Fréttablaðið - 23.10.2012, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 23. október 2012 15
Fullorðnir og ADHD
Eina lífsvon
alþingismanna
Grundvöllur að öllu mannlegu samstarfi og samskiptum er
traust, hvort heldur er í fjölskyldu
og hjónabandi, fyrirtæki, stofn-
unum eða samfélaginu sjálfu. Í
samfélaginu er mikilsverðast af
öllu að almenningur geti borið
traust til grundvallarstofnana
ríkisins; Alþingis, framkvæmd-
arvaldsins og dómstólanna.
Þessu er því miður ekki að
heilsa í íslenska þjóðfélaginu nú,
þjóðfélagi sem státar sig af því að
eiga elsta löggjafarþing í Evrópu
og kom þegar á þjóðveldisöld á fót
fullkomnara dómskerfi en nokk-
urt annað land í heiminum. Fram-
kvæmdarvald var að vísu ekki til
og eini embættismaður ríkisins
var lögsögumaðurinn, sem „sagði
upp lögin“ og var í raun lifandi
stjórnarskrá þjóðveldisins.
Frá stofnun lýðveldis hefur átt
að endurskoða stjórnarskrána
frá 1944, sem að meginstofni er
þýðing á DANMARKS RIGES
GRUNDLOV af 5. Juni 1915 med
Ændringer af 10. September 1920.
Við hrunið 2008, sem á sér enga
hliðstæðu í 65 ára sögu lýðveld-
isins, töldu margir að nú væri
tími kominn til að endurskoða
stjórnarskrána, ekki vegna þess
að „danska“ stjórnarskráin væri
orsök hrunsins, heldur til að
marka nýja stefnu – móta nýtt
Ísland – eftir að í ljós kom glæp-
samleg spilling í efnahagslífi og
stjórnmálum landsins, spilling
sem á sér enga hliðstæðu með
nágrannaþjóðum okkar á Norður-
löndum.
Sundurlyndi stjórnmálaflokka,
sem eru sjálfum sér sundurþykk-
ir, og augljós fyrirlitning stjórn-
málamanna – svo ekki sé sagt
hatur þeirra hver á öðrum – hefur
kynt ófriðarbál sem enn brennur
með þjóðinni og hefur tafið end-
urbætur á stjórnkerfi landsins.
Enn ríkir sundrung í þjóð-
félaginu, tortryggni, reiði og
vonbrigði. Frumstæð umræða
á opinberum vettvangi – ekki
síst frumstæð og ómálefnaleg
umræða á Alþingi – gerir þinginu
ókleift að ráða fram úr aðkallandi
verkefnum.
Með nýrri stjórnarskrá –
nýjum þjóðarsáttmála – má
vænta þess að unnt verði að auka
ábyrgð stjórnvalda, tryggja raun-
verulega þrískiptingu valds og
endurreisa traust almennings á
Alþingi, ríkisstjórn og dómstól-
um.
Þetta er eina von alþingis-
manna sem þeim gefst um lang-
an tíma að efla traust almennings
á Alþingi. Óskandi er að alþing-
ismenn þekki sinn vitjunartíma,
hætti að rífast og vindi sér í að
ganga frá frumvarpi að nýrri
stjórnarskrá fyrir nýtt Ísland
sem borin yrði undir atkvæði við
alþingiskosningar næsta vor.
Töluverð umræða hefur mynd-ast um þessa greiningu hjá
fullorðnum eftir að nýtt fjárlaga-
frumvarp leit dagsins ljós, en þar
kom fram að greiðsluþátttöku í
slíkum lyfjum yrði hætt hjá full-
orðnum. Þetta hefur nú verið leið-
rétt og dregið til baka, voru þetta
víst mistök í fyrstu útgáfu frum-
varpsins. Ekki liggur þó endan-
lega fyrir hvernig greiðslum
verður háttað. Það hefur komið
fram að þessi lyf eru dýr og
einnig að Íslendingar virðist
nota meira af þeim en aðrir, en
alþjóðaráð Sameinuðu þjóðanna
gagnrýndi Íslendinga árið 2011
vegna mikillar notkunar Rítalíns.
Ljóst er að það hefur orðið
sprenging í greiningu og með-
ferð fullorðinna á undanförnum
árum á sama tíma og við höfum
orðið meðvitaðri um sjúkdóm-
inn og einkenni hans. Samkvæmt
klínískum leiðbeiningum Emb-
ættis landlæknis frá því í mars
2012 kemur fram að greining
slíks sjúkdóms skuli fara fram í
þverfaglegu teymi fagfólks og að
skimað sé fyrir einkennum með
matskvörðum. Þá segir orðrétt:
„Ef skimun sýnir fram á haml-
andi einkenni vegna athyglis-
vandamála, ofvirkni eða hvat-
vísi er best að vísa málinu áfram
til fagaðila sem hefur kunn-
áttu í greiningu fullorðinna með
ADHD.“
Mikilvægt er að afla gagna frá
fleirum en einstaklingnum sjálf-
um til að fá sem gleggsta mynd
af vanda viðkomandi og er það
gert í greiningarferlinu. Hjá full-
orðnum er verið að skoða hvort
viðkomandi hafi haft hamlandi
einkenni frá 16 ára aldri og að
þau einkenni séu til staðar í fleiri
en tveimur aðstæðum eins og til
dæmis við vinnu, skóla, virkni í
samfélaginu og fleiri. Þá er sér-
staklega skoðað hvort aðrar geð-
raskanir geti skýrt einkennin, en
þekkt er að ýmsir slíkir sjúk-
dómar geta haft áhrif á einbeit-
ingu og hegðan og má þar nefna
sem dæmi þunglyndis-, kvíða-
og persónuleikaraskanir. Þó má
aldrei gleyma því að virkir geð-
sjúkdómar og athyglisbrests- og/
eða ofvirkniröskun geta farið
saman.
Umræða um fíkniheilkenni
tengt ADHD hefur verið tals-
verð og misnotkun metýlfenídat-
lyfja er vel þekkt, en þó verður að
forðast að setja í sama flokk þá
sem misnota lyfin og eru jafnvel
án greiningar og hina sem nauð-
synlega þurfa á þeim að halda,
en slík hefur oft verið raunin og
eru dæmi þess að sjúklingar hafi
hætt notkun lyfja vegna umræð-
unnar. Það þýðir þó ekki að við
eigum að slaka á kröfum og eftir-
liti meðferðar, þvert á móti þurf-
um við að auka þær en jafnframt
koma til móts við þá sem þurfa
slíka meðferð.
Fordómar gagnast afar lítið en
verða oft ofan á því miður. Það
er þó vel þekkt að í hópi sprautu-
fíkla virðast þeir sem misnota
Rítalín vera í örustum vexti en
fram kom hjá SÁÁ að tæplega
60% þeirra sem sprauta sig með
örvandi efnum eru að nota metýl-
fenídat eða Rítalín. Önnur lyf
sem síður er hægt að misnota en
sýna viðlíka virkni hjá þeim sem
eru með ADHD hafa verið tals-
vert í umræðunni einnig en það
eru Concerta og Strattera sem
hafa gefið góða raun.
Þegar greiningu er lokið eru
ýmsir möguleikar á meðferð þó
einna algengast sé að nota lyf.
Þótt klínísk virkni þeirra hafi
verið staðfest í rannsóknum er
mikilvægt að sálfræðimeðferð
og fræðslu sé beitt markvisst
og að einstaklingnum sé hjálpað
með einkenni sín. Þar er fyrst
og fremst atferlismótandi og
hugrænum aðferðum beitt með
ágætum árangri bæði í einstak-
lings- sem og hópameðferð. Þeim
einstaklingum sem fá rétta grein-
ingu og meðferð vegnar almennt
vel og geta stundað sína vinnu
eða nám án teljandi vandamála
og því er mikilvægt að styðja vel
við bakið á þeim hópi fólks og
ekki láta fordóma og umræðu á
villigötum hamla því að það fái
aðstoð.
Þeim einstaklingum sem fá rétta grein-
ingu og meðferð vegnar almennt vel
og geta stundað sína vinnu eða nám án
teljandi vandamála …
Ný stjórnarskrá
Tryggvi
Gíslason
fv. skólameistari
Teitur
Guðmundsson
læknir
HEILSA
Þetta er eina von
alþingismanna
sem þeim gefst um
langan tíma að efla traust
almennings á Alþingi.
Hausverkur
tveggja ráðherra
Nú er ég hræddur um að ráðherrar fjár- og vel-
ferðarmála séu með dynjandi
hausverk. Föstudaginn 12.10.12
sendi ég stutta ádrepu þar
sem spurt var hvort ætlunin
væri að berja höfðinu áfram
við steininn og halda til streitu
orðalagi í skýringartexta við
fjárlagalið 08-206 í Fjárlögum
2013. Þegar þetta er skrifað
hafa engin svör borist.
Fyrir þá sem ekki vita þá
fylgir nýjum fjárlögum skýr-
ingartexti þar sem sagt er
berum orðum að hætta eigi
með öllu niðurgreiðslu til full-
orðinna vegna ákveðinnar
tegundar af ADHD-lyfjum.
Velferðarráðuneytið þykist
reyndar draga í land en stend-
ur þó fast á að þennan lið fjár-
laga skuli lækka um allt að 220
milljónir.
Gallinn við skýringartexta
fjárlaga og annan rökstuðning
frá ráðuneytunum er að flest
gögn sem vísað er til segja
allt aðra sögu. Í þeim kemur
skýrt fram að þó mögulega
megi spara um 200 milljón-
ir með endurbótum á lyfja-
ávísunarkerfi lækna þá megi
slíkar aðgerðir alls ekki bitna
á meðferð til þeirra er á þurfa
að halda. Enda hafi meðferðin
sem slík fyrir löngu sannað
gildi sitt fyrir alla aldurshópa.
Í raun bendir allt til að lík-
lega megi ná þessum niður-
skurði fram með endurbótum
á lyfseðlakerfinu einu og sér,
enda væri þá horft til allra eft-
irritunarskyldra lyfja og mis-
notkunar fíkla á þeim.
En nú sem fyrr virðast Guð-
bjartur Hannesson og Katrín
Júlíusdóttir ætli að þverskall-
ast við ábendingum, rétt eins
og bergrisar í þvermóðsku-
kasti sem berja höfðinu við
stein frekar en að játa sök. Í
skjóli óheppilegs orðalags skal
haldið ótrautt áfram, sama
hverjir og hversu margir liggja
í valnum.
Ef ekki tekst að telja ykkur
hughvarf ítreka ég hér með
þá ósk að þið svarið skrifum
mínum og annarra hvað þetta
málefni varðar og færið hald-
bær rök fyrir afstöðu ykkar.
Sem fyrr er ónákvæmt orðalag
afþakkað.
Heilbrigðismál
Vilhjálmur
Hjálmarsson
einstaklingur með
ADHD
En nú sem fyrr
virðast Guð-
bjartur Hannesson
og Katrín Júlíusdóttir
ætla að þverskallast við
ábendingum …
Hours: Monday, Tuesday, Wednesday,
Friday, 17:30 – 21:50
Registration@ : rektorinn@gmail.com
Please send your full name, ID-no and
mobile number
Course in English
for Icelandic Commercial driving licence
Duration 24 Oktober 2012