Vísbending - 22.12.2008, Blaðsíða 7

•*
t
t
einhver heíöi, hugsanlega, fengið greiðslur ffá viðskiptavinum? Til
dæmis hálfa milljón dala.“ Lögregluþjónamir hugsuðu ömgglega
báðir hvers konar fífl þessi maður væri. Var hann ekki með doktors-
gráðu? Fyrst og ffemst leist þeim ekkert á blikuna.
Whitacre var óðamála og þó að þeir segðu honum að hann yrði
að gera sér grein fýrir því að þetta væri ekki trúnaðarsamtal lét hann
gamminn geisa. Það væri alvanalegt að viðskiptavinir fengju samning,
til dæmis upp á eina og hálfa milljón gegn því að ffamkvæmdastjóri
hjá ADM fengi hálfa milljón til baka. Hann sagðist hafa fengið eina
slíka greiðslu. Hann væri sannarlega ekki sá eini sem hefði fengið
endurgreiðslu af þessu tagi. Þetta væri hluti af kúltúmum í fyrirtæk-
inu.
Sama dag hittu lögffæðingar ADM fúlltrúa saksóknara. Erindið
var að segja ffá því að innri rannsókn fyrirtækisins hefði leitt í ljós að
stjömu vitni ríkisins hefði svikið fé út úr fyr-
irtækinu og viðskiptavinum þess. Meðal ann-
ars hefði hann falsað samning við sænskt fyr-
irtæki, ljósritað undirskriftir og breytt alvöru
samningi í því skyni að afVegaleiða innri end-
urskoðendur ADM. Þetta gerðist meðal annars
meðan rannsóknin var í gangi og Whitacre var
undir vemd FBI. Lögffæðingar fyrirtækisins
sögðu það vera hugsanlegt að starfsmenn FBI
hefðu tekið þátt í svikunum með vitninu.
Yfirmaður rannsóknarinnar gerði sér strax
grein fyrir því að þetta breytti öllu. Vitnið sem
átti að tryggja það að svikin væm staðfest
virtist vera réttur og sléttur þjófur. Samning-
urinn sem tryggði hann gegn saksókn var úr
gildi fallinn og Whitacre hafði breyst úr vitni
í sakboming. Málið átti þó enn eftir að taka
óvænta stefnu.
Ótrúlegur endir
Á næstu mánuðum átti ýmislegt ffóðlegt um
Mark Whitacre eftir að koma í ljós. Hann
hafði alltaf sagt vinum sínum ffá því að hann
væri ættleiddur vegna þess að foreldrar hans
hefðu farist í slysi. Þegar blaðamaður hringdi
í „stjúpföður" hans og spurði hvort Mark væri ættleiddur var svarið
stutt og laggott: Nei. Hvers konar maður býr til sögu um að hann haft
misst foreldra sína þegar þeir em báðir á lífi? Þessi blaðagrein hjálp-
aði ekki FBI.
Whitacre átti að mæta í yfirheyrslu í Washington um mánuði eftir
húsleitina. Hann kvaddi konuna sína um nóttina og hélt af stað út á
flugvöll. Það næsta sem til hans fféttist var að garðyrkjumaður hans
kom að honum í bílskúr með bílinn í gangi. Whitacre hafði reynt
að stytta sér aldur. Eða ekki. Enginn var viss um það hvort sjálfs-
morðstilraunin hefði verið sett á svið til þess að afla samúðar. Eftir
þetta komst Whitacre í fyrsta sinn undir hendur geðlæknis sem lét
leggja hann inn.
Eftir að hann slapp út aftur setti hann ffam kenningar um að
FBI hefði tekið þátt í ólöglegu athæfi með honum. Honum tókst
að blekkja viðskiptatímaritið Fortune til þess að halda að upptaka
sýndi að FBI mennimir hefðu viljað láta hann eyða gögnum sem
bentu til þess að fyrirtækið stundaði ekki svik. I ljós kom að bandið
var falsað, klippt saman fleiri en ein upptaka.
Smám saman varð öllum Ijóst að maðurinn var ekki alltaf heill
á geði. Liklega var hann haldinn geðhvörfúm þar sem hann var
stundum ofVirkur og síðar þunglyndur. Siðferðisvitundin var greini-
lega líka brengluð. En hann var hámenntaður og hafði um árabil
gegnt toppstöðu í stórfyrirtæki. Þess vegna var ekkert skrítið þó að
hann væri tekinn alvarlega. Hann hafði líka reynst hafa rétt fyrir sér
um ólöglegt verðsamráð.
Hins vegar var ekkert að marka skýringar hans á því hvers vegna
háar greiðslur ffá fyrirtækinu höfðu ratað inn á hans reikninga í
Sviss og á Ceyman eyjum. Það var ekki fyrr en lögreglan yfirheyrði
aðstoðarmann hans að upphaf svikanna kom í ljós.
Árið 1990 kom bréf ffá Nígeríu inn á skrifstofú ADM. Nú oröið
kannast flestir við þessi bréf. Þau koma í tugatali með tölvupósti.
Sagan gengur yfirleitt út á það að einhver hefur „óvart“ eignast
milljónir dala og þarf aðstoð til þess að ná þeim úr landi. Stundum
er um að ræða arf eða greiðslu sem komið hefur inn á reikning fyrir
misskilning. Bréfin eru yfirleitt illa stafsett og
kauðsk. Til þess að fá peningana þurfa menn
að senda greiðslu inn á ákveðinn reikning.
Flestir sem fá þau velta því fyrir sér hver sé
nógu heimskur til þess að falla fyrir þessu
gabbi. I þetta sinn fengu rannsóknarlögreglu-
menn svarið: Dr. Mark Whitacre.
Hann haföi ekki bara fallið fyrir því að
greiða peninga einu sinni inn á reikninginn
heldur gerði hann það ítrekað því að alltaf kom
eitthvert babb í bátinn. Milljónimar vom þó
alltaf handan við hornið. Whitacre hafði meira
að segja fengið vini sína til þess að leggja í
þessa traustu Ijárfestingu með sér.
Kannski byrjaði ijársvikavefúr hans á
kjánaskap. Smám saman fór hann að svíkja
peninga út úr fyrirtækinu sem hann vann hjá
til þess að greiða fyrir tapið. Þegar í ljós kom
hversu auðvelt það var að senda falsaða reikn-
inga á fyrirtækið varð það vani. Áður en yfir
lauk hafði hann líklega svikið um tíu milljónir
dala út úr ADM. Sennilega var uppmnalega
sagan um símtölin frá Japan angi af sama
meiði til þess að ná enn meiri peningum frá
fyrirtækinu.
Makleg málagjöld?
Málið endaði þannig að ADM greiddi hundrað milljón króna sekt.
Forstjórinn, Mike Andreas, var dæmdur í þriggja ára fangelsi. Faðir
hans lét af stjómarformennsku eftir 25 ár á toppnum. Tveimur ámm
síðar heiðraði Bill Clinton þennan góðvin sinn með ræðu og orðu.
Whitacre fékk hins vegar þyngri dóm eða níu ár í fangelsi. Auk
þess var hann dæmdur til þess að greiða ADM aflur fjárhæðina sem
hann sveik út úr fyrirtækinu. Hann er nú laus úr haldi og virðist
samkvæmt leit á vefnum þegar þessi grein var skrifúð einbeita sér
að því að koma sinni útgáfu af sögunni á framfæri. Áður en hann
var dæmdur í fangelsi hafði hann komið að rekstri annars fyrirtækis
og sveik fé út úr félögum sínum þar. Þannig var maðurinn sem
hafði kornið af stað einni viðamestu rannsókn á verðsamráði í sögu
Bandaríkjanna á endanum fómarlamb eigin gerða. PB
Frásögnin hér er byggð á bókinni The lnfonnant eftir Kurt Eichenwald,
blaðamann hjá New York Times. Von er á bíómynd sem byggir á bókinni
næsta vor. Matt Damon leikur þar aðalhlutverkið, Mark Whitacre.
Hann hafði ekki bara
fallið fyrir því að greiða
peninga einu sinni inn
á reikninginn heldur
gerði hann það ítrekað
því að alltaf kom
eitthvert babb í bátinn.
Milljónirnar voru þó
alltaf handan við
hornið. Whitacre hafði
meira að segja fengið
vini sína til þess að
leggja í þessa traustu
fjártestingu með sér.
VÍSBENDING I 7