Fréttablaðið - 31.12.2011, Blaðsíða 22

shoðun
31. desember 2011 LflUCARPAGUR
Lýðræðið í
Sé litið yfir hið pólitíska litróf hér á
landi og í nágrannaríkjunum er ekki
annað hægt en að fyllast áhyggj-
um af stöðu og vegferð lýðræðisins
þessa dagana. Tæknikratar hafa
verið ráðnir í vinnu sem forsætisráðherrar í
stað kjörinna fulltrúa almennings í tveimur
löndum og það meira að segja á Italíu, einu
af þungavigtarríkjum Evrópusambandsins.
Forsætisráðherra sem er ekki lýðræðislega
kjörinn er alvarlegt mál.
Lýðræðisfyrirkomulagið í mörgum
öðrum Evrópulöndum er og á
margan hátt brogað og erfitt er
fyrir kjósendur að veita kjörnum
fulltrúum aðhald og losa sig við
stjórnmálamenn sem njóta ekki
almenns trausts. Undantekning-
ar eru vissulega á þessu eins og í
Sviss með sína sterku hefð fyrir
almennum atkvæðagreiðslum um
alla mögulega hluti og á írlandi
þar sem kosningafyrirkomulagið
byggir á persónukjöri sem gefur
kjósendum vald til að raða sjálfir
á framboðslista, en í síðustu kosn-
ingum á írlandi var um 80 pró-
sentum sitjandi stjórnmálamanna
hafnað.
í Bandaríkjunum, þar sem for-
val flokkanna fyrir forsetakosn-
ingarnar á næsta ári er að hefjast, hljómar
kosningabarátta repúblikana og frambjóð-
endurnir eins og einhvers konar geggj-
að leikrit úr öðrum heimi og sumir þeirra
miðað við yfirlýsingar eru beinlínis hættu-
legir eigin samfélagi og heimsfriði.
Þar í landi gerir kosningakerfi með ein-
menningskjördæmum það að verkum að stór
hluti þjóðarinnar hefur enga fulltrúa á þingi
og nánast óheft peningasöfnun hefur leitt
til þess að í 96 prósentum tilvika sigrar sá
frambjóðandi sem hefur meira fé milli hand-
anna. Að vísu eru í ýmsum fylkjum ákvæði
um almennar atkvæðagreiðslur að frum-
kvæði kjósenda en oft hefur þeim málum
verið „stolið" af hagsmunaöflum með mikla
fjármuni. Þó vissulega sé vandrataður með-
vörn
alvegurinn milli tjáningarfrelsis og þessa
aflsmunar sem peningar njóta er lýðræðið
sjálft víða komið í ógöngur vegna aðgengis
peninga að stjórnmálamönnum.
Hér á landi búum við að áratuga hefð fyrir
einhvers konar meirihlutaræði þess meiri-
hluta sem hverju sinni nær saman í ríkis-
stjórnársamstarfi og hefð fyrir minnihluta-
stjórnum eða samráði við það sem kallað er
stjórnarandstaða þekkist varla. Mál eru oft
keyrð í gegnum þingið án nægilegrar yfir-
ferðar og oft við hávær mótmæli minnihlut-
ans og stór hluti af vinnu Alþing-
is fer í að leiðrétta eldri lög sem
voru á einhvern hátt broguð.
Kosningafyrirkomulagið hér á
landi með háum lágmarksþrösk-
uldi fyrir kjöri og takmörkuðum
áhrifum hins almenna kjósanda
á uppröðun á framboðslista,
aðgengi peninga að stjórnmála-
flokkum og stjórnmálamönnum
sem og skorti á almennum van-
hæfisreglum varðandi tengsl
stjórnmálamanna, maka þeirra og
fjölskyldu við fjármálaöfl og aðra
sérhagsmuni hefur gert það að
verkum að stjórnmál á íslandi eru
almennt talin spillt.
Sé litið yfir farinn veg, aðdrag-
anda og eftirleik Hrunsins er ljóst
að sú háværa krafa um lýðræðisumbætur
sem kom fram er réttmæt. Sú tilfinning að
kjörnir fulltrúar misfari með umboð sitt
þegar á þing er komið á rétt á sér og það
er kominn tími til að almenningur fái þau
tól sem til þarf til að veita stjórnmálunum
meira aðhald. Hér þarf einungis að benda
á nýleg dæmi um kosningaloforð og efndir
þeirra og þann sorgaratburð þegar atkvæða-
greiðslan um hvort tilteknir ráðherrar
Hrunstjórnarinnar skyldu ákærðir og sendir
fyrir Landsdóm. Þar brugðust þingmenn
algjörlega siðferðilega og gengu einnig þvert
gegn öllum almennum hugmyndum um van-
hæfi þegar þeir greiddu atkvæði um að
vernda félaga sína og vini úr Hrunstjórninni
frá eðlilegri málsmeðferð fyrir dómstól.
Sú tilfinning
að kjörnir
fulltrúar
misfari með
umboð sitt
þegar á þing
er komið á
rétt á sér...
ÞÓR SAARI
Síðan í kosningunum 2009 hefur Hreyf-
ingin í samræmi við stefnuskrána lagt mikla
áherslu á lýðræðisumbætur og lagt fram
í þrígang frumvarp um þjóðaratkvæða-
greiðslur þar sem 10% kjósenda gætu kraf-
ist þjóðaratkvæðagreiðslu og þriðjungur
þingmanna gæti vísað frumvörpum í þjóðar-
atkvæði. Einnig er gert ráð fyrir s.k. Lýð-
ræðisstofu sem hefði almennt með skipulag
og umgjörð kosninga að gera. Við höfum í
tvígang lagt fram frumvarp um breytingar
á lögum um fjármál stjórnmálaflokka þar
sem tekið verður fyrir framlög til flokka og
persóna frá fyrirtækjum og nafnlaus fram-
lög verða einnig bönnuð.
Við tókum einnig virkan þátt í vinnu við
frumvörp forsætisráðherra um persónu-
kjör sem voru lögð fram 2009 og aftur
2010. Þau stöðvuðust vegna andstöðu innan
eigin raða meirihlutans. Að auki höfum við
í tvígang lagt fram frumvarp um lýðræði-
svæðingu sveitarstjórna með ákvæðum um
almennar atkvæðagreiðslur að kröfu íbúa
og lagt til fjölgun sveitastjórnarfulltrúa
en fjöldi fulltrúa í íslenskum sveitarstjór-
FRÉTTABLAÐIB/CVA
num er hlutfallslega miklu minni en gerist í
allri norðan- og vestanverðri Evrópu. Slíkar
fámennar sveitarstjórnir eru ávísun á klíku-
myndun, óvönduð vinnubrögð og jafnvel
spillingu eins og sjá má á öllum þeim fjölda
sveitarfélaga af öllum stærðum sem nú eiga
í miklum vandræðum.
Því er skemmst frá að segja að ekkert af
þessum málum hefur náð í gegn og áhug-
inn fyrir þeim hjá öðrum þingmönnum fjór-
flokksins er lítill sem enginn. f því samhengi
verður fróðlegt að sjá hvernig drögum að
nýrri stjórnarskrá reiðir af.
Það er því augljóst að langt er í land með
nýja umgjörð lýðræðis og stjórnmálaum-
hverfis hér á landi en við munum þó halda
ótrauð áfram þeirri baráttu að koma þessum
málum á dagskrá og halda á lofti þessum
grundvallar stefnumálum, sem öðrum, eins
lengi og þörf er. Ef það tekst ekki á þessu
þingi þá er það einfaldlega spurning um
samstöðu fólks og samvinnu fyrir næstu
alþingiskosningar.
Gleðilegt ár.
Þór Saari, þingmaður Hreyfingarinnar.
HEFUR ÞU ORÐIÐ VITNI AÐ
GÓÐVERKI?
ÓSKAÐ ER EFTIR TILNEFNINCUM TIL SAMFÉLAGS-
VERÐLAUNA FRÉTTABLAÐSINS 2012
Til greina koma allir sem hafa lagt umtalsvert af mörkum til að
bæta íslenskt samfélag. Skorað er á lesendur Fréttablaðsins að
senda inn tilnefningar um fólk og félagasamtök sem eiga skilið
virðingarvott fyrir verk sín. Allir koma til greina, jafnt óþekktir
einstaklingar sem vinna störf sín í hljóði, félagasamtök og
þjóðþekktir karlar og konur sem hafa með gjörðum sínum og
framgöngu verið öðrum fyrirmynd.
Sendið tilnefningar á hlekknum Samfélagsverðlaun Fréttablaðsins
á visir.is/samfelagsverdlaun, með tölvupósti á netfangið samfelags-
verdlaun@frettabladid.is, eða bréfleiðis merkt: Samfélagsverðlaun
Fréttablaðsins, Skaftahlíð 24,105 Reykjavík. Dómnefnd tekur allar
innsendar tillögur til skoðunar. Samfélagsverðlaun Fréttablaðsins verða
veitt í mars.
SAMFELAGSVERÐLAUN
FRÉTTABLAÐSINS ERU
VEITT Í FIMM FLOKKUM.
O Hvunndagshetjan
Einstaklingur sem sýnt hefur sérstaka óeigingirni eða hugrekki,
hvort sem er (tengslum við einn atburð eóa með vinnu að
ákveðnum málaflokki í lengri tíma.
o Frá kynslóð til kynslóðar
Hér koma til greina kennarar, leiðbeinendur, þjálfarar eða aðrir
uppfræðarar sem skarað hafa fram úr á einhvern hátt. Einnig
koma til greina félagasamtök sem sinna börnum af sérstökum
metnaði og alúð.
O Til atlögu gegn fordómum
Einstaklingur eða félagasamtök sem hafa unnið ötullega að því
að eyða fordómum í samfélaginu.
o Heiðursverðlaun
Einstaklingur sem með ævistarfi sínu hefur stuðlað að betra
samfélagi.
O Samfélagsverðlaunin
Félagasamtök sem hafa unnið framúrskarandi mannúðar- eða
náttúruverndarstarf og lagt sitt af mörkum til að gera íslenskt
samfélag betra fyrir okkur öll.
u
SAMFÉLAGSVERÐLAUN
FRÉTTABLAÐIÐ