandi árið 2006.
GRECO-nefnd Evrópuráðsins (um póli-
tíska spillingu) hafði ítrekað sent íslenskum
stjórnvöldum aðfinnslur og Jóhanna Sig-
urðardóttir flutt fjölda þingsályktunartil-
lagna um málið. Þeir sem sáu um fjársafn-
anir Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks höfðu
barist gegn slíkum lögum í nafni stjórnar-
skrárákvæða um tjáningar- og félagafrelsi,
en gáfust loks upp.
Markmið laganna frá 2006 er að koma í
veg fyrir spillingu, að fjársterkir aðilar geti
ráðið frambjóðendum, niðurstöðum kosninga
og málefna, en rannsóknir staðfesta áhrif
fjármagns, þó fleira komi til.
Nú er uppi ný staða sem þarfnast umræðu.
Síðastliðin 15 ár hafa hagsmunaaðilar í æ
ríkari mæli blandað sér í kosningabaráttu,
stillt flokkum og frambjóðendum upp við
vegg í aðdraganda kosninga og þannig skert
lýðræðislegan hlut almennings og þeirra
kjörnu fulltrúa. Síðastliðna mánuði hefur
þetta náð nýjum hæðum með milljónatuga
auglýsingaherferð hagsmunaaðila gegn
breytingum á fiskveiðistjórnunarkerfinu.
Um stjórnmálastarfsemi hagsmunaaðila
gilda ekki lög um upplýsingaskyldu eða
hámark á framlög. Í Bandaríkjunum kljást
stjórnmálamenn við sama vanda. Þar hafa
frá 1970 gilt lög um upplýsingaskyldu og tak-
markanir á fjárframlög til flokka og fram-
bjóðenda. En fjársterkir aðilar hafa fundið
hjáleiðir og eyða í dag (í gegnum svonefnd
Super PACs og 501c4 samtök) hærri upp-
hæðum til áhrifa á stjórnmálastarfsemi en
flokkarnir og frambjóðendur sjálfir. Upp-
hæðum sem hafa margfaldast á síðustu
árum. Að baki eru einstaklingar, fyrir-
tæki eða samtök. Þar eins og hér er ekkert
hámark, en loðin upplýsingaskylda, sem auð-
velt er að sniðganga. Þingmenn demókrata
hafa án árangurs reynt að takmarka þetta,
gegn atkvæðum repúblikana. (Economist
25.2.2012). Mikilvægt er að ræða hvernig
bregðast skal við þessu, þó ljóst sé að setning
reglna um þetta sé snúnari en um fjárreiður
flokka og frambjóðenda. Jafnljóst er að við
viljum ekki á Íslandi lýðræði og skoðana-
myndun sem ræðst af fjármagni.
Kostnaður hagsmunaaðila
í stjórnmálabaráttu
Stjórnmál
Margrét S.
Björnsdóttir
sat í nefndum
er unnu tillögur
að lögum um
fjárreiður flokka
og frambjóðenda
S
eðlabanki Íslands kynnti á miðvikudag niðurstöðu þriggja
gjaldeyrisútboða sem farið hafa fram á þessu ári. Til-
gangur þeirra er að skapa betri aðstæður til að aflétta
gjaldeyrishöftunum. Á sama tíma var í fyrsta sinn greint
frá því hversu mikið fé hefur komið inn í landið í gegnum
svonefnda fjárfestingaleið. Samkvæmt henni geta aðilar skipt
erlendum gjaldeyri í íslenskar krónur og fengið 16 prósenta virðis-
aukningu gefins fyrir að gera það ef viðkomandi er tilbúinn að
binda fjárfestinguna hérlendis í fimm ár. Það þýðir að ef einhver
kemur með milljarð króna inn í landið eftir þessari leið þá fær hann
160 milljónir króna fyrir að gera það.
Þegar fjárfestingaleiðin var
kynnt í nóvember 2011 sagði Már
Guðmundsson seðlabankastjóri
að með henni væri verið „að
opna leið fyrir hinar svokölluðu
af landskrónur […] til að koma
inn í íslenskt efnahagslíf.“ Í til-
kynningu frá bankanum vegna
útboðanna sem fram hafa farið
í ár segir hins vegar að „þátttaka í fjárfestingaleiðinni með svo-
nefndar aflandskrónur [hafi] verið hverfandi“.
Alls komu 42 milljarðar króna inn í landið á grundvelli fjárfest-
ingaleiðarinnar í útboðunum þremur sem farið hafa fram á árinu
2012. Um 89 prósent þeirra peninga hafa farið í að kaupa skuldabréf
og hlutabréf. Í tilkynningu Seðlabankans kemur fram að stærstu
fjárfestingarnar í hlutabréfum og skuldabréfum séu „erlendra
móðurfélaga innlendra félaga“. Þegar leitað var eftir frekari skýr-
ingum á því hverjir þessir aðilar eru neitaði Seðlabankinn að upp-
lýsa nánar um málið.
Ef horft er til þess að hundruð eignarhaldsfélaga voru stofnuð
á uppgangsárunum fyrir hrun í Lúxemborg, Hollandi, á Bresku-
Jómfrúreyjum og fleiri stöðum þar sem erfitt er að nálgast upp-
lýsingar um eignarhald eða eignastöðu þá er ljóst að erlend móður-
félög innlendra félaga eru ansi mörg. Þau skipta hundruðum hið
minnsta. Inni í mörgum þeirra er að finna arðgreiðslur eða annars
konar fjármuni sem teknir voru út úr íslenskum rekstrarfélögum
á vægast sagt hæpnum forsendum fyrir bankahrun. Eru þessir
aðilar að koma aftur með peningana sem þeir skutu undan, fá
afslátt á krónum hjá Seðlabankanum og nota þá síðan til að versla á
brunaútsölunni á Íslandi með 16 prósent afslætti sem engum öðrum
býðst? Eru sömu klíkurnar með þessum hætti að ná aftur völdum
í atvinnulífinu sem þær brenndu niður til grunna? Það fáum við
ekki að vita vegna þess að Seðlabankinn vill ekki segja okkur það.
Það var skemmtileg tilviljun að sama dag og Seðlabankinn birti
ofangreindar niðurstöður birti greiningardeild Arion banka hagspá
sína sem gildir út árið 2014. Samkvæmt henni verður yfir sex pró-
senta verðbólga á Íslandi næstu ár, krónan mun veikjast um fimm
prósent á ári og stýrivextir munu hækka. Því er viðbúið að geta
þorra almennings til að kaupa hluti verði ekki mikil á næstu árum.
Á sama tíma fær valinn hópur að snúa aftur inn í hagkerfið með
meðgjöf frá Seðlabankanum. Yfirlýstur tilgangur er sá að þetta
hjálpi til við að afnema gjaldeyrishöft, sem virðast þó ekki vera að
fara neitt í fyrirsjáanlegri framtíð. Þvert á móti virðast þau aðal-
lega bjóða upp á tækifæri fyrir þá sem kunna að komast fram hjá
þeim til að skapa sér fjárhagslegan ávinning.
Ekki upplýst hverjir fá afslátt á krónum:
Óþolandi ógagnsæi
Þórður Snær
Júlíusson
thordur@frettabladid.is
SKOÐUN
Ungmenni sem koma úr me›fer›
flurfa öfluga endurhæfingu og
virknifljálfun svo flau nái sem fyrst
a› fóta sig í samfélaginu
ÁLFASALAN 2012
Metnaður
Það verður seint sagt um íslensk
stjórnvöld að þau hafi ekki metnað.
Nú hefur starfshópur á vegum
menntamálaráðuneytisins sett sér
það háleita markmið að fjölga karl-
mönnum í starfsliði á leikskólum
landsins þannig að þeir verði heil
tíu prósent starfsmanna. Og
þetta á ekki gerast á neinum
snigilshraða – ónei. Þessi áfangi
á að nást fyrir árið 2050. Eftir
lítil 38 ár. Hér hlýtur að
vera innsláttarvilla
á ferðinni. Ártalið
hefur ábyggilega átt
að vera 5020.
Spilað djarft
Í þessum anda mætti semja fleiri
leiðarstef fyrir framtíðina. Það væri
til dæmis djarft – en flott – að lýsa
því yfir að minnka mætti óútskýrðan
launamun kynjanna niður í svo sem
þrjú prósent fyrir næstu aldamót.
Fíkniefnalaust Ísland árið 2500
hljómar líka býsna vel.
Aldrei billegri
Jóhannes Jónsson í Bónus er
kominn aftur fram á sjónar-
sviðið og ætlar að opna hér
matvöruverslun.
Hann tekur
gagnrýni Egils
Helgasonar óstinnt upp og hefur
þetta um hann að segja í samtali við
Pressuna: „Þetta er fjölskylda sem
hefur misnotað lágt vöruverð út í
æsar.“ Spurður nánar út í ummælin
svarar hann kerskinn: „Nú, sérðu það
ekki á honum?“ Þessi tilsvör gætu
boðað gott fyrir neytend-
ur. Oft hefur Jóhannes
í Bónus nefnilega
verið ódýr, en aldrei
eins og núna.
stigur@frettabladid.is