Læknablaðið - 01.11.1924, Side 3

io. árg.
n. blað.
IEMMM
Reykjavík, i. nóvember 1924.
Vitamin.
Erindi flutt í Læknafél. Rvíkur 14. jan. '24 og á Akureyri í Lf. ísl. 2. ág. '24.
Eftir Gunnlaug Claessen.
SítSan um síðustu aldamót hafa hugmyndir manna um hollustu ýmsra
fæðutegunda tekiS miklum breytingum. ÁSur var litiS svo á, aS í full-
komnu viSurværi þyrftu aS eins aS vera þessi efni: 'protein, kolvetni,
fita, sölt og vatn. Árið 1906 .sannaSi H) o p k i n s, aS þetta er ekki nóg;
skepnur sem fóSraSar voru á þessum efnum, kemiskt hreinum, gátu ekki
þrifist. Ostefni, kolvetni og fituefni voru margsoöin me'S alcohol og
síSan þurkuS; meS þessu móti voru þau kemiskt hreinsuS; á slíku fæSi
gátu skepnur ekki haldiS heilsu og kröftum, þótt salt væri í matnum
og nóg vatn. Þannig var sýnt fram á, aS ekki nægir, aS kosturinn hafi
fullkomiS hitagildi; önnur, óþekt, efni þurftu líka i matinn, og nefndi
Hopkins þau „accessory f o 0 d-t f a c t o r s“. SíSar voru þessi efni
nefnd v i t a m i n. Ef vit. vantar í fæSuna, hljótast af því sjúkdómar,
sem einu nafni nefnast avitaminose; önnur nöfn á þeim eru: de-
ftciency disease eSa insufficiens-sjúkdómar.
Til þess aS hafa glögt yfirlit yfir hinar ýmsu tegundir vit., birtist
hér tafla um þá flokka vit., sem þektir eru meS vissu. Óvíst er um
D - v i t., og þau því ekki talin meS. FæSutegundir, sem auSugastar
eru aS vit., eru flokkaSar saman, og síSast skráSir þeir sjúkdómar, —■
avitaminose, — sem koma í ljós, ef vit. vantar. Ekki er svo aS skilja,
aS þau efni, sem teljast til A, hafi eingöngu í sér A-efni, eða þau sem
teljast til B eingöngu B-efni. f nýmjólk eru t. d. allar teg. vitamina, en
langsamlega mest af A-vit. í kornmat — hratinu, — eru aftur á móti
langmest af B-vit., þótt ekki séu þau þar eingöngu.
Öll vit. hafa þaS sanieiginlegt, aS þau eru conditio sine qua non fyrir
allar skepnur og menn á þroskaskeiSi; ungviSiS hættir að vaxa, ef
vit. vantar.
B e r i b e r i leggst sérstaklega á taugakerfiS og orsakar polyneuritis;
afleiSingin af því er máttleysi í útlimum, dilatatio cordis og bjúgur,
vegna sjúkd. í hjartataugunum, og marasmus. Gerir sérstaklega vart viS
sig í Austurlöndum, en auk þess taka þenna sjúkd. sjómenn i löngum
siglingum, hverrar þjóSar sem eru. Beriberi orsakast af því, aS í ný-
tísku mylnum eru grjón hýdd (,,poleruS“), hratiS hreinsast frá; þaS,
sem kornmaturinn missir meS þessu móti, er, auk hýSisins, frjóanginn
eSa plöntufóstriS, en eftir verSur fræhvítan. MeS hratinu missir korniS