Verktækni - 01.04.2002, Blaðsíða 12

»
BURFELL KRAFTANLÆG
Krafblaiion
Thioi U Elv. ’alarU
Fyrsta áætlun um virkjun Þjórsár við Búrfell kom fram 1917.
Á árunum 1939-43 var lögð hitaveita í
mestan hluta þáverandi byggðar í höfuð-
staðnum ásamt aðalæð frá Reykjum. Safn-
geymar voru reistir á Öskjuhlíð og dælu-
stöðvar að Reykjum og í Reykjavík. Hinn
17. júní 1943 var hitaveituvatni frá Reykj-
um hleypt á fyrsta húsið, Listasafn Einars
Jónssonar á Skólavörðuholti. Bæjarstjóm
Reykjavíkur minntist þess með samkvæmi
1. mars 1945 að aðalframkvæmdum við
hitaveituna frá Reykjum var lokið.
Hugmyndin um hitaveitu var íslensk og
komin til af mikilli nauðsyn þess að leysa
eitt stærsta vandamál íbúanna, að fá að-
gang að ódýrri og umhverfisvænni orku.
Efnahagsleg áhrif Hitaveitu Reykjavíkur
vom gríðarleg, auk þess sem hún varð fyr-
irmynd annarra hitaveitna. Þá urðu menn-
ingarleg áhrif langtum meiri en nokkum
óraði fyrir í byrjun.
Einnig tilefnd: Rafvæðing dreifbýlis og
Verkfræðikennsla við Háskóla íslands.
1951-1960
Áburöarverksmiöjan
Eftir nokkurra ára aðdraganda voru lög
um áburðarverksmiðju á íslandi sam-
þykkt 1949. Ári síðar var stofnað hluta-
félag, Áburðarverksmiðjan hf. til að reisa
og reka áburðarverksmiðju. Um svipað
leyti kom Marshallaðstoðin til skjalanna
og fékkst með henni grundvöllur fyrir
fjármögnun fyrirtækisins. Leitað var til
bandarískra verkfræðinga um skipu-
lagningu verksmiðjunnar og hönnun
framleiðsluferla, en Almenna bygginga-
félagið hf. sá um verkfræðilega hönnun
allra mannvirkja og annaðist bygginga-
framkvæmdir.
Ákveðið var að reisa verksmiðju sem
framleiddi eingildan köfnunarefnisáburð,
ammóníum nítrat. Áburðarverksmiðjan
skiptist í vetnisverksmiðju, köfnunarefn-
isverksmiðju, ammóníaksverksmiðju,
verksmiðju fyrir saltpéturssýru og loks
verksmiðju sem framleiðir áburðinnn úr
ammóníaki og saltpéturssýru. Verksmiðj-
an tók til starfa 1954 og fékk áburðurinn
söluheitið KJARNI. Hráefni verksmiðj-
unnar er eingöngu loft og vatn ásamt
mikilli raforku
Áburðarverksmiðjan er dæmi um nýja
tækni sem ítrekað hefur flutst til lands-
ins með samvinnu erlendra og innlendra
verkfræðinga. Með Áburðarverksmiðj -
unni var brotið blað í atvinnusögu þjóð-
arinnar. Hún er fyrsti vísirinn að stóriðju
á íslandi, sem byggir á orkulindum
landsins.
Einnig tilnefnd:, Miklabraut í Reykjavík
og Sementsverksmiðjan.
1961-1970
Búrfellsvirkjun
Fyrsta áætlun um virkjun Þjórsár við Búrfell
kom fram hjá Fossafélagi Einars Benedikts-
sonar árið 1917. Á 7. áratugnum, var ákveðið
að hér yrði reist álbræðsla og Þjórsá virkjuð
við Búrfell. Landsvirkjun var stofnuð og
leiddi framkvæmdir. Þá var allt uppsett afl
raforkuvera á landinu um 150 MW en við-
bótin í Búrfelli var 210-240 MW. Fram-
kvæmdir við fyrri áfanga stóðu yfir á ámnum
1966-1970 en síðari áfanga var lokið 1972.
Meðalrennsli til virkjunarinnar er
340m_/s, en virkjað er 260m_/s með 115 m
fallhæð. Hverflar virkjunarinnar eru sex, hver
þeirra 40,8 MW að afli. Aðrennslisgöng em
1.546 m. og stífla yfir Þjórsá 370 m löng.
Harza Engineering frá Chicago sá um hönn-
un og útboð en Fosskraft, sem var sam-
steypa Almenna Byggingarfélagsins, Phil &
Sön og Skanska, var aðalverktaki. Fyrsta vél
var ræst um mitt ár 1969 og stöðin vígð 5.
maí 1970, daginn áður en Heklugos byijaði.
Búrfellsvirkjun er fyrsta virkjun í heiminum
í jökulvatni. Til þess að tryggja rekstur hennar
vom gerð ís-fleyti mannvirki til þess að flytja
þann ís sem myndaðist í ánni við ákveðin
veðurskilyrði fram hjá inntaksmannvirkjun-
um. Þessi mannvirki áttu sér enga fyrirmynd.
Seinni hluti virkjunarframkvæmdanna var al-
farið í höndum íslendinga, og þar með var
fengin viðurkenning Alþjóðabankans á þekk-
ingu og getu landsmanna til að standa fyrir
verkum af þessari stærð.
Einnig tilnefnd: Reykjanesbraut, Hafn-
arfjörður - Keflavík og Laugardalshöll.
1971-1980
Svartsengi
Segja má að Hitaveita Suðumesja hafi ver-
ið komin í burðarliðinn þegar hreppsnefnd
Grindavíkur samþykkti 1969 að hefja
reynsluboranir við Svartsengi. Niðurstaðan
var jákvæð, og 1973 birti Orkustofnun
skýrslu „Varmaveita frá Svartsengi", sem
var frumáætlun um varmaveitu til þéttbýlis
á Suðurnesjum og Keflavíkurflugvallar.
Lög vom samþykkt 18. des. 1974 um
Hitaveitu Suðumesja. í október 1975 var
dreifikerfi í Grindavík boðið út og 1. nóvem-
ber 1976 var gangsett bráðabirgðastöð við
Svartsengi og fyrsta húsið fékk vatn 6. nóv-
ember 1976. í orkuverinu vom varma-
skiptarásir sem samtals gátu skilað um 25
MW varmaorku, miðað við að vam færi frá
notendum um 40° C. í orkuverinu vom tveir
hverflar 1 MW hvor, til rafmagnsframleiðslu
fyrir eigin not virkjunarinnar, en í dag er raf-
magnsframleiðslugetan að nálgast 40 MW.
Orkuverið í Svartsengi var fyrsta orkuver
sinnar gerðar í heiminum. Það að nota
heitan jarðsjó til upphitunar á ferskvami
sem síðan er notað til upphimnar á sér ekki
hliðstæðu, og finna þurfti lausn á flóknum
tæknilegum vandamálum. Orkuverið er að
öllu leyti byggt á hugviti, rannsóknum, þró-
un og hönnun íslenskra tæknimanna.
Einnig tilefnd: Skyggnir ásamt milli-
landasímstöð og Brýr á Skeiðarársandi.