Fréttablaðið - 11.07.2012, Blaðsíða 22

22 12. júlí 2012 FIMMTUDAGUR
Most shareholders are galvan-ized into action only when
their rights have been trampled
upon, and they would better to be
more proactive in the first place“
– IR Magazine, júní 2009.
Ofangreind tilvitnun lýsir
ákveðnum veikleika sem hluta-
bréfamarkaðir glíma gjarnan
við, þ.e. að hluthafar láti ekki
að sér kveða fyrr en búið er að
traðka á réttindum þeirra og það
er orðið um seinan. Þegar talað
er um að traðkað sé á réttindum
hluthafa þekkir maður því miður
ótal dæmi frá árunum um og í
kringum hrunið þar sem efast má
um að hagsmunir hluthafa hafi
verið í heiðri hafðir. Dæmi um að
stjórnendur félaga hafi tekið of
mikla áhættu og tapað að lokum
umtalsverðum fjármunum,
dæmi um að rekstur félaga hafi
í veigamiklum atriðum tekið mið
af hagsmunum stærstu hluthafa
þeirra og þá á kostnað smærri
hluthafa o.s.frv.
Það sem fólk áttar sig ekki alltaf
á er að þetta geta verið atriði sem
liggja fyrir utan verksvið opin-
berra eftirlitsaðila og að það sé á
ábyrgð fjárfestanna sjálfra að gæta
réttar síns og verja hagsmuni sína
eftir bestu getu.
En hvernig geta fjárfestar varið
hagsmuni sína? Þeir munu því
miður aldrei geta varið sig fullkom-
lega, þar sem fjárfesting í hluta-
bréfum er og verður alltaf áhættu-
fjárfesting, en ef rétt er haldið á
spilunum geta hluthafar þó komið
einhverjum vörnum við og jafn-
vel stuðlað að bættum markaði á
sama tíma. Hér á eftir verða tekin
til nokkur atriði sem fjárfestar á
hlutabréfamarkaði geta haft í huga
og er umfjölluninni skipt í þrennt:
að vanda valið, láta í sér heyra og
að kjósa með fótunum.
Að vanda valið
Nauðsynlegt er að fjárfestar geri
strangar kröfur til fyrirtækja á
markaði og byggi fjárfestingar-
ákvarðanir sínar ekki einungis á
hefðbundnum greiningum á kenni-
tölum og fjárhagsupplýsingum
heldur einnig á annars konar upp-
lýsingum, s.s. um stjórnarhætti
viðkomandi fyrirtækis og trúverð-
ugleika stjórnenda og stærstu eig-
enda þess. Verðmat greiningar-
deilda nær t.d. yfirleitt ekki til
slíkra atriða og er því sérstaklega
nauðsynlegt að fjárfestar kynni
sér þau á eigin forsendum og móti
sér sjálfstæða skoðun.
Að láta í sér heyra
Fjárfestingu í hlutabréfum fylgir
ákveðin ábyrgð. Að vera hluthafi í
hlutafélagi er að vera einn af eig-
endum þess og því er mikilvægt
að hluthafar, stórir sem smáir, átti
sig á því í hverju það felst. Hluta-
félög eiga að vera rekin með hags-
muni eigenda þeirra að leiðarljósi,
þ.e. allra hluthafa þeirra, og er
það m.a. hlutverk hluthafa að sjá
til þess að svo sé. Hluthafar kjósa
aðila til þess að sitja í stjórn við-
komandi félags fyrir sína hönd og
veita þeim umboð til þess að taka
ýmsar ákvarðanir er varða félagið.
Hluthafar eiga auk þess rétt á því
að kjósa um önnur mikilvæg mál-
efni á hluthafafundum, s.s. greiðslu
arðs, starfskjarastefnu, þóknun
fyrir stjórnarsetu og margt fleira.
Þá eru hluthafafundir einnig vett-
vangur hluthafa til að segja sína
skoðun á málefnum er tengjast
viðkomandi félagi og rekstri þess,
spyrja spurninga og jafnvel fá svör
við þeim á staðnum frá stjórnend-
um og/eða stjórnarmönnum.
Þetta vald hluthafa hefur verið
vannýtt hér á landi, sem og reyndar
víðar. Ef nógu hátt hlutfall hluthafa
telst „óvirkt“ og tekur ekki þátt í
því að móta stefnu viðkomandi
félags býður það stjórnendum og/
eða öðrum (yfirleitt stórum) hlut-
höfum upp á að stýra viðkomandi
félagi eftir eigin höfði, sem getur
farið illa. Virkt aðhald hluthafa
stuðlar að bættum stjórnarhátt-
um og dregur úr líkunum á hags-
munaárekstrum og umboðsvanda
(e. principal-agent problem).
Að kjósa með fótunum
Rétt eins og það er nauðsynlegt að
fjárfestar hugi vandlega að því að
félög fylgi góðum stjórnarháttum
og að þeim sé stýrt með trúverð-
ugum og heiðarlegum hætti áður
en ákveðið er að kaupa hlutabréf
þeirra getur að sama skapi verið
nauðsynlegt fyrir eigendur að
íhuga sölu á hlutabréfum sínum
verði þeir þess áskynja að svo sé
ekki. Ef slæmir stjórnarhættir
auka söluþrýsting og lækka hluta-
bréfaverð (hafa m.ö.o. tilfinnanleg-
ar afleiðingar) eru stjórnarmenn
líklegri til þess að ráða faglega og
heiðarlega stjórnendur og ráðnir
stjórnendur líklegri til þess að við-
hafa góða stjórnarhætti.
Samandregið
Í stuttu máli snýst ofangreint um
að krefjast þess að aðilar sem sýsla
með fjármuni hluthafanna, þ.e.
stjórnendur og stjórnarmenn, vinni
starf sitt af heilindum, taki ekki
óþarfa áhættu og vinni að hags-
munum allra hluthafa en ekki ein-
ungis þeirra stærstu. Krafan þarf
að vera raunveruleg og viðkomandi
aðilar þurfa að finna fyrir henni.
Þar sem aðkoma almennings að
hlutabréfamörkuðum fer að stóru
leyti fram í gegnum lífeyrissjóðina
er sérstaklega brýnt að þeir hugi
vel að þessum málefnum og standi
ekki á hliðarlínunni.
Ákveðin jákvæð teikn má sjá á
lofti, svo sem meiri áhuga á bætt-
um stjórnarháttum og aukna með-
vitund um lög og reglur á mark-
aði, en björninn er langt frá því að
vera unninn. Vísbendingar eru t.d.
um að dagar hinna óvirku hluthafa
séu ekki taldir, sem er afar miður.
Baráttan fyrir heilbrigðum mark-
aði er og verður alltaf viðvarandi
samstarfsverkefni allra sem að
honum koma, og í henni má aldrei
slá slöku við.
Hluthafasjálfsvörn
- Dregur úr roða á
háræðaslitnum svæðum
- Eykur collagen framleiðslu
- Dregur úr myndun marbletta
- Eykur blóðflæði til fóta
á aðeins 4 vikum
- Kemur í veg fyrir inngróin hár sem
myndast við rakstur eða vaxmeðferð
- Virkar á innan við sólarhring
- Má nota á bikiní línu, undir
hendur og á fætur
- Fjarlægir rakstursbólur
TaxFree dagar um helgina
FALLEGRI FÓTLEGGIR Í SUMAR
VEIN AWAY
MEÐ SKIN DOCTORS
INGROW GO
Að
s
já
lfs
ög
ðu
fæ
r r
ík
iss
jó
ðu
r 2
5,
5%
v
irð
isa
uk
as
ka
tt
af
þ
es
sa
ri
sö
lu
. V
er
ðl
æ
kk
un
in
2
0,
32
%
e
r a
lfa
rið
á
k
os
tn
að
H
ag
ka
up
s.
Fyrirbyggjandi gegn
inngrónum hárum
Dregur úr sýnileika
háræðaslita á 4-6 vikum
Fjármál
Baldur
Thorlacius
sérfræðingur í eftirliti
hjá NASDAQ OMX
Iceland