Prentarinn - 01.01.1998, Qupperneq 19

TÆKN
Nýju NCS-litirnir
lausir við skaðleg efni
Frá og með
áramótum 1995
eru einungis
vistvœn efni í
NCS-litaprufun-
um. Með nýrri
tœkni eiga allir
litframleiðendur
að geta framleitt
nákvœmlega
sömu litina
- litafyrirmœli
eiga að skila sér
á eitn öruggari
hátt frá viðskipta-
vini til fullunnins
verks.
Þegar NCS-kerfið kom fyrst á
markaðinn fyrir um 18 árum
þótti það einna nákvæmast og með
hærri gæðastuðul en önnur sambæri-
leg kerfí. NCS er gæðaverkfæri og
verður að vera fullkomið fyrir alla
fagmenn.
Vissum óvistvænum efnum hefur
verið skipt út og 261 nýir litir bæst
við í NCS litaprufumar. Auk þess
urðu 1000 breytingar á eldri litum
sem em mun nákvæmari nú en áður.
Vegna þessa þarf að skipta út gömlu
litaprufunum fyrir þær nýju, sem því
miður hefur í för með sér
einhvem kostnað fyrir notendur.
Fárginstitutet í Svíþjóð kynnti
NCS-kerfið fyrst 1979 en það hefur
breiðst hratt út um alla Evrópu. Sama
tækni er notuð í gegnum allan feril-
inn, frá fyrstu greiningu og litun, til
fullunninar vöru, og skiptir þá ekki
máli hvaða efni er notað.
Ný efni og aðferðir
Frá 1979 hefur NCS-kerfið litið eins
út. En með nýrri tækni, nýjum
efnum og betri mælingaraðferðum
tekur það nú fyrsta skrefið inn í
21. öldina. Samkvæmt Evrópustaðli
er bannað að nota efni eins og
H a r p a kadmíum og blýkrómat við lita-
Grímsdóttir framleiðslu nema setjaeiturefna-
miða á viðkomandi vöm, en hingað
til hefur það verið ansi stopult
hvemig því hefur verið háttað bæði í
Svíþjóð sem og öðrum evrópskum
löndum. Og þar sem erfitt reyndist
að finna staðgönguefni hafa eitur-
efni verið í NCS-litapmfum.
Eftir stöðuga þróun fannst lausn
á þessu og í febrúar 1995 kynnti
Fárginstitutet litaprufur án kad-
míums og blýkrómats. Valið var að
nota 27 vistvæn efni af hæsta gæða-
fiokki. Með því varð NCS-litakerfið
eitt það fyrsta innan.Evrópu til þess
að nota eingöngu viðurkennd
vistvæn efni. Aður tók 4 til 5 mínút-
ur að mæla hverja litapmfu. Að
mæla allar prufumar einu sinni tók
125 tíma og til þess að fá
nákvæma niðurstöðu varð að mæla
hvem lit 5 til 6 sinnum.
Tækin sem notuð er í dag þurfa
eingöngu 10 til 12 sekúiidur til að
gera svo til jafn nákvæma mælingu
og í þeim gömlu. Og þó mælingam-
ar séu ekki alveg eins nákvæmar
tekur það svo miklu styttri tíma
að fá niðurstöður að oftar er hægt að
mæla og einnig er fljótlegt að gera
samanburð á áreiðanleika
mælitækjanna.
Útbreiðsla
Yfir 100.000 fagmenn nota NCS
en þeir em í ýmsum geirum svo sem
lita-, límtrés-, keramiks-, hljóm-
plötu-, húsgagna-, textil- og plast-
framleiðslu auk prentiðnaðar og
ýmissa annarra. Burtséð frá hvaða
efni framleiðandi er að nota á hann
alltaf að geta fengið nákvæmlega
sama litinn.
Nýjar merkingar
Hætt var við 46 af eldri litunum
vegna þess að ekki var hægt að
skipta yfir í vistvæn efni í þeim.
Þetta á aðallega við um sterka gula
og appelsínugula liti sem innihalda
kadmíum auk vissra mattra og
hreinni lita. Þessu fylgja einnig
breyttar merkingar en 600 litir koma
til með að breytast örlítið en fá að
halda sinni gömlu merkingu.
Til þess að ekki sé hægt að rugla
gamla og nýja Iitakerfinu saman eru
nýju NCS- litaprufumar merktar
með S. Þetta er rétt að athuga
jafnvel með liti sem ekki koma til
með að breytast. Ef fleiri en eitt
litakerfi er notað samtímis gæti það
leitt til mistaka.
Nýju litaprufurnar em gerðar á
þykkari pappír en áður og eru
skv. þrenns konar stöðlum þ.e.
litakortum, sem hvert um sig hæfir
ólíkum kröfum neytenda.
11.000 blöndunar-
tilraunir
Fimm manneskjur unnu í sex
mánuði á rannsóknarstofum
Fárginstitutet til þess að finna út
rétta liti og það tók 11.000 blöndun-
artilraunir að ná fram réttum litum
með nýju efnunum. Unnið var eftir
gæðakerfi í nánu samstarfi við lit-
framleiðendur - í Svíþjóð voru það
Alcro Beckers, HP-Flúgger,
Nordsjö-Nobel og Jotun. Viðkom-
andi framleiðandi sendi inn sínar
litaprufur sem stofnunin vann síðan
út frá. „Þannig fengu viðskiptavinir
okkar í Evrópu bestu gæðin á heild-
stæðri litvinnslu fyrir besta verðið,“
sagði Tomas Hárd hjá Fárginstitutet.
Of mörg litakerfi
rugla fólk í ríminu
Innan arkitekta hafa komið fram
margar ánægjuraddir, þótt mörgum
útlitshönnuðum og arkitektum
finnist kostnaðurinn við að kaupa
inn nýjar litaprufur mikill.
„Það er frábært að fá inn fleiri
Ijósa liti,“ segir arkitektinn Bodil
Natt í Jönköping, sem vinnur sem
útlitshönnuður, meðal annars fyrir
prentgripi, í heimabæ sínum.
Það er mjög mikilvægt að allir
skipti út litaprufunum sínum eins
fljótt og mögulegt er, jafnvel þótt
því fylgi nokkur kostnaður. Annars
skapast vandamál ef fleiri en eitt
kerfi eru í gangi í einu. ■
Þýtt úr Grafisk Forum 1995
íáfanganum Gagnavinnsla 271
við Iðnskólann í Reykjavík.
PRENTARINN ■ 1 9